Zmiany prawa karnego materialnego jako następstwa poważnych przestępstw eksponowanych w mediach. Racjonalizm ustawodawcy czy populizm penalny?

Anna Maria Hernacka-Janikowska

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0003-2393-8950


Abstrakt

Autorka stawia sobie za cel ukazanie jak medialna prezentacja poważnych przestępstw wpływa na kształtowanie polityki legislacyjnej, polityki kryminalnej wobec sprawców czynów zabronionych. Tłem tego deterministycznego ujęcia jest prezentacja koncepcji punitywnej i liberalnej strategii polityki kryminalnej. Autorka prezentuje również empiryczne odwołania do zjawiska populizmu penalnego, będącego jednym z kluczowych elementów kształtujących kierunek polityki kryminalnej. Artykuł stanowi przyczynek do głębszej analizy złożoności mechanizmów, które wpływają na ugruntowanie się odpowiednich rozwiązań prawnokarnych.


Słowa kluczowe:

prawo karne, przestępczość, punitywność, populizm penalny, media


Błachut J., Kryminologia a polityka kryminalna [w:] Po co nam kryminologia? Księga jubileuszowa Profesor Ireny Rzeplińskiej, red. W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst, P. Wiktorska, K. Buczkowski (red.), Wydawnictwo INP PAN, Warszawa 2019   Google Scholar

Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Wydawnictwo Arche, Gdańsk 2001   Google Scholar

Błachut J, Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Wydawnictwo Arche, Gdańsk 2004   Google Scholar

Chlebowicz P., Przejawy populizmu penalnego w polskiej polityce kryminalnej, ,,Studia Prawnoustrojowe” 2009, nr 9   Google Scholar

Doroszewska K., Punitywność a populizm penalny – rola emocji w procesie legislacyjnym, ,,Eryda” 2016 nr 2,   Google Scholar

Filipkowski W., Guzik-Makaruk E. M., Rozdział I. Zagadnienia podstawowe kryminologii jako nauki [w:] Kryminologia. Stan i perspektywy rozwoju. Z uwzględnieniem założeń Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, red. E. W. Pływaczewski, S. Redo, E. M. Guzik-Makaruk, K. Laskowska, W. Filipkowski, E. Glińska, E. Jurgielewicz-Delegacz, M. Perkowska, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2019,   Google Scholar

Filipkowski W., Rozdział VIII. Wybrane zagadnienia profilaktyki kryminologicznej [w:] Kryminologia. Stan i perspektywy rozwoju. Z uwzględnieniem założeń Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, red. E. W. Pływaczewski, S. Redo, E. M. Guzik-Makaruk, K. Laskowska, W. Filipkowski, E. Glińska, E. Jurgielewicz-Delegacz, M. Perkowska, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2019   Google Scholar

Gałczyńska M., Premier za przywróceniem kary śmierci. Adwokat: to słowa bezkrytyczne, typowy populizm penalny, https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/premier-za-przywroceniem-kary-smierci-adwokat-wskazuje-na-glowne-zagrozenie/q5pc8vw [dostęp: 4.06.2023]   Google Scholar

Hernacka-Janikowska A., Przestępstwa z nienawiści. Aspekty prawnokarne i politologiczne [w:] Prawo publiczne wobec aktualnych problemów społecznych i gospodarczych, red. M. Mrówczyński, T. Knepka, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 2020   Google Scholar

Hernacka-Janikowska A., Przestępczość zorganizowana a państwo. Wzajemne relacje i uwarunkowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2021   Google Scholar

Jałoszewski M., Bodnar zapowiada zaostrzenie kar dla bandytów i piratów drogowych. Będzie zabójstwo drogowe? https://oko.press/bodnar-zapowiada-zaostrzenie-kar-dla-bandytow-i-piratow-drogowych-bedzie-zabojstwo-drogowe,   Google Scholar

Jaroch W., Polityka karna – strategia punitywna czy liberalna, ,,Studia Prawnoustrojowe” 2012, nr 1   Google Scholar

Jasiński J., Punitywność systemów karnych. Rozważania nad zakresem, formami i intensywnością penalizacji, „Studia Prawnicze” 1973   Google Scholar

Kamińska E., Przekaz mediów a populizm penalny i jego znaczenie społeczne (na przykładzie sprawy „polskiego” Fritzla), ,,Zeszyty Prasoznawcze” 2014, t. 57, nr 1   Google Scholar

Kolasa-Nowak A., Sprawczość i przeszłość w socjologicznych analizach polskiego społeczeństwa, „Studia Socjologiczne” 2020, nr 3 (238)   Google Scholar

„Kończy się raj dla pedofilów”. Powstanie rejestr sprawców przestępstw, https://www.tvp.info/24687125/konczy-sie-raj-dla-pedofilow-powstanie-rejestr-sprawcow-przestepstw,   Google Scholar

Niepokojące statystyki: rośnie przestępczość gospodarcza, https://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/1496882,niepokojace-statystyki-rosnie-przestepczosc-gospodarcza.html,   Google Scholar

Nyzio A., Populizm penalny w Polsce w latach 2007-2015 z perspektywy socjotechniki władzy, Politeja 2022, nr 1 (76),   Google Scholar

Ojczyk J., To nie prawo jest winne. Zabójstwo drogowe nie zmniejszy liczby tragicznych wypadków https://businessinsider.com.pl/prawo/zabojstwo-drogowe-nie-zmniejszy-liczby-tragicznych-wypadkow-winny-jest-system/9nb1w6z   Google Scholar

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks karny skarbowy, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy Prawo prasowe (druk nr 640). 6 kadencja, 23 posiedzenie, 1 dzień, Warszawa 2008   Google Scholar

Pikulski S., Polityka karna w Polsce z perspektywy międzynarodowej, [w:] Współczesne zagrożenia przestępczością i innymi zjawiskami patologicznymi a prawo karne i kryminologia, pod red. E.W. Pływaczewski, „Białostockie Studia Prawnicze” 2009, z. 6   Google Scholar

Prokuratura ujawnia: 8-letni Kamil został skatowany, bo zrzucił telefon ojczyma, https://www.rp.pl/prawo-karne/art38453741-prokuratura-ujawnia-8-letni-kamil-zostal-skatowany-bo-zrzucil-telefon-ojczyma [dostęp 4.06.2023]   Google Scholar

Raporty z działalności, Centralne Biuro Śledcze Policji, https://cbsp.policja.pl/cbs/do-pobrania/raporty-z-dzialalnosci/9890,Raporty-z-dzialalnosci.html [dostęp: 16.01.2022]   Google Scholar

Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, https://rps.ms.gov.pl/pl-PL/Public#/home   Google Scholar

Stanicka D., Bajdurzenie o karze śmierci i Funduszu Sprawiedliwości nie ochroni dzieci przed przemocą, https://oko.press/bajdurzenie-o-karze-smierci-nie-ochroni-dzieci [dostęp: 4.06.2023]   Google Scholar

Stańdo-Kawecka B., Polityka karna i penitencjarna. Między punitywizmem i menedżeryzmem, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2020   Google Scholar

Szafrańska M., Populizm penalny a media, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015   Google Scholar

Szafrańska M., Kończy się raj dla pedofilów!” : populizm penalny na przykładzie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym [w:] Populizm penalny, J. Widacki, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2017   Google Scholar

Śmiertelne pobicie w Zamościu. Sąd przedłużył areszt wobec podejrzanego o zabójstwo 16-letniego Eryka, Państwowa Agencja Prasowa, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1576322%2Csmiertelne-pobicie-w-zamosciu-sad-przedluzyl-areszt-wobec-podejrzanego-o [dostęp: 4.06.2023]   Google Scholar

Ustawa Kamilka – standardy ochrony małoletnich, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ustawa-kamilka--standardy-ochrony-maloletnich   Google Scholar

Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym, (Dz. U. 2022 poz. 1700, 1933)   Google Scholar

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 2023 poz. 289 ze zm.).   Google Scholar

Woźniakowska-Fajst D., Media a przestępczość, [w:] Społeczno-polityczne konteksty współczesnej przestępczości w Polsce, Wydawnictwo Akademickie Sedno, Warszawa 2013.   Google Scholar

,,Zero tolerancji dla pijanych bydlaków”. Partie polityczne chcą zmian w prawie. Każda po swojemu, https://tvn24.pl/polska/zero-tolerancji-dla-pijanych-bydlakow-partie-chca-zmian-w-prawie-kazda-po-swojemu-ra383970-3346266   Google Scholar

Źródła informacji o wydarzeniach w kraju i na świecie, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2023.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-06-24

Cited By /
Share

Hernacka-Janikowska, A. M. (2025). Zmiany prawa karnego materialnego jako następstwa poważnych przestępstw eksponowanych w mediach. Racjonalizm ustawodawcy czy populizm penalny?. Studia Prawnoustrojowe, (68). https://doi.org/10.31648/sp.10836

Anna Maria Hernacka-Janikowska 
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0003-2393-8950