Trzy figury służącego w Lalce Bolesława Prusa
Magdalena Czachorowska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczyhttps://orcid.org/0000-0001-8785-9560
Аннотация
Bolesław Prus wypracował w Lalce trzy sposoby przedstawiania i opowiadania o osobach
drugiego planu, mimo pozornego lekceważenia znaczenia służby w życiu miasta i jego
mieszkańców. Pisarz opisuje starą służbę, pozostającą tłem niewidocznym i nastawioną wyłącznie
na dogadzanie zachciankom chlebodawcy, i dwa nowe typy służącego, domagające
się uznania własnej podmiotowości, własnej wartości, szczególnie na tle zdegenerowanej
arystokracji. Różnice te są widoczne także na poziomie językowym. Służba tradycyjna
posługuje się skonwencjonalizowanym językiem, a charakterystyka postaci sprowadza
się do kilku określeń przymiotnikowych, zwyczajowo stosowanych przy opisach tego typu
bohatera. Służący drugiego rodzaju posługuje się zindywidualizowanym językiem. Autor
częściej oddaje mu głos, więc, choć nie otrzymujemy wyczerpującego opisu bohatera, można
o charakterze takiej postaci wnioskować z jej wypowiedzi. Najpełniejszy opis zyskał
służący trzeciego rodzaju. Prus nie tylko scharakteryzował tę postać, ale i wyposażył ją
w umiejętność posługiwania się poprawnym językiem, maniery i pewność siebie, które
bardziej odpowiadają pracodawcy niż służbie. Służba w Lalce najczęściej stanowi element
świata przestawionego, czasami komentuje poczynania głównych bohaterów, wyjątkowo
znajduje się w centrum zainteresowania.
Słowa kluczowe:
Ключевые слова:
Bolesław Prus, Lalka, służbaБиблиографические ссылки
Bachórz J. (1991): Wstęp. [W:] B. Prus: Lalka. BN I 262. Wrocław. Google Scholar
Bąbel A. (2014): Skandal, gafa, prowokacja. Warszawa. Google Scholar
Kopczyński M. (2000): Służba domowa jako grupa zawodowa w Europie XVI−XX w. [W:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX. Red. A. Żarnowska i A. Szwarc. T. VI. Warszawa, s. 53−76. Google Scholar
Kuciel-Frydryszak J. (2018): Służące do wszystkiego. Warszawa. Google Scholar
„Lalka” i inne: studia w stulecie polskiej powieści realistycznej. (1992). Red. J. Bachórz i M. Głowiński. Warszawa. Google Scholar
Leksykon „Lalki”. (2011). Red. A Bąbel i A. Kowalczykowa. Warszawa. Google Scholar
Malik J. A. (2005): „Lalka”. Historie z różnych światów. Lublin. Google Scholar
Milewski S. (2010): Codzienność niegdysiejszej Warszawy. Warszawa. Google Scholar
Paczoska E. (2012): „Lalka” czyli rozpad świata. Warszawa. Google Scholar
Postać literacka: teoria i historia. (1998). Red. E. Kasperski i B. Pawłowska-Jądrzyk. Warszawa. Google Scholar
Prus B. (1957): Lalka. [W:] tegoż: Wybór pism. Wybór i redakcja I. Orlewiczowej, ze wstępem M. Dąbrowskiej. Warszawa. Google Scholar
Świat „Lalki”. 15 studiów. (2005). Red. J. A. Malik. Lublin. Google Scholar
Todorov T. (1977): Tropy i figury. „Pamiętnik Literacki” z. 2, s. 275−293. Google Scholar
Tomkowski J. (1993): Mój pozytywizm. Warszawa. Google Scholar
Urbaniak-Kopeć A. (2019): Instrukcja nadużycia. Służące w XIX-wiecznych polskich domach. Katowice. Google Scholar
Wójtowicz P (2019): Na drugim planie życia literatury. Wizerunek sługi domowego w literaturze II połowy XIX i początku XX wieku: od wiernego Jana do swawolnej Hanki. Kraków (kps rozpr. doktorskiej). Online: http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/5236/Paulina%20%C3%B3jtowiczpraca_doktorska.pdf?sequence=1&isAllowed=y Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0001-8785-9560
