Spotkanie z Psyche. Nowela "Faun" Ignacego Nikorowicza wobec antycznej tradycji  (Apulejusz z Madaury) i młodopolskiej konwencji (Kazimierz Przerwa-Tetmajer)

Grzegorz Igliński

doi:10.31648/pl.9343

Opublikowane: 2024-10-181

Nr 12 (2024)

Spotkanie z Psyche. Nowela "Faun" Ignacego Nikorowicza wobec antycznej tradycji (Apulejusz z Madaury) i młodopolskiej konwencji (Kazimierz Przerwa-Tetmajer)

Grzegorz Igliński

Prace Literaturoznawcze

Dział: Interpretacje

https://doi.org/10.31648/pl.9343

Abstrakt

Przedmiotem pracy jest jeden z nowelistycznych utworów Ignacego Nikorowicza, dziennikarza, dramatopisarza, prozaika i poety pochodzenia ormiańskiego, żyjącego w latach 1866–1951. Pragnąc przybliżyć światopogląd i wyobraźnię artystyczną tego zapomnianego pisarza, poddana została analizie i interpretacji miniatura pod tytułem "Faun" (prwdr. 1903), utrzymana w stylu charakterystycznym dla prozy poetyckiej. Tekst rozpatrywany jest w kontekście opowieści o Amorze i Psyche zawartej w "Metamorfozach" Apulejusza oraz na tle panującej w literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku mody na postacie koźlonogich bożków (bożek Pan, faun, satyr). Uwzględniono również biografię twórcy. W dalszej części rozważań następuje porównanie utworu Nikorowicza z wierszem Kazimierza Przerwy-Tetmajera "Szalony Faun", prawdopodobnym źródłem inspiracji.

Przedstawione w noweli Nikorowicza spotkanie fauna z Psyche można interpretować jako spotkanie z samym sobą, z własną duszą. Bohater poddany zostaje skutecznej terapii, pozwalającej mu zobaczyć coś, czego wcześniej w sobie nie dostrzegał – pragnienie dobra i piękna. Ulega mocy miłości duchowej i ze stworzenia podporządkowanego wyłącznie żądzy seksualnej staje się człowiekiem, skupiającym w sobie życiowe sprzeczności – smutek i radość, rozum i uczucie.

Słowa kluczowe:

faun, Psyche, metamorfoza, Apulejusz z Madaury, Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Inne teksty tego samego autora

Grzegorz Igliński, "Trzeba cnoty i miłości". Robactwo, moralność i natura w twórczości Edwarda Żeligowskiego , Prace Literaturoznawcze: Nr 11 (2023)
Grzegorz Igliński, Jan Kaczyński. Nauczyciel, literaturoznawca, humanista, bibliofil , Prace Literaturoznawcze: Nr 12 (2024)

<< < 1 2

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Igliński, G. (2024). Spotkanie z Psyche. Nowela "Faun" Ignacego Nikorowicza wobec antycznej tradycji (Apulejusz z Madaury) i młodopolskiej konwencji (Kazimierz Przerwa-Tetmajer). Prace Literaturoznawcze, (12), 201–216. https://doi.org/10.31648/pl.9343

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

Apuleius (1902), Amor i Psyche. Baśń romantyczna, przeł. Bronisław Swiba, nakład i druk Władysława L. Anczyca i sp., Kraków.
Google Scholar

Apuleius (1911), Amor i Psyche, przekł. Lucjana Rydla, nakład Stanisław A. Krzyżanowski, Kraków.
Google Scholar

Apulejusz (1908), Amor i Psyche, przeł. Bronisław Stankiewicz, nakładem i drukiem księgarni Wilhelma Zukerkandla, Lwów–Złoczów.
Google Scholar

Apulejusz z Madaury (1953), Metamorfozy albo Złoty osioł, przeł. Edwin Jędrkiewicz, wstępem i objaśnieniami opatrzył Tadeusz Sinko, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Google Scholar

Apulejusza „Amor i Psyche” (1901), przetł., rozebrał i objaśnił Maksymilian Kawczyński, nakładem Akademii Umiejętności, Kraków.
Google Scholar

Apuleusza bajka o Amorze i Psyche (1911), przeł. z oryg. łac., słowem wstępnem i przypisami opatrzył Józef Jankowski, nakładem księgarni Stanisława Sadowskiego, Warszawa.
Google Scholar

Lange Antoni (1912), Amor i Faun, w: tegoż, W czwartym wymiarze. Opowiadania, Spółka Nakładowa „Książka”, Kraków: 93–111.
Google Scholar

Nietzsche Fryderyk (1907), Narodziny tragedyi czyli Hellenizm i pesymizm, przeł. Leopold Staff, nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa.
Google Scholar

Nikorowicz Ignacy (1903), Faun, „Dziennik Polski” (Lwów, wyd. popołudniowe), nr 173 (15 kwietnia): 2.
Google Scholar

Nikorowicz Ignacy (1929), Faun, w: tegoż, Nieśmiertelny kochanek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów; Dom Książki Polskiej, Warszawa: 83–85.
Google Scholar

Nikorowicz Ignacy (1932a), O człowieku, który otrzymał literacką nagrodę m. Lwowa. (Autobiografia), „Posłaniec św. Grzegorza”, R. 6, nr 1(56): 2–8.
Google Scholar

Nikorowicz Ignacy (1932b), O człowieku, który otrzymał literacką nagrodę m. Lwowa. (Autobiografia) , „Posłaniec św. Grzegorza”, R. 6, nr 2(57): 17–22.
Google Scholar

Platon (1922), Fajdros, przeł., wstępem, objaśnieniami i il. opatrzył Władysław Witwicki, wyd. 2, Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów–Warszawa.
Google Scholar

Tetmajer Kazimierz Przerwa (1980), Poezje, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Brzozowska Sabina (2000), Klasycyzm i motywy antyczne w poezji Młodej Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Google Scholar

Copleston Frederick (1998), Historia filozofii, t. 1: Grecja i Rzym, przeł. Henryk Bednarek, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Google Scholar

Czerni Krystyna, Szczerski Andrzej (2003), Epigon czy prekursor?, w: Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, red. nacz. Ewa Dołowska, cz. 92: Jacek Malczewski, P.O. Polska, Sp. zo.o., Wrocław: 28–31.
Google Scholar

Grimal Pierre (1990), Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, red. Jerzy Łanowski, przekł. haseł Maria Bronarska [i in.], przekł. przedm. Jerzy Łanowski, Zakład Narodowy im.Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Hofstätter Hans Helmut (1987), Symbolizm, przeł. Sławomir Błaut, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Google Scholar

Igliński Grzegorz (2018), Faun – Pan – satyr. Wyobraźnia fauniczna w poezji i sztuce Młodej Polski, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn.
Google Scholar

Kobielus Stanisław (2002), Bestiarium chrześcĳańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Google Scholar

Kossowska Irena, Kossowski Łukasz (2010), Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa.
Google Scholar

Kowalski Piotr (2007), Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Krukowska Halina (2014), „Lesław. Szkic fantastyczny” Romana Zmorskiego, czyli o przekraczaniu tabu śmierci, w: Roman Zmorski,
Google Scholar

Lesław. Szkic fantastyczny, wstęp i oprac. tekstu Halina Krukowska, red. tomu i aneksu Jarosław Ławski, Wydawnictwo Alter Studio, Białystok: 13–59.
Google Scholar

Kubiak Zygmunt (1999), Literatura Greków i Rzymian, „Świat Książki”, Warszawa.
Google Scholar

Kurkiewicz Marek (2007), Bohaterowie antycznych mitów w poezji Młodej Polski, w: tegoż, Symbole, narracje, eschatologie… Studia o literaturze przełomu XIX i XX wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń: 69–108.
Google Scholar

Lengauer Włodzimierz (1994), Religĳność starożytnych Greków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Nowakowska-Sito Katarzyna (1996), Między Wawelem a Akropolem. Antyk i mit w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku, Wydawnictwo „Historia pro Futuro”, Warszawa.
Google Scholar

Pawłowski Kazimierz (2016), Baśń o Erosie i Psyche Apulejusza z Madaury. Duchowe aspekty baśni , „Vox Patrum”, t. 65, nr 36: 533–546.
Crossref
Google Scholar

Sinko Tadeusz (1933), Hellada i Roma w Polsce. Przegląd utworów na tematy klasyczne w literaturze polskiej ostatniego stulecia, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów.
Google Scholar

Taborski Roman (1970), Teatr polski w Wiedniu w latach 1914–1916, „Przegląd Humanistyczny”, R. 14, nr 1(76): 127–140.
Google Scholar