Czy „szyja kręci mózgiem”? Somatyzmy w językowym obrazie świata (na przykładzie leksemu szyja i wyrazów bliskoznacznych)
Аннотация
Choć mogłoby się wydawać, że analizowany leksem – szyja – nie ma fundamentalnego
znaczenia w językowej interpretacji świata i człowieka, to – jak wynika z niniejszych badań
– nawet ten drobny element „mapy somatycznej” ma w polszczyźnie stosunkowo duży
ładunek konceptualny. Punkt wyjścia analizy stanowią podstawowe, najprostsze treści
pojęciowe, wpisane w definicje leksykalne i w najsilniej utrwalone znaczenia. Stopniowo
opis jest rozszerzany o bardziej szczegółowe konceptualizacje, w tym treści rozwijane
w wybranych tekstach współczesnych. Poczynając od cech fizycznych i funkcji anatomicznych,
poprzez odniesienia do zdrowia i choroby, opis sięga językowej konceptualizacji
złożonych relacji międzyludzkich i gestów, także tych, które przywołują
pojęcia życia i śmierci. Artykuł nawiązuje do badań nad językowym obrazem świata
oraz do założeń semantyki ramowej. Co istotne, zakładam, że w analizach nie można
pominąć zmian, jakie zachodzą we współczesnym sposobie rozumienia organizacji świata
oraz miejsca, jakie w nim zajmuje człowiek. Zmiany te przekładają się bowiem na obraz
wyrażany w języku.
Ключевые слова:
semantyka, językowy obraz świata, szyjaБиблиографические ссылки
Bochenek A., Reicher M. (1990): Anatomia człowieka. T. I. Warszawa. Google Scholar
Boryś W. (2005): Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków. Google Scholar
Brückner A. (1927): Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków. Google Scholar
Doroszewski W. (red.) (1958–1969): Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa. Google Scholar
Dunaj B. (red.) (1996): Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Filar D. (2013): Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie. Lublin. Google Scholar
Filar D., Głaz A. (1996): Obraz „ręki” w języku polskim i angielskim. [W:] Językowa kategoryzacja świata. Red. R. Grzegorczykowa i A. Pajdzińska. Lublin, s. 199–220. Google Scholar
Fillmore Ch. J. (1982): Frame semantics. [W:] Linguistic in the Morning Calm. Selected Papers from SICOL 1981. Red. Linguistic Society of Korea. Soeul, s. 11–137. Google Scholar
Fillmore Ch. J. (1985): Frames and the semantisc of understanding. „Quaredni di semantica”. Vol. VI, nr 2, s. 222–254. Google Scholar
Iłłakowiczówna K. (1980): Wiersze. Warszawa. Google Scholar
Jacko J. F. (2007): Proksemiczne strategie autoprezentacji. [W:] Problemy współczesnej praktyki zarządzania. T. I. Red. S. Lachniewicz i M. Matejun. Łódź, s. 446–460. Google Scholar
Krawczyk A. (1982): Części ciała jako tworzywo semantycznej struktury związków frazeologicznych (na materiale gwarowym). [W:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej. T. I. Red. M. Basaj i D. Rytel. Wrocław. Google Scholar
Michow E. (2013): Studia nad frazeologią somatyczną języka polskiego i bułgarskiego. Kielce. Google Scholar
Minsky M. (1980): A Framework for Representing Knowledge. [W:] Frame Conceptions and Text Understanding. Red. D. Metzing. Berlin–New York, s. 1–25.
Crossref
Google Scholar
Pajdzińska A., Filar D. (1999): Językowy obraz świata a teksty poetyckie. [W:] Język. Teoria – Dydaktyka. Red. B. Greszczuk. Rzeszów, s. 187–196. Google Scholar
Pajdzińska A., Tokarski R. (1996): Językowy obraz świata – konwencja i kreacja. „Pamiętnik Literacki” LXXXVII, z. 4, s. 143–158. Google Scholar
Poświatowska H. (1997): Poezja II. Kraków. Google Scholar
Szymczak M. (red.) (1978–1981): Słownik języka polskiego. T. I–III. Warszawa. Google Scholar
Skorupka S. (1967): Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. I–II. Warszawa. Google Scholar
Tokarski R. (2005): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Lublin. Google Scholar
Wessinghage T. (2017): Skuteczne ćwiczenia doktora Wessinghage do wykonywania w domu: 17 prostych 3-minutowych ćwiczeń dla każdego w natychmiastowym działaniu: bez potu, bez wysiłku, bez przesady. Przeł. M. Kaczmarek. Warszawa. Google Scholar
Wierzbicka A. (1975): Rozważania o częściach ciała. [W:] Słownik i semantyka. Definicje semantyczne. Red. E. Janus. Wrocław, s. 91–103. Google Scholar
Wierzbicka A. (1999): Język – umysł – kultura: wybór prac. Red. J. Bartmiński. Warszawa. Google Scholar
Wojaczek R. (1973): Nie skończona krucjata. Kraków. Google Scholar
