Przestępstwa popełniane pod wpływem alkoholu w Polsce. Perspektywa społeczno-kryminologiczna
Kinga Całuj
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła IIhttps://orcid.org/0009-0003-8258-6681
Katarzyna Lenart-Kłoś
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła IIhttps://orcid.org/0000-0001-6429-6152
Abstrakt
Celem artykułu było dokonanie analizy terminologicznych aspektów związanych z alkoholem, zidentyfikowanie kategorii oraz skali popełnianych przestępstw, w genezie których alkohol odgrywa istotną rolę. Wykazano, że są przestępstwa wprost związane ze spożyciem alkoholu, jak również takie, w których alkohol odgrywa pośrednią rolę i może być zarówno czynnikiem kryminogennym, jak i wiktymogennym. Alkohol przyczynia się do popełniania wykroczeń i przestępstw zarówno przez nieletnich, jak i osoby pełnoletnie. Wskazano, że obecna polityka wobec alkoholu wymaga zmian ukierunkowanych na budowanie odpowiedzialnych postaw wobec spożywania alkoholu zwłaszcza przez osoby młode, które chętnie sięgają po napoje alkoholowe. Współpraca instytucji rządowych i pozarządowych powinna mieć charakter komplementarny, promujący wartość życia w trzeźwości i odpowiedzialnego sięgania po alkohol.
Słowa kluczowe:
kryminologia, alkohol, alkohol i przestępczość, przestępstwa pod wpływem alkoholu, polityka alkoholowaBibliografia
Albański L., Wybrane zagadnienia z patologii społecznej, Kolegium Karkonoskie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Jelenia Góra 2010. Google Scholar
Bieś-Srokosz P., Programy przeciwdziałania alkoholizmowi, narkomanii i przemocy w rodzinie, "Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji AJD w Częstochowie" 2013, nr 2(8), s. 11-28. Google Scholar
CBOS, Konsumpcja alkoholu w Polsce, Warszawa 2019. Google Scholar
Chodorowicz W., Zobowiązanie do leczenia osób uzależnionych od alkoholu, [w:] Wspomóc uzależnionych od alkoholu: refleksja psychologiczno-teologiczna, J. Dziedzic, J. Klimek (red.),Uniwersytet Papieski Jana Pawła II. Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2017, s. 92-112. Google Scholar
Czarkowska M., Przeciwdziałanie przestępstwom popełnianym przez osoby będące pod wpływem alkoholu, C. H. Beck, Warszawa 2021. Google Scholar
Deehan A., Alcohol and Crime: Taking stock, Research Development Statistics, Londyn 1999. Google Scholar
European Union, Study on the exposure of minors to alcohol advertising on linear and non-linear audio-visual media services and other online services, including a content analysis, Luksemburg 2015. Google Scholar
Frąckowiak M., Motyka M., Charakterystyka problemów społecznych związanych z nadużywaniem alkoholu, "Hygeia Public Health" 2015, nr 50 (2) s. 314-322. Google Scholar
Hołyst B., Kryminologia, Wolters Kluwer, Warszawa 2022. Google Scholar
Hołyst B., Kryminologia, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007. Google Scholar
Institute of Alcohol Studies, Crime and Social Impacts of Alcohol, Londyn 2017. Google Scholar
Jakubczyk A., Uzależnienie, picie szkodliwe i ryzykowne – podstawowe definicje w świetle najważniejszych systemów klasyfikacyjnych, [w:] Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu, M. Wojnar (red.), Warszawa 2017, s. 9-20. Google Scholar
Janik-Koncewicz K., Zatoński W. A., Rekomendacje strategiczne na lata 2023-2027: Osłabienie polityki zdrowia wobec alkoholu i konsekwencje zdrowotne – Polskie Zdrowie 2.0, Polska Akademia Nauk, Warszawa 2023. Google Scholar
Kilińska-Pękacz A., Ochrona małoletnich przed alkoholem w polskim prawie karnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019. Google Scholar
Kopera M., Wojnar M., Epidemiologia problemów i zaburzeń związanych z używaniem alkoholu, [w:]Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu, M. Wojnar (red.), Warszawa 2017, s. 29-37. Google Scholar
Kowalewski I., Zespół uzależnienia od alkoholu wśród dorosłych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2016. Google Scholar
Kubiak R., Prawo medyczne, C.H. Beck, Warszawa 2010. Google Scholar
Kuć M., Kryminologia, Wydawnictwo C.H.BECK, Warszawa 2010. Google Scholar
Ledwójcik P., Alkoholizm jako zjawisko patologiczne zagrażające bezpieczeństwu społecznemu, "Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne" 2018, nr 4 (31) s. 47-59. Google Scholar
Łukowska K., Rozwiązywanie problemów alkoholowych oraz ograniczenie dostępności alkoholu w gminach i miastach, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa 2018. Google Scholar
Malczewski A. , Młodzież a substancje psychoaktywne, [w:] Młodzież 2021: materiały prasowe -wybrane wyniki, CBOS, KCPU 2021, s. 59-78. Google Scholar
Mazur J., Małkowska – Szkutnik A. (red.), Zdrowie uczniów w 2018 roku na tle nowego modelu badań HBSC, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2018. Google Scholar
Mellibruda J., Psycho-bio-społeczna koncepcja uzależnienia od alkoholu, "Alkoholizm i narkomania"1997, nr 3, s. 277-306. Google Scholar
Mellibruda J., Sobolewska-Mellibruda Z., Integracyjna psychoterapia uzależnień. Teoria i praktyka, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 2006. Google Scholar
Modrzyński R., Zaburzenia wynikające z używania substancji w ICD-11. Zmiany w diagnostyce klinicznej,"Psychiatria i Psychologia Kliniczna (Journal of Psychiatry & Clinical Psychology)" 2022, nr 22 (4) s. 248–252, DOI: 10.15557/PiPK.2022.0031. Google Scholar
Modrzyński R., Zaburzenia związane z używaniem alkoholu–propozycje zmian w klasyfikacji ICD-11, „Polskie Forum Psychologiczne" 2019, t. 24, nr 3 s. 324–333, DOI: 10.14656/PFP20190304. Google Scholar
Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Poznaniu, Ograniczenie spożywania napojów alkoholowych, Warszawa 2021. Google Scholar
Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Poznaniu, Profilaktyka uzależnień od alkoholu i narkotyków, Warszawa 2019. Google Scholar
NielsenIQ, A look back at 2023 alcohol trends, online: https://nielseniq.com/global/en/insights/analysis/2024/a-look-back-at-2023-alcohol-trends/ [dostęp: 04.08.2024]. Google Scholar
NielsenIQ, Gen Z alcohol trends, online: https://nielseniq.com/global/en/insights/analysis/2024/gen-z-alcohol-trends/ [dostęp: 04.08.2024]. Google Scholar
PARPA, Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2011-2015, Warszawa. Google Scholar
PARPA, Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce Raport z badań kwestionariuszowych 2020 r., Warszawa 2021. Google Scholar
Pikulski M., HIOB – program readaptacji dla sprawców przestępstw komunikacyjnych pod wpływem alkoholu, online: https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/hiob-program-dla-pijanych-kierowcow [dostęp: 29.08.2024]. Google Scholar
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz.U. 2018 poz. 2472). Google Scholar
Skoczek M., Grzyb K., Wanot B., Alkoholizm. Leczenie i skutki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2020. Google Scholar
Szmidt J. i in., Uzależnienia w Polsce, Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, Warszawa 2023. Google Scholar
Szostek B., Czym jest alkohol? Rys problematyki, "Warszawskie Studia Pastoralne" 2009, nr 10. Google Scholar
Szwedzik A., Destrukcyjne skutki alkoholizmu w obszarze osobowo-moralno-społecznym oraz sposoby przeciwdziałania, "Częstochowskie Studia Teologiczne" 2013, nr 41. Google Scholar
Talpins S.K., i.in., Alcohol and crime, [w:] Alcohol: Science, Policy and Public Health, P. Boyle i. in. (red.), Oxford University Press, Oxford 2013, s. 202-210. Google Scholar
Tsirigotis K., Lewik-Tsirigotis E., Baster B., Przestępczość nieletnich – główne teorie wyjaśniające zjawisko "Pedagogika Rodziny" 2012, nr 2(3), s. 83-98. Google Scholar
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym ( Dz.U.2023.1047 t.j.). Google Scholar
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U.2023.0.2151 t.j.). Google Scholar
Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym (Dz.U. 2021 poz. 2313). Google Scholar
WHO, Alcoholand cancer in the WHO European Region: an appeal for better prevention, online: https://www.who.int/europe/publications/i/item/WHO-EURO-2020-1435-41185-56004 [dostęp: 13.08.2024]. Google Scholar
WHO, Lessons from the Baltic Alcohol Control Policy Project. Policies that contribute to decreasing burden of mortality and disease, Kopenhaga 2023. Google Scholar
Woronowicz B., Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia, Media Rodzina, Warszawa 2009. Google Scholar
Zambrzycka K. i in., Alkoholizm i jego następstwa, [w:]Wybrane problemy zdrowotne i zawodowe pracowników ochrony zdrowia, K. Kowalczuk, E. Krajewska-Kułak (red.), t. 1,Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok 2019, s. 239-287. Google Scholar
Zatoński W. A., Janik-Koncewicz K., Zatońskiego M., Wojtyła A., Alkohol – ojciec polskich chorób, "Menedżer Zdrowia" 2021, nr 1– 2, s. 82-87. Google Scholar
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
https://orcid.org/0000-0001-6429-6152
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
