Hybrydowe formacje dyskursywne – na przykładzie analizy stenogramów nagrań prac komisji śledczej

Małgorzata Rzeszutko

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
https://orcid.org/0000-0002-5416-3724


Аннотация

Celem artykułu jest ukazanie, iż wypowiedzi pojawiające się w ramach prac komisji
śledczej stanowią kontaminację gatunkowych cech wywiadów i przesłuchań sądowych,
a zatem prezentują nowy typ hybrydowych formacji dyskursywnych. Badane wypowiedzi
funkcjonują w przestrzeni publicznej zarówno w jej wymiarze instytucjonalnym, jak i masowym.
Osadzenie działań komisji śledczej w ramach porządku kodeksowego (przysięga,
powoływanie się na punkty, paragrafy kodeksu itp.) przywołuje konteksty jurysdykcyjne,
zaś pozajęzykowe determinanty typu: sytuacja nagrywania, obecność telewizji, transmisja
na żywo, charakter uczestników – ważne osoby ze świata polityki, życia publicznego, oraz
cechy językowe (np. swoboda wypowiedzi, sposób zadawania pytań, sposób udzielania
odpowiedzi) odsyłają do poetyki wywiadu. Zestandaryzowane formy interakcji (formuły,
spetryfikowane zwroty) współwystępują z wypowiedziami autopromocyjnymi, typowymi
dla wywiadu. Analizowany materiał reprezentuje współczesny dyskurs postmodernistyczny,
cechujący się dynamiką, prowokacyjnością, kreatywnością, otwartością, „zmieszaniem”
gatunkowym, zacieraniem granic między przestrzenią publiczną a prywatną. Multisemiotyczny
charakter, modyfikacja klasycznego nadawczo-odbiorczego układu ról, wzmożona
perswazyjność i interaktywność przekazu wskazują na zachodzącą zmianę dyskursywną
i zmianę społeczną. Wypowiedzi pojawiające się w ramach prac komisji śledczej cechuje
jurysdykcyjne osadzenie proceduralne oraz występowanie teatralnego naddatku i medialnego
show, to kontaminacja gatunkowa, hybrydowa formacja dyskursywna.


Ключевые слова:

dyskurs, hybrydowa formacja dyskursywna, kontaminacja gatunkowa, multisemiotyczność, złożoność


Bakuła K. (1994): Negocjacje w kształceniu językowym. [W:] Kształcenie porozumiewania się. Red. S. Gajda, J. Nocoń. Opole, s. 233−241.   Google Scholar

Bartmiński J., Niebrzegowska S. (1998): Profile a podmiotowa interpretacja świata. [W:] Profilowanie w języku i w tekście. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 211−225.   Google Scholar

Bartmiński J., Tokarski R. (red.) (1998): Profilowanie w języku i w tekście. Lublin.   Google Scholar

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., Nycz R. (red.) (2004): Punkt widzenia w tekście i w dyskursie. Lublin.   Google Scholar

Bauer Z. (2000): Gatunki dziennikarskie. [W:] Dziennikarstwo i świat mediów. Red. Z. Bauer, E. Chudziński. Kraków, s. 255−281.   Google Scholar

Beaugrande de R. (1997): New Foundations for a Science of Text and Discourse. Norwood−New York.   Google Scholar

Bomba R. (2013): Narzędzia cyfrowe jako wyznacznik nowego paradygmatu badań humanistycznych. [W:] Zwrot cyfrowy w humanistyce. Red. A. Radomski, R. Bomba. Lublin: e-book, s. 57–73.   Google Scholar

Chadwick A. (2013): Hybrid Media System: Politics and Power. Oxford.   Google Scholar

Chouliaraki L., Fairclough N. (1999): Discourse in Late Modernity. Rethinking Critical Discourse Analysis. Edinburgh.   Google Scholar

Czachur W., Dreesen P. (2018): Porównawcza lingwistyka dyskursu. Założenia, zasady, problemy. „Tekst i dyskurs – text und discurs” 11, s. 205−226.   Google Scholar

Czapnik S. (2006): Media a afera Rywina: perspektywa ekonomii politycznej komunikowania. [W:] Media i władza. Demokracja, wolność przekazu i publiczna debata w warunkach globalizacji mediów. Red. P. Żuk. Warszawa, s. 99−117.   Google Scholar

Dijk van T. (red.) (2001): Dyskurs jako struktura i proces. Tłum. T. Dobrzyńska. Warszawa.   Google Scholar

Dijk van T. (2009): Society and Discourse. How Social Contexts Influence Text and Talk. Cambridge−New York.   Google Scholar

Dijk van T. (2014): Discourse and Knowledge: A Sociocognitive Approach. Cambridge.   Google Scholar

Dobek-Ostrowska B. (2007): Komunikowanie polityczne i publiczne. Warszawa.   Google Scholar

Duszak A. (2012): Centra, hybrydy i zmiana społeczno-dyskursywna. [W:] Analiza dyskursu. Centrum – peryferie. Red. T. Piekot, M. Poprawa. Wrocław, s. 9−25.   Google Scholar

Duszak A., Fairclough N. (red.) (2008): Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków.   Google Scholar

Fairclough N. (1993): Discourse and Social Change. Cambridge.   Google Scholar

Fairclough N. (1995): Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London.   Google Scholar

Fairclough N. (2001): Language and Power. Harlow.   Google Scholar

Fleisher M. (2002): Teoria kultury i komunikacji. Systemowe i ewolucyjne podstawy. Tłum. M. Jaworowski. Wrocław.   Google Scholar

Fleisher M. (2012): Typologia komunikacji. Łódź.   Google Scholar

Foucault M. (2002a): Archeologia wiedzy. Przeł. A. Siemek. Warszawa.   Google Scholar

Foucault M. (2002b): Porządek dyskursu. Przeł. M. Kozłowski. Gdańsk.   Google Scholar

Gajda S. (1993): Gatunkowe wzorce wypowiedzi. [W:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2: Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Wrocław, s. 245−259.   Google Scholar

Gajda S. (2004): Współczesny polski dyskurs humanistyczny. [W:] W kręgu wiernej mowy. Red. M. Wojtak, M. Rzeszutko. Lublin, s. 49−59.   Google Scholar

Goban-Klas T. (2002): Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa.   Google Scholar

Godzic W., Kozieł A., Szylko-Kwas J. (red.) (2015): Gatunki i formaty we współczesnych mediach. Warszawa.   Google Scholar

Grzmil-Tylutki H. (2007): Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu. Kraków.   Google Scholar

Grzmil-Tylutki H. (2009): Gatunek – kategoria analizy dyskursu. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, s. 89−99.   Google Scholar

Haber G. (2006): Afera Rywina a procesy zachodzące w medioświecie III Rzeczypospolitej. „Dyskurs” 4, s. 60−70.   Google Scholar

Habermas J. (2008): Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej. Przeł. A. Romaniuk, R. Marszałek. Warszawa.   Google Scholar

Hirsch R. (1989): Argumentation, Information and Interaction: Studies in Face-to-face Interactive Argumentation Under Different Turn-Taking Conditions. „Gothenburg Monographs in Linguistics” 7.   Google Scholar

Kapciak A. (2000): W poszukiwaniu stylu komunikacji publicznej. Między depolityzacją kultury a estetyzacją polityki. [W:] Kultura narodowa i polityka. Red. J. Kurczewska. Warszawa, s. 116−137.   Google Scholar

Kraidy M. (2005): Hybridity, or the Cultural Logic of Globalization. Philadelphia.   Google Scholar

Kudra B. (2014): O komunikacji społecznej. [W:] Komunikowanie publiczne. Zagadnienia wybrane. Red. B. Kudra, E. Olejniczak. Łódź, s. 9−25.   Google Scholar

Lisowska-Magdziarz M. (2019): Znaki na uwięzi. Od semiologii do semiotyki mediów. Kraków.   Google Scholar

Loewe I. (2014): Dyskurs medialny – przegląd stanowisk badawczych. „Forum Lingwistyczne” 1, s. 9−16.   Google Scholar

Mcquail D. (1994): Mass Communication Theory. An Introduction. London.   Google Scholar

Piekot T. (2006): Dyskurs polskich wiadomości prasowych. Kraków.   Google Scholar

Ptaszek G. (2015): W stronę bezgatunkowości mediów? O funkcji gatunków medialnych w procesie odbioru. [W:] Gatunki i formaty we współczesnych mediach. Red. W. Godzic, A. Kozieł, J. Szylko-Kwas. Warszawa, s. 35−51.   Google Scholar

Ptaszek G., Bielak T. (red.) (2016): MEDIA.PL. Badania nad mediami w Polsce. Kraków.   Google Scholar

Rzeszutko M. (2003): Rozprawa sądowa w świetle lingwistyki tekstu. Lublin.   Google Scholar

Rzeszutko M. (2004): Bazy doświadczeniowe i perspektywy oglądu uczestników rozprawy sądowej. [W:] Punkt widzenia w tekście i w dyskursie. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz. Lublin, s. 187−203.   Google Scholar

Rzeszutko-Iwan M. (2015): Zarys paradygmatu strategii w przestrzeni dyskursu publicznego (przesłuchania sądowe a/i wywiady radiowe). Lublin.   Google Scholar

Skórzyński J. (red.) (2003): System Rywina, czyli druga strona III Rzeczypospolitej. Warszawa.   Google Scholar

Sobczak B. (2018): Retoryka telewizji. Poznań.   Google Scholar

Ślawska M. (2017): Typologie gatunków medialnych – przegląd stanowisk. „Forum Lingwistyczne” 4, s. 15−29.   Google Scholar

Tannen D., Trester A.M. (red.) (2012): Discourse 2.0: Language and New Media. Washington D.C.   Google Scholar

Wiśniewska H. (1982): Lubelskie zeznania sądowe z XVII wieku jako przykład dwufazowego procesu komunikacji. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XXI, s. 129−141.   Google Scholar

Witosz B. (2005): Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Katowice.   Google Scholar

Witosz B. (2009a): Gatunek tekstu wobec „porządku dyskursu”. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, s. 99−111.   Google Scholar

Witosz B. (2009b): Tekst a/i dyskurs w perspektywie polskiej tradycji badań nad tekstem. [W:] Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała. Wrocław, s. 6980.   Google Scholar

Wodak R. (red.) (1989): Language, Power and Ideology. Studies in Political Discourse. Amsterdam.   Google Scholar

Wojtak M. (2004): Gatunki prasowe. Lublin.   Google Scholar

Wojtak M. (2008): Genologia tekstów użytkowych. [W:] Polska genologia lingwistyczna. Red. D. Ostaszewska, R. Cudak. Warszawa, s. 339−352.   Google Scholar

Wojtak M. (2019): Wprowadzenie do genologii. Lublin.   Google Scholar

Wronkowska S., Zmierczak M. (red.) (2000): Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie. Warszawa.   Google Scholar

Żydek-Bednarczuk U. (2016): Dyskurs medialny w analizie interdyscyplinarnej. [W:] Języka a media. Zjawiska językowe we współczesnych mediach. Red. B. Skowronek, E. Horyń, A. Walecka. Kraków, s.1324.   Google Scholar

Żydek-Bednarczuk U. (2019): Dyskurs medialny w ujęciu kulturowym. „Tekst i dyskurs – text und discurs” 12, s. 111−120.   Google Scholar


Опубликован
2020-09-04

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Rzeszutko, M. (2020). Hybrydowe formacje dyskursywne – na przykładzie analizy stenogramów nagrań prac komisji śledczej. Prace Językoznawcze, 22(4), 169–183. https://doi.org/10.31648/pj.5823

Małgorzata Rzeszutko 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
https://orcid.org/0000-0002-5416-3724