Tradycje konceptualizacji śmierci w etnograficznej komunikacji respondenckiej z powiatu augustowskiego
Arkadiusz Dudziak
Аннотация
Przedmiotem badań są ludowe wyobrażenia kulturowe z zakresu antropologii śmierci. Zostały one zarejestrowane w etnograficznej komunikacji respondenckiej w północno-wschodniej Polsce, na terenie powiatu augustowskiego. Wywody sytuują się w metodologicznym paradygmacie nauk o komunikacji społecznej, w kręgu zainteresowań antropologii lingwistycznej. W procesie badawczym komunikowanych treści antropotanatologicznych zastosowano metodę antropologicznej hermeneutyki tekstu. Wyniki badań potwierdziły hipotezy etnologów oraz antropologów języka: a) folklor cechuje się silnym lękiem antropotanatologicznym, b) formy językowe odzwierciedlają światopogląd wspólnoty komunikatywnej, c) ludowa antropologia śmierci jest dowodem uniwersalności myślenia mitologicznego, d) mitologizacja jest formą neutralizacji lęku przed śmiercią w etnograficznej komunikacji respondenckiej, e) antropotanatologia ludowa cechuje się określonymi regułami kulturowo-językowymi, f) źródła kulturowe antropotanatologii okolic Augustowa mają rodowód indoeuropejski.
Ключевые слова:
antropotanatologia, antropologia lingwistyczna, etniczne relacje wierzeniowe, etniczne relacje wspomnienioweБиблиографические ссылки
Ahearn L. M. (2013): Antropologia lingwistyczna: Wprowadzenie. Przeł. P. Usakiewicz. Kraków. Google Scholar
Ariès Ph. (1993): Śmierć odwrócona. Przeł. J. M. Godzimirski. [W:] Antropologia śmierci. Myśl francuska. Red. S. Cichowicz, J. M. Godzimirski. Warszawa, s. 227–283. Google Scholar
Awdiejew A., Habrajska G. (2010): Komponowanie sensu w procesie odbioru komunikatów. Łódź. Google Scholar
Bernard A. (2006): Antropologia. Zarys teorii i historii. Przeł. S. Szymański. Warszawa. Google Scholar
Biegeleisen H. (1930): Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego. Warszawa. Google Scholar
Burzyńska A. B., Kamieniecki J. (1998): Wpływ przeszłości na językowy obraz śmierci ludzi i zwierząt w polszczyźnie. „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” nr 9–10, s. 81–92. Google Scholar
Chruszczewski P. P. (2011). Językoznawstwo antropologiczne. Zadania i metody. Wrocław. Google Scholar
Drowdwiłło-Batura I. (2007): Relikty kultury tradycyjnej w świadomości mieszkańców powiatu augustowskiego w końcu XX wieku: nazewnictwo, duchy, strachy, zwidy, lecznictwo. „Rocznik Augustowsko-Suwalski” nr 7, s. 109–144. Google Scholar
Dudziak A., Paiunena M. (2018): Mikrotoponimy jako sposób kreowania ludowych miejsc kulturowych – podejście antropologii lingwistycznej. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” nr 53, s. 25–42. Google Scholar
Eliade M. (1993): Traktat o historii religii. Przeł. J. W. Kowalski. Łódź. Google Scholar
Eliade M. (1994): Mefistofeles i androgyn. Przeł. B. Kupis. Warszawa. Google Scholar
Fischer A. (1934). Etnografia słowiańska. Zeszyt trzeci. Polacy. Lwów–Warszawa. Google Scholar
Grabias S. (2001). Język w zachowaniach społecznych. Lublin. Google Scholar
Grzegorczykowa R. (1990). Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa. Google Scholar
Józefów-Czerwińska B. (2017): Zabobonem nazwano… O wierzeniach, wartościach i dawnych przekonaniach mieszkańców polsko-białoruskiego pogranicza w ich związkach z przeszłością. Warszawa. Google Scholar
Kiklewicz A. (2016): Postmodernizm jako czynnik zmian we współczesnym językoznawstwie w aspekcie epistemicznym, społecznym i etycznym (przy uwzględnieniu innych nauk humanistycznych). Cz. II. „LingVaria” nr XI/2/22, s. 25–41. Google Scholar
Malinowski B. (2000): Problem znaczenia w językach pierwotnych. Przeł. T. Szczerbowski. [W:] Językoznawstwo Bronisława Malinowskiego. T. 2. Red. K. Pisarkowa. Kraków, s. 5–48. Google Scholar
Ricoeur P. (1985). Egzystencja i hermeneutyka. Przeł. K. Tarnowski. Warszawa. Google Scholar
Ricoeur P. (1989). Język, tekst, interpretacja. Przeł. K. Rosner, P. Graff. Warszawa. Google Scholar
Ricoeur P. (2009). O interpretacji. Esej o Freudzie. Przeł. M. Falski. Warszawa. Google Scholar
Słupecki L. P. (1993): Wawel jako święta góra a słowiańskie mity o zajęciu kraju. „Przegląd Religioznawczy” nr 2, s. 14–15. Google Scholar
Spitulnik D. (2001): The social circulation of media discourse and the mediation of communities. [W:] Linguistic Anthropology: A Reader. A. Duranti (ed.). Oxford, s. 95–118. Google Scholar
Szyjewski A. (2003): Religia Słowian. Kraków. Google Scholar
Tabakowska E. (2001). Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków. Google Scholar
Thomas L.-V. (1993): Wprowadzenie do antropotanatologii. Przeł. S. Cichowicz. [W:] Antropologia śmierci. Myśl francuska. Red. S. Cichowicz, J. M. Godzimirski. Warszawa, s. 24–34. Google Scholar
Wenklar K. (2011): Kobieta Pokucia i Huculszczyzny. Studium etnolingwistyczne. Kraków. Google Scholar
Wysoczański W. (2012): Umieranie i śmierć. Wielowymiarowość językowa. Wrocław. Google Scholar
