Akt mowy groźba – klasyfikacja i definicja: ujęcie pragmalingwistyczne (na materiale języka polskiego i rosyjskiego)

Ewa Komorowska

University of Szczecin

Danuta Stanulewicz

University of Gdańsk


Abstrakt

So far, the speech act of threat has attracted relatively little attention from researchers. Moreover, there is no agreement as to its definition and classification. The aim of this paper is to place threatening in the classification of speech acts and to attempt at defining it. We emphasize the complexity of threatening which may be classified as a directive speech act, although – being a “negative” promise – it exhibits some characteristics of commissives. In the case of a promise, it is the addressee who is the beneficiary, whereas in the case of a threat, the demanded behaviour is in the interest of the sender. Moreover, the speech act of threat is associated with evoking fear in the addressee.


Słowa kluczowe:

pragmalinguistics, speech act, threat


Apresjan, D. J. (1980), Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka. Tłum. Kozłowska, Z. | Markowski, A. Wrocław etc.   Google Scholar

Austin, J. L. (1962), How to Do Things with Words. Oxford.   Google Scholar

Austin, J. L. (1993), Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne. Tłum. Chwedeń¬czuk, B. Warszawa.   Google Scholar

Awdiejew, A. (2004), Gramatyka interakcji werbalnej. Kraków.   Google Scholar

Bezyayeva, M. G. (2002), Semantika komunikativnogo urovnya zvuchashchego yazyka. Voleiz”yavleniye i vyrazheniye zhelaniya govoryashchego v russkom yazyke. Moskva. [Безяева, М. Г. (2002), Семантика комуникативного уровня звучащего языка. Волеизъявление и выражение желания говорящего в русском языке. Москва.]   Google Scholar

Brown, P. | Levinson, S. C. (1987), Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge [prwdr. 1978].   Google Scholar

Grochowski, M. (1989), O pojęciu groźby, [w:] Polonica XIV, 33-44.   Google Scholar

Grzegorczykowa, R. (2001), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. 3. popr. i rozsz. Warszawa.   Google Scholar

Kalisz, R. (1993), Pragmatyka językowa. Gdańsk.   Google Scholar

Kalisz, R. (2001), Pojęcia pragmatyki językowej w świetle językoznawstwa kognitywnego, [w:] Kubiński, W. | Stanulewicz, D. (red.), Językoznawstwo kognitywne II. Zjawiska prag¬matyczne. Gdańsk, 13-21.   Google Scholar

Kantorczyk, U. | Komorowska, E. | Lysakova, I. | Veselovskaya, T. (2008), Pragmatik von Aufforderungshandlungen im Deutschen, Polnischen und Russischen / Pragmatyka dyrektywnych aktów mowy w języku niemieckim, polskim i rosyjskim / Прагматика побудительных речевых актов в немецкот, польском и русском языках. [Pragmatika pobuditel’nykh rechevykh aktov v nemetskot, pol’skom i russkom yazykakh.] Szczecin | Rostock.   Google Scholar

Kiklewicz, A. (2009), Akty mowy – klasyfikacja dychotomiczna, [w:] Media. Kultura. Komu¬nikacja Społeczna 5, 87-110.   Google Scholar

Kiklewicz, A. (2023), Estetyka a pragmatyka. Estetyczne akty mowy. Olsztyn.   Google Scholar

Kiklewicz, A. | Pavlova, A. (w druku), Sintaksičeskaja enantiosemija v pragmatičeskoj perspek¬tive, [w:] Przegląd Rusycystyczny.   Google Scholar

Komorowska, E. (2002), P rośba n iejedno m a i mię, czyli o w ykładnikach prośby w języku rosyjskim, [w:] Szpila, G. (red.), Język trzeciego tysiąclecia II. T. 1: Nowe oblicza komunikacji we współczesnej polszczyźnie. Kraków, 371-380.   Google Scholar

Komorowska, E. (2008), Pragmatyka dyrektywnych aktów mowy w języku polskim. Szczecin | Rostock.   Google Scholar

Komorowska, E. (2010). Dyrektywne akty mowy w aspekcie semantyczno-pragmatycznym, [w:] Stanulewicz, D. (red.), Lingua Terra Cognita I. Księga Pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Romanowi Kaliszowi. Gdańsk, 49-59.   Google Scholar

Komorowska, E. (2020), Obietnica jako komisywny akt mowy w języku polskim i rosyjskim. Aspekt pragmalingwistyczny, [w:] Mampe, J. | Trendowicz, M. | Marzouk, F. | Ovchinnikova, L. (red.), Socjolingwistyczne badania w teorii i praktyce: ujęcie interdyscyplinarne, 8. Gdańsk, 89-104.   Google Scholar

Komorowska, E. (2023), Pragmatyka aktu mowy podziękowanie (na materiale języka polskiego), [w:] Mampe, J. | Hinc, J. | Jarosz, A. (red.), Socjolingwistyczne badania w teorii i praktyce: ujęcie interdyscyplinarne, 9. Gdańsk, 73-86.   Google Scholar

Lakoff, R. (1973), The logic of politeness; or, minding your P’s and Q’S, [in:] Corum, C. | Smith- Stark, T. C. | Weiser, A. (eds.), Papers from the Ninth Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society. Chicago Linguistics Society, 9, 292-305.   Google Scholar

Lakoff, R. (1977), What you can do with words: Politeness, pragmatics, and performatives, [in:] Rogers, A. | Wall, B. | Murphy, P. J. (eds.), Proceedings of the Texas Conference on Pragmatics, Presuppositions and Implicatures. Arlington, VA, 79-106.   Google Scholar

Leech, G. N. (1983), Principles of Pragmatics. London | New York.   Google Scholar

Lipczuk, R. (b.d.), O wielości i wieloznaczności terminów (na przykładzie klasyfikacji aktów mowy), [w:] https://lipczuk.univ.szczecin.pl/Art.B.A.htm (accessed: 10.09.2024).   Google Scholar

Marcjanik, M. (2000), Polska grzeczność językowa. Kielce.   Google Scholar

Maslova, A. Yu. (2020), Vvedeniye v pragmalingvistiku. Moskva. [Маслова, А. Ю. (2020), Введение в прагмалингвистику. Москва.]   Google Scholar

Misiukajtis, J. (2008), Groźba jako akt mowy. Aspekt semantyczno-pragmatyczny, [w:] Komorow¬ska, E. | Porchawka-Mulicka, A. (red.), Świat Słowian w języku i kulturze IX. Językoznawstwo. Semantyka. Pragmatyka. Kognitywizm. Szczecin, 107-110.   Google Scholar

Ożóg, K. (2001), Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia. Rzeszów.   Google Scholar

Prokop, I. (2010), Aspekty analizy pragmalingwistycznej. Poznań.   Google Scholar

Przybyla, O. (2004), Akty mowy w języku nauczycieli. Katowice.   Google Scholar

Searle, J. R. (1969), Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge.   Google Scholar

Searle, J. R. (1977), A classification of illocutionary acts, [in:] Rogers, A. | Wall, B. | Murphy, P. J. (eds.), Proceedings of the Texas Conference on Pragmatics, Presuppositions and Implicatures. Arlington, VA, 27-46.   Google Scholar

Searle, J. R. (1986), Klassifikatsiya illokutivnykh aktov, [in:] Novoye v zarubezhnoy ingvistike XVII, Teoriya rechevykh aktov, 170-194. [Сeрль, Дж. P. (1986), Классификация иллокутивных актов, [in:] Новое в зарубежной ингвистике ХVII, Теория речевых актов, 170-194.]   Google Scholar

Searle, J. R. (1987), Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka. Tłum. Chwedończuk, B. Warszawa.   Google Scholar

Trysińska, M. (2015), Akty mowy jako klucz do interpretacji postaw nauczycielskich. Wycho¬wawcze, komunikacyjne i edukacyjne aspekty filmów animowanych dla dzieci (na przykładzie filmów emitowanych w MiniMini + i Cartoon Network). Warszawa.   Google Scholar

Wendler, Z. (1985), Illokutivnoye samoubiystvo, [in:] Novoye v zarubezhnoy lingvistike 16, 241-247. [Вендлер, З. (1985) Иллокутивное самоубийство, [in:] Новое в зарубежной лингвистике 16, 241-247.]   Google Scholar

Wierzbicka, A. (1973), Akty mowy, [w:] Mayenowa, M. R. (red.), Semiotyka i struktura tekstu. Studia poświęcone VII Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów. Wrocław.   Google Scholar

Wierzbicka, A. (1987), English Speech Act Verbs: A Semantic Dictionary. Sydney.   Google Scholar

Wołoszyn, J. (2016), Co znaczy straszyć? Próba analizy semantycznej, [w:] Prace Języko-znawcze 18 (4), 173-185.   Google Scholar

Wunderlich, D. (1976), Studien zur Sprechakttheorie. Frankfurt am Main.   Google Scholar

Zhuchkov, D. O. (2009), K voprosu ob opredelenii i klassifikatsionnoy prinadlezhnosti rechevogo akta ugrozy, [in:] Vestnik VGU. Seriya: Lingvistika i mezhkul’turnaya kommunikatsiya 2, 69-71. [Жучков, Д. О. (2009), К вопросу об определении и классификационной принадлежности речевого акта угрозы, [in:] Вестник ВГУ. Серия: Лингвистика и межкультурная комму¬никация 2, 69-71.]   Google Scholar

Zoll, A. (red.) (2006), Kodeks karny, część szczególna, II. Warszawa.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
01.07.2025 — zaktualizowane 26.06.2025

Cited By /
Share

Komorowska, E., & Stanulewicz, D. (2025). Akt mowy groźba – klasyfikacja i definicja: ujęcie pragmalingwistyczne (na materiale języka polskiego i rosyjskiego). Przegląd Wschodnioeuropejski, 16(1), 299–314. https://doi.org/10.31648/pw.11465 (Original work published 1 lipiec 2025)

Ewa Komorowska 
University of Szczecin
Danuta Stanulewicz 
University of Gdańsk