Типология неизосемических реализаций пропозиционального аргумента (на материале польского и русского языков) . Часть 1
Aleksander Kiklewicz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyniehttps://orcid.org/0000-0002-6140-6368
Анотація
Przedmiotem artykułu są nieizosemiczne realizacje syntaktyczne argumentów propozycjonalnych jako składników treści zdania, implikowanych przez znaczenie leksykalne czasownika w pozycji orzeczenia zgodnie z jego predyspozycją walencyjną. Analiza i opis lingwistyczny opiera się na teorii składni funkcjonalnej, zwłaszcza na teorii składni eksplikacyjnej, której podstawy opracował S. Karolak, a także przedstawiciele polskiej szkoły składni semantycznej. Autor zdefiniował i przeanalizował w aspekcie składni funkcjonalnej następujące typy przekształceń składniowych: implikacja, separacja (zastąpienie), związek bezspójnikowy, konwersja, kontaminacja, restrukturyzacja, uproszczenie (tworzenie grup zwartych), transpozycja i definityzacja. Materiał empiryczny obejmuje zdania proste i złożone wyekscerpowane z tekstów oraz korpusów internetowych w języku polskim i rosyjskim; niektóre fakty dotyczą także innych języków europejskich (np. angielskiego). Opisując pełne/dyskretne i niepełne/niedyskretne reprezentacje składniowe argumentów propozycjonalnych, autor bierze pod uwagę ich trzy aspekty: znaczenie (funkcję semantyczną), formę (przynależność do klasy gramatycznej) i pozycję składniową (przy czasowniku, przy rzeczowniku, niezależną i inne).
Ключові слова:
функциональный синтаксис, синтаксическая деривация, синтаксическая репрезентация, синтаксическая эксплицитация vs имплицитацияПосилання
Апресян Ю. Д. (1974): Лексическая семантика. Синонимические средства языка. Москва. Google Scholar
Ванников Ю. В. (1978): Синтаксис речи и синтаксические особенности русской речи. Москва. Google Scholar
Золотова Г. А. (1988): Синтаксический словарь. Репертуар элементарных единиц русского синтаксиса. Москва. Google Scholar
Киклевич А. (2013): Ветка вишни. Статьи по лингвистике. Olsztyn. Google Scholar
Киклевич А. (2017): You Tube против «Словаря русского языка». [В:] Актуальные проблемы стилистики. 3, 190-197. Google Scholar
Киклевич А./Корытковская М. (2012): Экспликативный синтаксис как информационная база лексикографического описания глаголов (на материале польского и русского языков). [В:] Acta Linguistica Petropolitana. VIII/3, 557–572. Google Scholar
Кручинина И. Н. (1973): Некоторые тенденции развития современной теории сложного предложения. [В:] Вопросы языкознания. 2, 111-119. Google Scholar
Кустова Г. И. (2017): Об одной конструкции прилагательных. [В:] Научно-техническая информация. Се-рия 2: информационные процессы и системы. 11, 33–37. Google Scholar
Лаптева О. А. (1976): Русский разговорный синтаксис. Москва. Google Scholar
Летучий А. Б. (2012): О некоторых свойствах сентенциальных актантов в русском языке. [В:] Вопросы языкознания. 5, 57-87. Google Scholar
Норман Б. Ю. (1994): Грамматика говорящего. Санкт-Петербург. Google Scholar
Норман Б. Ю. (2012): О процессах синтаксической компрессии в современных славянских языках. [В:] Известия РАН. Серия литературы и языка. 71/6, 3–11. Google Scholar
Розенталь Д. Э., Теленкова М. А. (1976): Словарь-справочник лингвистических терминов. Москва. Google Scholar
Сердобольская Н. В. (2005): Синтаксический статус актантов зависимой нефинитной предикации. Москва [диссертация]. Google Scholar
Сердобольская Н. В. (2017): Бессоюзные актантные предложения с глаголом думать в русском языке. [В:] Вопросы языкознания. 5, 7–35. Google Scholar
Сеше А. (2003): Очерк логической структуры предложения. Москва. Google Scholar
Теньер Л. (1988): Основы структурного синтаксиса. Москва. Google Scholar
Успенский Б. А. (1994): Избранные труды. Т. 2. Москва. Google Scholar
Шацкая М. Ф. (2008): Наблюдения над семантическими и синтаксическими преобразованиями в комическом контексте. [В:] Известия Волгоградского государственного педагогического университета. 2, 20–25. Google Scholar
Шведова Н. Ю. (pед.) (1980): Русская грамматика. Т . 2. Синтаксис. Москва. Google Scholar
Burton-Roberts N. (2016): Analyzing Sentence. An Introduction to English Syntax. London/New York. Google Scholar
Dik S. C. (1997): The Theory of Functional Grammar. Berlin/New York. Google Scholar
Grochowski M. (1984): Składnia wyrażeń polipredykatywnych. [W:] Topolińska Z. (red.), Gramatyka współcze-snego języka polskiego. Składnia. Warszawa, 213–300. Google Scholar
Habrajska G. (2017): Kompresja i kondensacja w materiałach do Słownika komunikacyjnego. [W:] Dudziak A./Orzechowska J. (red.), Język i tekst w ujęciu strukturalnym i funkcjonalnym. Księga jubileuszowa de-dykowana prof. Aleksandrowi Kiklewiczowi z okazji 60. urodzin. Olsztyn, 113–121. Google Scholar
Hirschmann H. (2015): Modifikatoren im Deutschen. Ihre Klassifizierung und varietätenspezifische Verwen-dung. Tübingen. Google Scholar
Karolak S. (1984): Składnia wyrażeń predykatywnych. [W:] Topolińska Z. (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Warszawa, 11–212. Google Scholar
Karolak S. (2002): Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Kiklewicz A. (1987): Об одном конструктивном аспекте сочинительной связи (на материале русского и польского языков). [W:] Slavia Orientalis. XXXVI/3-4, 485–490. Google Scholar
Kiklewicz A. (2013a), Синтаксические процессы в структуре сложного предложения (I). [W:] Slavia Ori-entalis. LXII/3, 449–463. Google Scholar
Kiklewicz A. (2013b): Синтаксические процессы в структуре сложного предложения (II). [W:] Slavia Orientalis. LXII/4, 613–629. Google Scholar
Kiklewicz A. (2017): Nieokreśloność a semantyczna specyfikacja grupy imiennej. [W:] Danielewiczowa M., Doboszyńska-Markierwicz K., Wójcicka A. (red.), Nieokreśloność i granice. Warszawa, 119–138. Google Scholar
Korytkowska M. (1992): Typy pozycji predykatowo-argumentowych. Warszawa. Google Scholar
Labocha J. (2012): Pragmatyczne mechanizmy składni języka mówionego. [W:] Slavia Occidentalis. 69, 140–145. Google Scholar
Lehmann C. (1988): Typology of clause linkage. [In:] Haiman J., Thomson S. A. (eds.), Clause Combining in Grammar and Discourse. Amsterdam/Philadelphia, 181–225. Google Scholar
Levine R. D. (2017): Syntactic Analysis. An HPSG-Based Approach. Cambridge. Google Scholar
Mazur J. (1986): Organizacja tekstu potocznego. Na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego. Lublin. Google Scholar
Melchuk I. (1984): Introduction. [In:] Melchuk I./Zholkovskij A. (eds.), Толково-комбинаторный словарь современного русского языка. Опыт семантико-синтаксического описания русской лексики. Вена, 39–68. Google Scholar
Metzeltin M. (2018): Angewandte Satzanalyse. Sprachwissenschaft als Verstehens- und Verständigungskunst. Wien. Google Scholar
Pisarkowa K. (1975): Składnia rozmowy telefonicznej. Wrocław etc. Google Scholar
Pospiszylowa A. (1973): Wyodrębnienie dowolnej części zdania w oddzielne wypowiedzenie. [W:] Język Polski. LIII/5, 330–337. Google Scholar
Ross J. R. (1967): Constraints on variables in syntax. Massachusetts [PhD dissertation]. Google Scholar
Ross J. D. (1986): Infinite Syntax. Norwood/New Jersey. Google Scholar
Szumska D. (2017): Struktura predykatowo-argumentowa jako narzędzie analizy tekstu: pro et contra. [W:] Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej. 52, 264–277. Google Scholar
Wiśniewski M. (1994): Strukturalna charakterystyka polskich wypowiedzeń niezdaniowych. Toruń. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-6140-6368
Ліцензія
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
