Ugrofinizmy w języku staropruskim
Finno-Ugric Borrowings in Old Prussian
Krzysztof Tomasz Witczak
Uniwersytet ŁódzkiAbstrakt
The paper discusses 9 Old Prussian words suspected of being borrowed from a Finno-Ugric source. The following words are verified as Finno-Ugricisms: OPrus. jūrī ‘sea’ (← FV. *järwä ‘lake, sea’); OPrus. kadegis ‘juniper’ (← BF. *kataŋa ‘id.’ ← Ur. *kača ‘resin’); OPrus. kaywe ‘mare’ (← BF. *keewe ‘female horse or reindeer’ < Ur. *kewe ‘female animal’); OPrus. kērdan ‘time’ (← FV. *kerta ‘succession, order, time’); OPrus. *palwe in toponymy (← FU. *palγɜ ‘village’); OPrus. *salavō ‘island’ (← FU. *sala-wɜ ‘island; dry place in the swamp’ < Ur. *sala); OPrus. sylecke ‘Baltic herring’ (← BF. *silakka ‘id.’ ← Ur. śilä ‘fat’); OPrus. wargien ‘copper’ (← FU. *würγɜnɜ ‘id.’).
Słowa kluczowe:
borrowings, language contact, Old Prussian, substrate, Uralic languagesBibliografia
AIKIO, A. (2004), An essay on substrate studies and the origins of Saami. W: Hyvärinen, I./Kallio, P./Korhonen, J. (red.), Etymologie, Entlehnungen und Entwicklungen: Festschrift für Jorma Koivulehto zum 70. Gebur-tstag. Helsinki, 5-34. Google Scholar
BARTHOLOMAE, Ch. (1904), Altiranisches Wörterbuch. Strassburg. Google Scholar
BEDNARCZUK, L. (1976), Zapożyczenia ugrofińskie w językach bałtosłowiańskich. W: Acta Baltico-Slavica. IX, 39-64. Google Scholar
BEDNARCZUK, L. (1992), Konwergencje między językami bałtosłowiańskimi a ugrofińskimi w aspekcie struktu-ralnym i arealnym. W: Smoczyński, W./Holvoet, A. (red.), Colloquium Pruthenicum Primum. Papers from the First International Conference on Old Prussian held in Warsaw, September 30th – October 1st, 1991. Warszawa, 99-119. Google Scholar
BEDNARCZUK, L. (1993), Języki Wielkiego Księstwa Litewskiego na tle porównawczym. Wilno. Google Scholar
BEDNARCZUK, L. (1999), Stosunki językowe na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kraków. Google Scholar
BLAŽEK, V. (2001), Old Prussian Arboreal Terminology. W: Linguistica Baltica. IX, 29-61. Google Scholar
BLAŽEK, V./ČELADÍN, J./BĚŤAKOVÁ, M. (2004), Old Prussian fish-names. W: Baltistica. XXXIX/1, 107-126. Google Scholar
BOUDA, Ch. (1950), L’Euscaro-caucasique. W: Larronde J.-C. (red.), VIIème Congrès d’Etudes Basques, Biar-ritz, [12-19 septembre] 1948. Donostia, 663-672. Google Scholar
CHIRIKBA, V. A. (1985), Baskskiy i severokavkazkie yazyki. W: Piotrovskiy, B. B./Ivanov, V. V./Ardzinba, V. G. (red.), Drevnaya Anatoliya. Moskva, 95-105. [Чирикба, В. А. (1985), Баскский и северокавказкие языки. В: Пиотровский, Б. Б./Иванов, В. В./Ардзинба, В. Г. (ред.), Древная Анатолия. Москва, 95-105.] Google Scholar
COLLINDER, B. (1977), Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages. Ham-burg. Google Scholar
DERKSEN, R. (2015), Etymological Dictionary of the Baltic Inherited Lexicon. Leiden/Boston. Google Scholar
DIEFENBACH, L. (1880), Völkerkunde Osteuropas insbesondere der Haemoshalbinsel und der unteren Donauge-biete. B. II. Darmstadt. Google Scholar
DONNER, O. (1874), Über den Einfluss des Litauischen auf die finnischen Sprachen. W: Techmers Internationale Zeitschrift für allgemeine Sprachwissenschaft. I, 257-271. Google Scholar
EULER, W. (1985), Tiernamen im Altpreußischen. W: Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung. XCVIII/1, 84-98. Google Scholar
FRAENKEL, E. (1962), Litauisches etymologisches Wörterbuch. B. I. Heidelberg. Google Scholar
KHELIMSKIY, E. A. (1997), Uralo-Indogermanica: Balto-slavyanskie yazyki i problema uralo-indoevropeyskikh svyazey. W: Sudnik, T. M./Khelimskiy, E. A. (red.), Balto-slavyanskie issledovaniya 1988-1996. Sbornik nauchnykh trudov. Moskva, 224-249. [Хелимский, Е. А. (1997), Uralo-Indogermanica: Балто-славянские языки и проблема урало-индоевропейских связей. В: Судник, Т. М./Хелимский, Е. А. (ред.), Балто-славянские исследования 1988-1996. Сборник научных трудов. Москва, 224-249.] Google Scholar
HOFÍRKOVÁ, L./BLAŽEK, V. (2011), Baltské výpůjčky v sámštině. W: Linguistica Brunensia. LIX, 61-71. Google Scholar
HOLST, J. H. (2015), On the theory of a Uralic substratum in Baltic. W: Junttila, S. (red.), Contacts between the Baltic and Finnic languages. Helsinki, 151-173. Google Scholar
HORN, P. (1893), Grundriß der neupersischen Etymologie. Strassburg.
Crossref
Google Scholar
JUNTTILA, S. (2015), Proto-Finnic loanwords in the Baltic languages? W: Junttila, S. (red.), Contacts between the Baltic and Finnic languages. Helsinki, 12-37. Google Scholar
KALIMA, J. (1936), Itämerensuomalaisten kielten balttilaiset lainasanat. Helsinki. Google Scholar
KOLBUSZEWSKI, S. F. (1973), Nowe prace w badaniach nad pożyczkami fińskimi w językach bałtyckich. W: Acta Baltico-Slavica. VIII, 145-150. Google Scholar
KROONEN, G. (2013), Etymological Dictionary of Proto-Germanic. Leiden - Boston. Google Scholar
LYAUCHYUTE, Yu. A. (1982), Slovar’ baltizmov v slavyanskich yazykakh. Leningrad. [Ляучюте, Ю. А. (1982), Словарь балтизмов в славянских языках. Ленинград.] Google Scholar
MAŃCZAK, W. (2008), Linguistique générale et linguistique indo-européenne. Kraków. Google Scholar
MAŽIULIS, V. (1988), Prūsų kalbos etimologijos žodynas. T. I. Vilnius. Google Scholar
MIKKOLA, J. J. (1932), Paikannimien alalta III. W: Virittäjä, XXXVI, 442-443. Google Scholar
POKORNY, J. (1959), Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern/München. Google Scholar
RAUN, A. (1958), Über die ältesten germanischen Lehnwörter im Ostseefinnischen. W: Ural-Altaische Jahrbücher. XXX, 30-34. Google Scholar
RÉDEI, K. (1988), Uralisches etymologisches Wörterbuch. Budapest. Google Scholar
SAARIKIVI, J. (2004), Is there Palaeo-European substratum interference in the western branches of Uralic? W: Journal de la Société Finno-Ougrienne. XC, 187-214. Google Scholar
SABALIAUSKAS, A. (1993), We, the Balts. Vilnius. Google Scholar
SCHMALSTIEG, W. R. (2015), Studies in Old Prussian. A Critical Review of the Relevant Literature in the Field from 1975 until 2005. Ed. by P. Dini. Vilnius. Google Scholar
SETÄLÄ, E. N. (1909), Beiträge zur finnisch-ugrischen Wortkunde (9. Fi. kataja ‘Wacholder’). W: Finnisch-ugrische Forschungen. IX, 126-128. Google Scholar
SŁAWSKI, F. (red.) (1976), Słownik prasłowiański. T. II. Wrocław/Warszawa/Kraków/Gdańsk. Google Scholar
SMIT, M. de (2017), Insular Etymologies: Indo-European and substrate coastal terminology on Finnic and Sa-ami. W: Finnisch-Ugrische Mitteilungen. XLI, 103-129. Google Scholar
SMOCZYŃSKI, W. (2000), Untersuchungen zum deutschen Lehngut im Altpreussischen. Kraków. Google Scholar
SMOCZYŃSKI, W. (2007), Słownik etymologiczny języka litewskiego. Wilno. Google Scholar
SZCZEŚNIAK, K. (2014), Kadyk, czym jest i na jakich obszarach jest? W: Studia Rossica Gedanensia. I, 89-99. Google Scholar
THOMSEN, V. (1890), Beröringer mellem de finske og de baltiske (litauisk-lettiske) sprog: en sproghistorisk un-dersøgelse. København. Google Scholar
TRAUTMANN, R. (1910), Die altpreussische Sprachdenkmäler. Göttingen. Google Scholar
VABA, L. (1983), Baltische Lehnwörter der Wolgasprachen in Lichte neuerer Forschungsergebnisse. W: Sovets-koe finno-ugrovedenie. XIX/2, 138-145. Google Scholar
VABA, L. (1990), Das baltischen Sonderentlehungen in den ostseefinnischen Sprachen. W: Itämerensuomalais-tet kielikontaktit: Itämerensuomalainen symposium 7. kansanvälisessä fenno-ugristikongressa Debre-cenissä. Helsinki. Google Scholar
VIITSO, T.-R. (1998), Fennic. W: Abondolo, D. (red.), The Uralic Languages. London/New York, 96-114. Google Scholar
WITCZAK, K. T. (1999), Gaulish pados ‘pitch-pine’ and Lithuanian kadagỹs ‘juniper’. W: Studia Indogermanica Lodziensia. II, 171. Google Scholar
WITCZAK, K. T. (2019), Hipoteza Witolda Mańczaka o ugrofińskim substracie w językach bałtyckich. W: LingVaria. XIV/2, 43-53.
Crossref
Google Scholar
WITCZAK, K. T. (2020a), Are There Traces of a Finno-Ugric Substratum in Proto-Slavic? W: Slavistična Revija. LXVIII/1, 73-89. Google Scholar
WITCZAK, K. T. (2020b), Ugrofinizmy w języku jaćwieskim. W: Acta Baltico-Slavica. XLIV, 1-26.
Crossref
Google Scholar
WOJAN, K. (2014), Jałowiec/kadyk w świetle etymologii globalnej. W: Studia Rossica Gedanensia. I, 100-141. Google Scholar
ZEPS, V. (1962), Latvian and Finnic Linguistic Convergence. Bloomington.
Crossref
Google Scholar
Uniwersytet Łódzki
