O pewnej funkcji zanegowanego bezokolicznika w języku polskim
Magdalena Danielewiczowa
Uniwersytet WarszawskiАннотация
Przedmiotem artykułu są wypowiedzenia z zanegowanym bezokolicznikiem czasowników dokonanych, odsyłających do świadomie podejmowanych czynności na obiektach osobowych i nieosobowych, a więc struktury w rodzaju: Nie nakarmić czworga dzieci łyżką zupy. Wypowiedzenia tego rodzaju to produkty jednej z jednostek operacyjnych języka polskiego. Jednostka ta nie powinna być mylona innymi operacjami, w których uczestniczą formy infinitywne. Zanegowany bezokolicznik, o którym mowa, pełni w docelowym wypowiedzeniu funkcję wykładnika jego głównego predykatu, może wystąpić zarówno w czasie nieprzeszłym (Nie nakarmić…), jak i przeszłym (Nie nakarmić było…), przy czym prymarnie jest rematyczny. Operacja na nim ustanowiona ma zastosowanie, gdy chodzi o to, by zasygnalizować bezradność danego podmiotu działającego i poznającego. Z wypowiedzeń będących jej produktami wynika bowiem logicznie i semantycznie, że wykluczona jest sytuacja, w której ktoś, kto nie może zrobić ani wiedzieć wszystkiego, a zatem istota niewszechmocna i niewszechwiedząca, zrobi coś takiego, że powstanie pewien stan rzeczy scharakteryzowany za pomocą własności tkwiących w znaczeniu odpowiedniego czasownika w bezokoliczniku. Wyrażenia generowane przez tę jednostkę są pragmatycznie nacechowane literackością i dawnością, co nie znaczy, że nie mają potwierdzeń we współczesnej polszczyźnie ogólnej.
Ключевые слова:
język polski, operacja semantyczna, semantyka, czasowniki dokonane, bezokolicznik, negacjaБиблиографические ссылки
Bartnicka B. (1982): Funkcje semantyczno-składniowe bezokolicznika we współczesnej polszczyźnie. Wrocław. Google Scholar
Bartnicka B. (1992): Funkcje znaczeniowe polskiego bezokolicznika w porównaniu z językiem niemieckim. „Poradnik Językowy” 2, s. 98–105. Google Scholar
Bogusławski A. (1977): Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences. Warszawa. Google Scholar
Bogusławski A. (1978): Towards an operational grammar. „Studia Semiotyczne” 8, s. 29–90. Pol. przekład: Preliminaria gramatyki operacyjnej. Tłum. R. Gozdawa-Gołębiowski. „Polonica” 1998, 13, s. 163–223. Google Scholar
Bogusławski A. (1999): Inherently thematic or rhematic units of language. [W:] Travaux du Cercle linguistique de Prague 3. Red. E. Hajičová, T. Hoskovec, O. Leška, P. Sgall, Z. Skoumalová. Amsterdam, s. 211–224.
Crossref
Google Scholar
Bogusławski A. (2021): Lingwistyczna teoria mowy. Preliminaria. Warszawa.
Crossref
Google Scholar
Danielewiczowa M. (2010): Czego brak w słownikowych opisach znaczenia? Semantyka – leksykografii. „Prace Filologiczne” 58, s. 69–81. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2021): Aspekt tematyczny w informacyjnej strukturze wypowiedzi. Rozszerzanie i integracja wiedzy. Warszawa.
Crossref
Google Scholar
Ebeling C.L. (1984): On the meaning of the Russian infinitive. [W:] Signs of Friendship, to Honour of André G.F. van Holk, Slavist, Linguist, Semiotician. Red. J.J. Van Baak. Amsterdam, s. 97–130. Google Scholar
Fortuin E.L.J. (2007): Modality and aspect: Interaction of constructional meaning and aspectual meaning in the dative-infinitive construction in Russian. „Russian Linguistics” 31(3), s. 201–230.
Crossref
Google Scholar
Gębka-Wolak M. (2006): O składni „Murów Jerycha” Tadeusza Brezy. [W:] Światy przedstawione. Prace z historii i teorii literatury ofiarowane Profesorowi Jerzemu Speinie. Red. M. Kalinowska i in. Toruń, s. 213–221. Google Scholar
Gębka-Wolak M. (2007): O konstrukcjach typu Nie mnie o tym decydować. [W:] Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Red. J. Kamper-Warejko, J. Kulwicka-Kamińska, K. Nowakowska. Toruń, s. 259–270. Google Scholar
Israeli A. (2013): Dative-infinitive constructions in Russian. Taxonomy and semantics. [W:] Current Studies in Slavic Linguistics. Red. I. Kor Chahine. Philadelphia, s. 199–224. Google Scholar
Israeli A. (2014): Dative-infinitive BY constructions in Russian. Taxonomy and semantics. [W:] New Insights into Slavic Linguistics. Red. J. Witkoś, S. Jaworsky. Frankfurt, s. 141–159.
Crossref
Google Scholar
Israeli A. (2016): Dative-infinitive constructions with the particle že in Russian: taxonomy and semantics. „Slavic and East European Journal” 60(2), s. 307–336.
Crossref
Google Scholar
Koszkarjowa N., Kołosowa T. (2015): Infinitivnye predloženiâ i ih mesto v paradigme èlementarnyh prostyh predloženij kak edinic âzyka // Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriâ: Istoriâ, filologiâ. Т. 14. Vyp. 2: Filologiâ, s. 29–42. Google Scholar
Moroz A. (2002): Strukturalna charakterystyka konstrukcji składniowych zawierających składnik zerowy. Toruń. Google Scholar
Paduczewa E. (2018): Infinitiv. [W:] Russkaâ korpusnaâ grammatika. Online: , dostęp 25.05.2021. Google Scholar
Pisarkowa K. (1984): Historia składni języka polskiego. Wrocław. Google Scholar
Řeháček L. (1958): Syntaktické funkce polského infinitivu ve srovnání s češtinou, Sborník slavistickích prací vĕnovaných IV. Mezinárodnímu sjezdu slavistů v Moskvĕ. Red. K. Horálek, J. Kurz. Praha, s. 52–64. Google Scholar
Řeháček L. (1966): Sémantika a syntax infinitivu v současném polském spisovném jazyce. Praha. Google Scholar
Świdziński M. (1982): Związki syntaktyczne z grupą bezokolicznikową w języku polskim. „Prace Filologiczne” 31, s. 231–244. Google Scholar
Świdziński M. (1993): Dalsze kłopoty z bezokolicznikiem. [W:] Z zagadnień językoznawstwa synchronicznego i diachronicznego. Red. J. Linde-Usiekniewicz, R. Huszcza. Warszawa, s. 303–313. Google Scholar
Timberlake A. (2004): A Reference Grammar of Russian. Oxford. Google Scholar
Timofiejew K. (1950): Ob osnovnyh tipah infinitivnyh predloženij v sovremennom russkom literaturnom âzyke. [W:] Voprosy sintaksisa sovremennogo russkogo âzyka. Red. V. Vinogradov. Moskva 1950, с. 257–301. Google Scholar
Weiss D. (1993): Infinitif et datif en polonais moderne – un couple malheureux? [W:] Completude et incompletude dans les langues romanes et slaves. Red. S. Karolak, T. Muryn, Kraków, s. 444–487. Google Scholar
Wierzbicka A. (1966): Slavânskij datives cum infinitive, „International Journal of Slavic linguistics and poetics” IX, s. 82–102. Google Scholar
Veyrenc J. (1973): Structure de la proposition infinitive impersonnel (en russe contemporain). „Revue des Études Slave” 49, s. 351–358.
Crossref
Google Scholar
Veyrenc J. (1979): Les propositions infinitives en russe. Paris. Google Scholar
Veyrenc J. (1980): Études sur le verbe russe. Paris 1980, s. 296–303. Google Scholar
Zołotowa G. (1973): Očerk funkcionalʹnogo sintaksisa russkogo âzyka. Moskva 1973. Google Scholar
Zołotowa G. (1990): O russkih infinitivnyh predloženiâh. [W:] Carina Amicorum: Carin Davidsson Septuagenariae 23.03.1990 oblata. Red. M. Björklund, H. Lundberg, J. Orlov. Turku, s. 341–350. Google Scholar
Uniwersytet Warszawski
