Udział kwestora w publicznych aukcjach w starożytnym Rzymie
Abstrakt
Wśród wielu uprawnień, jakimi dysponowała kwestura najmniej miejsca poświęca się ich aukcyjnej aktywności. Kwestia ta jawi się nadzwyczaj ciekawie, stąd też celowe jest jej przybliżenie. Celem artykułu jest ukazanie udziału kwestora w publicznych aukcjach w starożytnym Rzymie w oparciu o zachowane źródła prawnicze i nieprawnicze. Analiza koncentruje się na trzech obszarach aktywności tej magistratury - udział kwestora w procesie zbywania łupów wojennych, udział kwestorów w aukcyjnej sprzedaży skonfiskowanych majątków czy wreszcie problematyka sprzedaży ager quaestorius. Prowadzone badania pozwoliły wykazać, że początkowa aktywność kwestorów w aukcjach publicznych wiązała się ściśle z aspektami militarnymi, bowiem ta magistratura asystując konsulom, w ramach venditio sub hasta rozporządzała łupami wojennymi, najczęściej niewolnikami. Podobnie ma się w przypadku sprzedaży ager quaesotrius, którym miały być nieruchomości odebrane pokonanym wrogom Rzymu, choć w tym przypadku niezwykle trudno jest uchwycić, czy taka praktyka miała wyłącznie extraordynaryjny charakter. Wydaje się, że największą aktywność quaesotres urbani można dostrzec przy aukcyjnej sprzedaży majątku skonfiskowanego dłużnikowi aerarium, względnie skazanych w procesie na zapłatę grzywny, którzy nie dając gwarancji jej uiszczenia, zrezygnowali z ustanowienia praedes. Wskazane obszary działalności kwestury potwierdzają doniosły udział tej magistratury w dbałości o interes aerarium Populi Romani.
Słowa kluczowe:
prawo rzymskie, kwestor, aukcje publiczne starożytny RzymBibliografia
Amielańczyk K., Crimina legitima w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013. Google Scholar
Amielańczyk K., Peculatus – Several Remarks on the Classification of the Offence of Embezzlement of Public Funds in Roman Law, “Studia Ceranea”, 2012, t. 2, ss. 11–25. Google Scholar
Amielańczyk K., Przestępstwo sprzeniewierzenia pieniędzy publicznych przez urzędników gmin rzymskich w świetle przekazów jurysprudencji, „Gdańskie Studia Prawnicze”, 2015, nr 34, ss. 17-27. Google Scholar
Astarita M.L., La cultura nelle ‘Noctes Atticae’, Catania 1993. Google Scholar
Atorino A., Balestra G., D’Alessio R. (a cura di), Aulo Gellio tra diritto e antiquaria, Lecce 2023. Google Scholar
Beall S.M., Homo Fandi Dulcissimus: The Role of Favorinus in the "Attic Nights" of Aulus Gellius, “The American Journal of Philology” 2001, t. 122, nr 1, ss. 87-106. Google Scholar
Bona F., Sul concetto di “manubiae” e sulla responsabilita del magistrato in ordine alla preda, “Studia et Documenta Historiae et Iuris” 1960, t. 24, s. 105-175. Google Scholar
Bona P., Preda di guerra e occupazione privata di ‘res hostium’, “Studia et Documenta Historiae et Iuris”, 1959, t. 25, s.309-370. Google Scholar
Broughton T.R.S., The Magistrates of the Roman Republic, t. I: 509 B.C.-100 B.C; New York 1951-1952. Google Scholar
Buongiorno P., ‘Sectio’, ‘sectores’, ‘interdictum sectorium’: origini e disciplina in epoca repubblicana [w:] I beni di interesse pubblico nell'esperienza giuridica romana, t. II, a cura di L. Garofalo, Napoli 2016, s. 635-673. Google Scholar
Colacino V., s.v. bonorum sectio, NNDI, t. II, Torino 1958, s. 514. Google Scholar
David J.-M., Au service de l’honneur Les appariteurs de magistrats romains, Paris 2019. Google Scholar
del Pilar Pérez Álvarez M., Las ventas por subasta en la esfera del derecho público , “Revista General de Derecho Romano” 2010, t.14, s. 1-19. Google Scholar
Donadio N., Le ‘auctiones’ private all’epoca di Plauto. Consuetudini, regole, pratiche delle vendite all’asta nel mondo romano e loro tracce nella ‘palliata’ Latina’, [w:] Diritto e Teatro in Grecia e a Roma, a cura di E. Cantarella e L. Gagliardo, Milano 2007, s. 117-197. Google Scholar
Ehrhardt A., s.v. sub corona vendere, RE Suppl., t. VII (1940), szp. 96-97. Google Scholar
Fuenteseca Degeneffe M., La función procesal de los "praedes litis" et "vindiciarum", “Revue internationale des droits de l'antiquité”, 2006, t. 53, s. 237-264. Google Scholar
García Morcillo M., Hasta infinita? Financial Strategies in the Triumviral Period, [w:] The Triumviral Period: Civil War, Political Crisis and Socioeconomic Transformations, (ed.) F. Pina Polo, Sevilla- Zaragoza 2020, ss. 379-397. Google Scholar
García Morcillo M., Las ventas por subasta en elm undo romano: la esfera privada, Barcelona 2005. Google Scholar
García Morcillo M., Staging Power and Authority at Roman Auctions, “Ancient Society”, 2008, t. 38, s. 153-181. Google Scholar
Gnoli F., Ricerche sul crimen peculatus, Milano 1979. Google Scholar
Holford-Strevens L., Aulus Gellius. An Antonine Scholar and His Achievement2, Oxford 2005. Google Scholar
Holford-Strevens L., Vari A. (eds.), The Worlds of Aulus Gellius, Oxford 2004. Google Scholar
Howley A. J., Aulus Gellius and Roman Reading Culture, Cambridge 2018. Google Scholar
Jarych A. J., Grabież i wykorzystanie łupów wojennych w republikańskim Rzymie, Zabrze 2021. Google Scholar
Jarych A. J., Manubiae,praedae i spolia – określenia rzymkiej zdobyczy wojenne, „Studia Europea Gnesnensia”, 2016, t. 14, s. 32-50. Google Scholar
Kęciek M., Magnezja 190 r. p.n.e., Warszawa 2003. Google Scholar
Keulen H. W., Gellius the Satirist: Roman Cultural Authority in Attic Nights, Leiden-Boston 2009. Google Scholar
Klingmüller F., s.v. sectio, RE Suppl., t. III (1921), szp. 982. Google Scholar
Kołodko P., ‘Quaestor populi romani ad praetorem in ius vocari posset’? Uwag kilka na tle fragmentu Gell. 13,13, „Zeszyty Prawnicze”, 2021, t. 21.2, ss. 7-21. Google Scholar
Kołodko P., Ustawodawstwo rzymskie w sprawach karnych. Od ustawy XII tablic do dyktatury Sulli, Białystok 2012. Google Scholar
Kornemann E. , s.v. scriba, RE, t. IIA.1, 1923, szp. 848-857. Google Scholar
Kubitschek W., s.v. accensi 2, RE, t. I.1, 1903, szp. 135-137. Google Scholar
Kunkel W., Wittmann R., Staatsordnung und Staatspraxis der römischen Republik, t. II: Die Magistratur, München 1995. Google Scholar
Leonhard R., s.v. bonorum sectio, RE, t. III.1 (1897), szp. 712-713. Google Scholar
Litewski W., Rzymski proces cywilny, Kraków 1988. Google Scholar
Łuć I., Słapek D. (red.), Lucius Cornelius Sulla: History and Tradition, , Lublin 2013. Google Scholar
Millar F., The Aerarium and its Officials under the Empire, “Journal of Roman Studies”, 1964, t. 54.1-2, ss. 33-40. Google Scholar
Niczyporuk P., Bankierzy i operacje bankierskie w starożytnym Rzymie, Białystok 2013. Google Scholar
Niczyporuk P., Talecka A., Aukcyjna sprzedaż majątków jako jedna z form działalności bankierskiej w starożytnym Rzymie [w:] Pieniądz – Kapitał – Praca– Wspólne dziedzictwo Europy. Białoruś – Litwa - Łotwa – Polska - Słowacja–Ukraina. Materiały z VIII Międzynarodowej Konferencji Numizmatycznej, Warszawa 2008, ss. 21-27. Google Scholar
Petrucci A., Profili giuridici delle attività e dell’organizzazione delle banche romane, Torino 2002. Google Scholar
Petrucci A., L’impresa bancaria: attività, modelli ‘organizzativi funzionamento e cessazione, [w:] P. Cerami, A. Di Porto, A. Petrucci, Dirirtto commerciale romano. Profilo storico, Torino 2010. Google Scholar
Petrucci A., Per una storia della protezione dei contraenti con gli imprenditori I, Torino 2007. Google Scholar
Piacentin S., Praecones fuori dall’Urbe: prospettive sociali ed economiche, “Gerión. Revista de Historia Antigua”, 2024, t. 42, z. 1, s. 125-142. Google Scholar
Pieczonka J., Ustawy okresu republikańskiego w komediach Plauta, „Acta Universitatis Wratislaviensis No 2972, Classica Wratislaviensia” 2007, t. 27, ss. 113-126. Google Scholar
Pina Polo F., Díaz Fernández A., The Quaestorship in the Roman Republic, Berlin 2019. Niczyporuk P., Aukcyjna sprzedaż majątków z udziałem bankierów w starożytnym Rzymie, [w:] Z zagadnień prawa rolnego, cywilnego i samorządu terytorialnego. Księga jubileuszowa Profesora Stanisława Prutisa, (red.) J. Bieluk, A. Doliwa, A. Malarewicz-Jakubów, T. Mróz, Białystok 2012, ss. 596-605. Google Scholar
Plezia M. (red.), Słownik łacińsko-polski, t. I-V, Warszawa 1997 -1999. Google Scholar
Rauh K. N., Auctioneers and the Roman Economy, “Historia. Zeitschrift für Alte Geschichte” 1989, t. 38, z. 4, ss. 451-471. Google Scholar
Rominkiewicz J., 13 nowela Justyniana o pretorach ludu, “Przegląd Prawa i Administracji”, 2023, t. 134, ss. 11-31. Google Scholar
Roselaar S. T., Public Land in the Roman Republic: A Social and Economic History of Ager Publicus in Italy, 396-89 BC, Oxford 2010. Google Scholar
Rotelli G., Ricercha di un criterio metodologico per l’uttilizzazione di Plauto, “Bullettino dell’Istituto di Diritto Romano” 1972, t. 75, s. 97–132. Google Scholar
Sacchi O., L’ager privatus della lex del 111 a.C. come proprietà fondiaria nella prospettiva giuridica del suo tempo, “Teoria e Storia del Diritto Privato”, 2023, t. 16, s. 1-108 https://www.teoriaestoriadeldirittoprivato.com/wp content/uploads/2023/01/2023_Contributi_Sacchi.pdf, dostęp 21 grudnia 2024 r.). Google Scholar
Santangelo F., Sulla, the Elites and the Empire. A Study of Roman Policies in Italy and the Greek East, Leiden-Boston 2007. Google Scholar
Schneider K., s.v. praeco, RE, t. 22.1, (1953), szp. 1193-1199. Google Scholar
Sitek B., Odpowiedzialność ‘agrimensores’ a odpowiedzialność geodetów, „Zeszyty Prawnicze”, 2014, t. 14.2, s. 123-148. Google Scholar
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2009. Google Scholar
Sutherland H. V. C., “Aerarium” and “Fiscus” during the Early Empire, “The American Journal of Philology”, 1945, t. 66, nr 2, ss. 151-170. Google Scholar
Tarwacka A., "Ei foras, mulier", czyli rozwód w komediach Plauta, „Zeszyty Prawnicze” 2004, t. 4.1, s. 7-26. Google Scholar
Tarwacka A., Manumissio inter amicos w świetle komedii Plauta, “Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica” 2023, t.102, ss. 153-159. Google Scholar
Tarwacka A., Prawne aspekty urzędu cenzora w starożytnym Rzymie, Warszawa 2012. Google Scholar
Tarwacka A., Zabłocki J., Publiczne prawo rzymskie, Warszawa 2021. Google Scholar
Thein A., ‘Rewards to Slaves in the Proscriptions of 82 B.C.’, “Tyche. Beiträge zur Alten Geschichte, Papyrologie und Epigraphik”, 2013, t. 28, ss. 163-175. Google Scholar
Tondo S., Profilo di storia costituzionale romana t. I, Milano 1981. Google Scholar
Trisciuoglio A., Studi sul crimen ambitus in età imperiale, Milano 2017. Google Scholar
van N. Viljoen G. , The Plot of the "Captivi" of Plautus; “Acta Classica”, t. 6, 1963, ss. 38-63. Google Scholar
Venturini C., Plauto come fonte giuridica. Osservazioni e problem, [w:] Plauto testimone della società del suo tempo, (a cura di) L. Agostiniani, P. Desideri, Napoli 2002, ss. 114–127. Google Scholar
Venturini C., Studi sul «crimen repetundarum» nell’età repubblicana, Milano 1979. Google Scholar
Welwei K.-W., Sub corona vendere. Quellenkritische Studien zu Kriegsgefangenschaft und Sklaverei in Rom bis zum Ende des Hannibalkrieges, Stuttgart 2000. Google Scholar
Zabłocki J., Kontrakt depozytu a rozwój bankowości w starożytnym Rzymie. Uwagi na marginesie komedii Plauta, [w:] ‘Iura et negotia’. Księga Jubileuszowa z okazji 15-lecia Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, (red.) A. Tarwacka, Warszawa 2015, s. 341-351. Google Scholar
Zabłocki J., Prawa auguralne i pontyfikalne w Noctes Atticae Aulusa Gelliusa, „Studia Prawnicze KUL” 2024, Nr 3 (99), ss. 185-207. Google Scholar
Zabłocki J., Prawo w sztuce Plauta, czyli o banku w komedii 'Curculio’, [w:] ‘Ius est ars boni et aequi’. Sztuka w prawie, prawo w sztuce, (red.) A. Dębiński, M. Jońca, I. Leraczyk, Lublin 2019, s. 365-377. Google Scholar
Zabłocki J., Scripta Gelliana, Warszawa 2020. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
