Publiczne prawa podmiotowe w niemieckiej doktrynie prawa administracyjnego
Abstrakt
W niemieckim prawie administracyjnym szczególne znaczenie przypisuje się instytucji publicznych praw podmiotowych. Stanowią one fundament ochrony jednostki przed działaniami administracji publicznej i są kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania sądowej kontroli administracji. Pojęcie publicznego prawa podmiotowego wykształciło się w XIX wieku za sprawą takich myślicieli jak Georg Jellinek, Robert von Mohl, Otto Mayer czy Otto Bühler. W przeciwieństwie do Polski, gdzie podstawą skargi jest interes prawny, w Niemczech warunkiem dostępu do sądu administracyjnego jest wykazanie naruszenia konkretnego publicznego prawa podmiotowego. W artykule dokonano krótkiej analizy instytucji publicznych praw podmiotowych w niemieckim prawie administracyjnym. Odniesiono się do ich doktrynalnych podstaw i teorii pozwalających na ich wyróżnianie, a także – co było zasadniczym celem artykułu – pokazano w jakiej formie prawa te są wykorzystywane współcześnie oraz jak wielką rolę w ich wykładni, stosowaniu i rozwoju spełnia orzecznictwo sądów administracyjnych. Dokonane analizy pozwoliły wykazać, że niemiecki model administracyjnej ochrony praw jednostki cechuje się wysokim stopniem dojrzałości i spójności. Sądy administracyjne aktywnie identyfikują i chronią publiczne prawa podmiotowe, równoważąc interes publiczny z wolnościami obywatelskimi. Taka konstrukcja wzmacnia zasady państwa prawa i wymaga ciągłej adaptacji do wyzwań konstytucyjnych i europejskich.
Słowa kluczowe:
publiczne prawa podmiotowe, niemieckie sądownictwo administracyjne, niemiecka doktryna, prawo administracyjne, sądowa ochronaBibliografia
Bauer H., Altes und Neues zum Schutznormtheorie, „Archiv des öffentlichen Rechts” 1988, t. 113. Google Scholar
Bauer H., Geschichtliche Grundlagen der Lehre vom subjektiven öffentlichen Recht, Duncker & Humblot, Berlin 1986. Google Scholar
Bauer H., Subjektive öffentliche Rechte des Staates, „DVBl” 1986, z. 5. Google Scholar
Bernatzik E., Rechtsprechung und materielle Rechtskraft: Verwaltungsrechtliche Studien, Verlag, Wiedeń 1886. Google Scholar
Bühler O., Die subjektiven öffentlichen Rechte und ihr Schutz in der deutschen Verwaltungsrechtsprechung, Kohlhammer, Berlin–Stuttgart–Lipsk 1914. Google Scholar
Dennewitz B., Die Systeme des Verwaltungsrechts. Ein Beitrag zur Geschichte der modernen Verwaltungswissenschaft, Hansischer Gildenverlag Joachim Heitmann & Co., Hamburg 1948. Google Scholar
Faßbender K., Verbesserung des baurechtlichen Nachbarschutzes, „NJW” 2019, z. 30. Google Scholar
Forsthoff E., Verwaltungsrecht, C.H. Beck, Monachium 1973. Google Scholar
Gerber C.F.W., Über öffentliche Rechte, Laupp, Tybinga 1852. Google Scholar
Hauser R., Wróbel A., Niewiadomski Z. (red.), Instytucje prawa administracyjnego, seria: System Prawa Administracyjnego, t. 1, C.H. Beck, Warszawa 2015. Google Scholar
Henke W., Das subjektive öffentliche Recht, Mohr Siebeck, Tybinga 1968. Google Scholar
Henke W., Das subjektive Recht im System des öffentlichen Rechts, „DÖV” 1980, z. 17. Google Scholar
Henke W., Wandel der Dogmatik des öffentlichen Rechts, „JZ” 1992, z. 11. Google Scholar
Ibler M., Rechtspflegender Rechtsschutz im Verwaltungsrecht. Zur Kontrolldichte bei wertenden Behördenentscheidungen – vom Preußischen Oberverwaltungsgericht bis zum modernen Gerichtsschutz im Prüfungsrecht, „JuS” 1999, z. 43. Google Scholar
Jäde H., Das bauplanungsrechtliche Rücksichtnahmegebot, „JuS” 1999, z. 10. Google Scholar
Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Zakamycze, Kraków 2002. Google Scholar
Jellinek G., Besprechung von Otto Mayer, Deutsches Verwaltungsrecht, „VerwArch” 1897, z. 5. Google Scholar
Jellinek G., System der subjektiven öffentlichen Rechte, przedruk wyd. z 1919 r., Hansebooks, Aalen 1964. Google Scholar
Jhering R., Geist des römischen Rechts auf den verschiedenen Stufen seiner Entwicklung. Dritter Teil, Breitkopf und Härtel, Lipsk 1906. Google Scholar
Kahl W., Ludwigs M. (red.), Handbuch des Verwaltungsrecht, Band 4, C.F. Müller Verlag, Heidelberg 2022. Google Scholar
Kersten J., Georg Jellineks System – Eine Einleitung, [w:] G. Jellinek, System der subjektiven öffentlichen Rechte, przedruk wyd. z 1919 r., Hansebooks, Aalen 1964. Google Scholar
König S., Drittschutz. Der Rechtsschutz Drittbetroffener gegen Bau- und Anlagengenehmigungen im öffentlichen Baurecht, Immissionsschutzrecht und Atomrecht, Duncker und Humblot, Berlin 1993. Google Scholar
Loening E., Lehrbuch des deutschen Verwaltungsrechts, Lipsk 1884. Google Scholar
Longchamps F., Poglądy nauki niemieckiej i austriackiej na publiczne prawa podmiotowe, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego” 1960, nr 21. Google Scholar
Maurer H., Waldhoff Ch., Allgemeines Verwaltungsrecht, C.H. Beck, Monachium 2024. Google Scholar
Mayer O., Deutsches Verwaltungsrecht, t. 1, niezmieniony przedruk z 1969 r., Forgotten Books, Berlin 1924. Google Scholar
Pasemann B., Die Entwicklung des Schutzes subjektiver öffentlicher Rechte unter Berücksichtigung des europäischen Einflusses, Peter Lang GmbH, Frankfurt nad Menem 2005. Google Scholar
Ramsauer U., Nachbarschutz im Baurecht, „JuS” 2020, z. 5. Google Scholar
Rennert K., Verwaltungsrechtsschutz auf dem Prüfstand, „DVBl” 2017, z. 2. Google Scholar
Rübel R., Nachbarschutz im Bauplanungsrecht, „DVBl” 2020, z. 8. Google Scholar
Savigny F.C., System des heutigen Römischen Rechts, Band 1, Berlin 1840. Google Scholar
Scharl A.I., Die Schutznormtheorie, Berlin 2018. Google Scholar
Schenke W.-R., Rechtsschutz bei normativem Unrecht, Berlin Veit, Berlin 1979. Google Scholar
Schenke W.-R., Kopp F.O., Verwaltungsgerichtsordnung. Kommentar, C.H. Beck, Monachium 2024. Google Scholar
Schoch F., Nachbarschutz im öffentlichen Baurecht, „Jura” 2004, z. 5. Google Scholar
Schulev-Steindl E., Subjektive Rechte. Eine rechtstheoretische und dogmatische Analyse am Beispiel des Verwaltungsrechts, Springer, Wiedeń 2008. Google Scholar
Stober R. i in., Verwaltungsrecht I, C.H. Beck, Monachium 2017. Google Scholar
Stolleis M., Geschichte des öffentlichen Rechts in Deutschland, t. 2, C.H. Beck, Monachium 1992. Google Scholar
Stolleis M., Verwaltungslehre und Verwaltungswissenschaft, [w:] Deutsche Verwaltungsgeschichte, Band 2: Vom Reichsdeputationshauptschluß bis zur Auflösung des Deutschen Bundes, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1983. Google Scholar
Szafrańska W., Zasady wyrokowania w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Studium porównawcze prawa polskiego i niemieckiego, C.H. Beck, Warszawa 2018. Google Scholar
Uechtritz M., Das baurechtliche Rücksichtnahmegebot: Konkretisierung von Reichweite und Inhalt durch Fallgruppenbildung, „DVBl” 2016, z. 2. Google Scholar
Voßkuhle A., Kaufhold A.-K., Grundwissen. Öffentliches Recht: Das baurechtliche Rücksichtnahmegebot, „JuS” 2010, z. 6. Google Scholar
Windscheid B., Lehrbuch des Pandektenrechts, Literarische Anstalt Rütten & Loening, Frankfurt nad Menem 1906. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
