Uwagi o typach sowietyzmów w prasie polskiej wydawanej w Rosji Radzieckiej w okresie międzywojennym (na przykładzie „Trybuny Radzieckiej”)
Tamara Graczykowska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczyhttps://orcid.org/0000-0002-6715-363X
Аннотация
W artykule zostały zaprezentowane sowietyzmy wyekscerpowane z „Trybuny Radzieckiej” – centralnej gazety polskojęzycznej publikowanej w Moskwie w latach 1927-1938, wydawanej przez polskich komunistów przebywających w ZSRR w okresie międzywojennym. Sowietyzmy to jednostki odzwierciedlające nowe, radzieckie realia. W artykule przedstawiono cztery typy sowietyzmów: semantyczne (np. białogwardyjec, czerwony dyrektor), słowotwórcze (np. komsorg, partaktyw, politemigrant), stylistyczne (np. kapitalistyczna sfora) i onomastyczne (np. Leningrod, fabryka „Czerwony Sztandar”).
Język „Trybuny Radzieckiej”, tak jak innych wydawnictw polskojęzycznych w ZSRR w dwudziestoleciu międzywojennym, reprezentuje polszczyznę silnie zsowietyzowaną. Świadczą o tym nie tylko licznie zgromadzone sowietyzmy, ale cała „stylistyka radziecka” (slogany, uschematyzowane formuły, stereotypy, sztampowe słownictwo propagandowe) przebijająca się z każdej strony „Trybuny Radzieckiej” .
Ключевые слова:
polszczyzna radziecka, prasa polska, sowietyzmy, okres międzywojenny, Moskwa, polszczyzna radziecka, prasa polska, sowietyzmy, okres międzywojenny, MoskwaБиблиографические ссылки
Dąbal T. (W. Tęgoborski) (1929): Polacy Związku Radzieckiego. Moskwa. Google Scholar
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. (1999). Red. K. Polański. Wrocław–Warszawa–Kraków. Google Scholar
Głotow A. (1995): Образ советской действительности 30-х годов в польско-русском и русско-польском словаре московского издания 1941 года (моральный и культурный аспекты). [W:] Polsko-wschodniosłowiańskie powiązania kulturowe, literackie i językowe. T. 2: Językoznawstwo i translatoryka. Red. A. Bartoszewicz. Olsztyn, s. 249–255. Google Scholar
Głowiński M. (2010): Nowomowa. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 173–182. Google Scholar
Graczykowska T. (2018): Słownictwo „Trybuny Radzieckiej” wydawanej w Moskwie w latach 1927–1938. Bydgoszcz. Google Scholar
Grek-Pabisowa I. (2003): Język polski okresu międzywojennego 1920–1939 na Białorusi radzieckiej. „Acta Baltico-Slavica” XXVII, s. 53–61. Google Scholar
Grek-Pabisowa I., Ostrówka M. (2010): „A ja pójdę do oziory nogi wypołoszczę” – czyli co wiemy o języku polskim na Białorusi radzieckiej w okresie międzywojennym. [W:] Polsko-białoruskie związki kulturowe, literackie i językowe. Red. S. Kawalou, R. Radzik, M. Sajewicz. Lublin, s. 389–395. Google Scholar
Grek-Pabisowa I., Ostrówka M., Biesiadowska-Magdziarz B. (2008): Język polski na Białorusi radzieckiej w okresie międzywojennym. Polszczyzna pisana. Warszawa. Google Scholar
Iwanow M. (1990): Polacy w Związku Radzieckim w latach 1921–1939. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1177. „Nauki Polityczne” XLVI. Wrocław. Google Scholar
Iwanow M. (1991): Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921–1939. Warszawa–Wrocław. Google Scholar
Iwanow M. (1999): Między polskością a żydowskością. Polska autonomia kulturalna w Związku Sowieckim. [W:] Samoidentyfikacja mniejszości narodowych i religijnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Red. J. Lewandowski, W. Goleman. Lublin, s. 25–34. Google Scholar
Jasieński B. (1930): Twórzmy polski język radziecki. „Kultura Mas” nr 2, s. 5. Google Scholar
Kalinowska M. (2017): Między narodem a ideą. Polityka mniejszościowa władz ZSRR w dziedzinie kultury i literatury w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku. „Slavia Orientalis” LXVI, z. 1, s. 91–106. Google Scholar
Kawecka K. (1981): Problemy rozwoju oświaty i kultury Polonii radzieckiej w latach 1921–1929 ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy i Białorusi. [W:] Kultura skupisk polonijnych: materiały z Sympozjum zorganizowanego przez Bibliotekę Narodową oraz Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk (Radziejowice, 22–23.IV.1980). Red. O. Czarnik, K. Gronowski. Warszawa, s. 255–273. Google Scholar
Kubalska Z. (1933): Rusycyzmy, sztuczne dziwolągi, a żywy język mas. „Kultura Mas” nr 3, s. 15–18. Google Scholar
Łojek J., Myśliński J., Władyka W. (1988): Dzieje prasy polskiej. Warszawa. Google Scholar
Mędelska J. (1999): Język „Prawdy Wileńskiej”: Północnokresowa polszczyzna kulturalna w początkach sowietyzacji Wilna i Wileńszczyzny. Bydgoszcz. Google Scholar
Mędelska J. (2010): Rosyjskie skrótowce porewolucyjne w pierwszych radzieckich słownikach dwujęzycznych. „Acta Baltico-Slavica” XXXIV, s. 73–87. Google Scholar
Mędelska J. (2015): Niemcy, Polacy – dwa największe skupiska mniejszościowe w międzywojennym ZSRR. Uwagi o sowietyzacji języków. [W:] Rosja w dialogu kultur. Red. K. Dembska, M. Głuszkowski. Toruń, s. 320–338. Google Scholar
Mędelska J., Marszałek M. (2000): Kułak czy gbur? Rozterki twórców polszczyzny radzieckiej. „Przegląd Polonijny” XXVI, nr 3, s. 121–132. Google Scholar
Paczkowski A. (1977): Prasa polonijna w latach 1870–1939. Zarys problematyki. Warszawa. Google Scholar
Sierocka K. (1963): Z dziejów czasopiśmiennictwa polskiego w ZSRR (Kultura Mas 1929–1937). Warszawa. Google Scholar
Sierocka K. (1968): Polonia radziecka 1917–1939. Z działalności kulturalnej i literackiej. Warszawa. Google Scholar
Skydan O. (2012): Uwagi o sowietyzmach w kijowskim „Sierpie” z lat 1922–1925. [W:] Język polski dawnych Kresów Wschodnich. T. 5: Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Red. E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D. A. Kowalska. Warszawa, s. 311–324. Google Scholar
Życki A. (2006): II Rzeczpospolita w publicystyce sowieckiej. Polityka, gospodarka, stereotypy. Ostrołęka-Warszawa. Google Scholar
Введенская Л. А., Павлова Л. Г., Кашаева Е. Ю. (2007): Русский язык и культура речи: учебное пособие для вузов. Ростов н/Д. Google Scholar
Волчёк Л. А., Бахун Т. П. (2008): К вопросу о советизмах и причинах их использования в совеременной российской прессе и белорусской прессе. [В: ] Коммуникация в социально-гуманитарном знании, экономике, образовании: материалы II Международной научно-практической конференции (13–14.11.2008, Минск). Ред. А. В. Рубанов. Минск, с. 58–60, online: , dostęp: 14.03.2018. Google Scholar
Дуличенко А. Д. (1994): Русский язык конца ХХ столетия. München. Google Scholar
Ермакова О. П. (2011): Жизнь российского города в лексике 30–40-х годов ХХ века. Москва. Google Scholar
Катцер Ю. М., Кунин А. В. (1964): Письменный перевод с русского языка на английский. Москва. Google Scholar
Купина H. A. (1995): Тоталитарный язык: Словарь и речевые реакции. Екатеринбург. Google Scholar
Мокиенко В. М., Никитина Т. Г. (1998): Толковый словарь языка Совдепии. Санкт-Петербург. Google Scholar
Павлова С. В. (2011): Оценочные советизмы в современном публицистическом тексте (на материале изданий «Коммерсантъ» и «Российская Газета» 2000–2010 гг.). Google Scholar
Москва, online: Google Scholar
publitsisticheskom-tekste#ixzz4BaKZhj7R>, dostęp: 20.06.2016. Google Scholar
Пихурова A. A. (2005): Судьба советизмов в русском языке конца XX – начала XXI в.: На материале словарей и текстов. Саратов, online: ,dostęp: 03.07.2016. Google Scholar
Протченко И. Ф. (1975): Лексика и словообразование русского языка советской эпохи: Социолингвистический аспект. Москва. Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0002-6715-363X