State of helplessness of a victim in the context of sexual abuse of a person with disabilities
Abstrakt
Seksualne nadużycia wobec osób z niepełnosprawnością stanowią grupę przestępstw, które są rzadko zgłaszane i niewłaściwie monitorowane. Przeważająca część nadużyć seksualnych wobec osób z niepełnosprawnością pozostaje niejawną liczbą, ponieważ jeśli te przestępstwa mają miejsce w społecznie najbliższym środowisku osoby pokrzywdzonej, to uznawane są za sprawę pry-
watną. Celem artykułu jest analiza dogmatyczno-prawna penalizacji wykorzystywania stanu bezradności osoby z niepełnosprawnością. W niniejszym tekście zwrócono uwagę na zwiększone ryzyko stania się ofiarą przemocy
seksualnej ze względu na cechę niepełnosprawności w kontekście ochrony przed
różnego rodzaju formami wykorzystania seksualnego. Wskazano na trudności pojawiające się w określeniu skali przestępstwa wykorzystania seksualnego wobec osób z niepełnosprawnością. Zanalizowano tryb ścigania przestępstwa
określonego w art. 198 k.k. oraz dokonano wykładni pojęcia „bezradność”. Ponadto w artykule przedstawiono statystyki policyjne oraz sądowe dotyczące przestępstwa stypizowanego w art. 198 k.k. Skoncentrowano uwagę na nie-
pełnosprawności jako potencjalnym czynniku bezradności. Uzasadniono kompleksowość problemu, uwzględniając różnorodność wartości i standardów związanych z życiem seksualnym. Wykazano, że osobom z niepełnosprawnościami należy się szczególna ochrona, a zapewnienie im godności należy do podstawowych obowiązków państwa prawa i społeczeństwa obywatelskiego.
Słowa kluczowe:
prawo karne, wykorzystywanie seksualne, bezradność, osoby z niepełnosprawnościąBibliografia
Banaszak P., Zmiana trybu ścigania sprawcy przestępstwa zgwałcenia - analiza teoretyczna, „Prawo w Działaniu. Sprawy karne” 2019, No. 37. Google Scholar
Beisert M., Izdebska A., Wykorzystanie seksualne dzieci, „Dziecko krzywdzone” 2012, Vol. 39, No. 2. Google Scholar
Bielski M., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [in:] W. Wróbel, A. Zoll (eds.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-211a, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Bogacki P., Problematyka wykorzystania seksualnego dziecka w kontekście odpowiedzialności karnej lekarza za niezawiadomienie o przestępstwie, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2021, No. 2. Google Scholar
Budyn-Kulik M., Kulik M., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [in:] M. Królikowski, R. Zawłocki (eds.) Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz. Art. 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Czekaj M., Karnoprawna ochrona dziecka przed wykorzystaniem seksualnym, [in:] L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda (eds.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci profesora Andrzeja Wąska, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005. Google Scholar
Dąbkowska M., Konsekwencje doświadczenia wykorzystania seksualnego w dzieciństwie u osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, „Niepełnosprawność. Dyskurs Pedagogiki Specjalnej” 2018, No. 31, DOI: 10.4467/25439561.NP.18.053.10453. Google Scholar
Habrat D., Osoba nieporadna jako pokrzywdzona przestępstwem znęcania się, “Studia Prawnicze” 2018, No. 2, DOI: 10.5281/zenodo.1400073. Google Scholar
Hołyst B., Wiktymologia, LexisNexis, Warszawa 2011. Google Scholar
Hughes K., Belli M.A. Jones L., Wood S., Bates G., Eckley L., McCoy E., Mikton Ch., Shakespeare T., Officer A., Prevalence and Risk of Violence against Adults with Disabilities: A Systematic Review and Meta-Analysis of Observational Studies, “The Lancet” 2012, Vol. 379, Issue 9826, DOI: 10.1016/S0140-6736(11)61851-5. Google Scholar
Hypś S., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [in:] A. Grześkowiak, K. Wiak (eds.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2019. Google Scholar
Jurczyk M., Przemoc seksualna wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną – wymiary i oblicza, „Niepełnosprawność – Dyskursy Pedagogiki Specjalnej” 2019, No. 34, DOI: 10.4467/25439561.NP.19.026.11856. Google Scholar
Karwacka M., Przemoc seksualna wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2013, No. 5, DOI: 10.14746/ikps.2013.2.03. Google Scholar
Konarska-Wrzosek V., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [in:] V. Konarska-Wrzosek (ed.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Korzeniowski K., Radkiewicz P., Przemoc w rodzinie wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Raport z badania ogólnopolskiego 2015 r. oraz badania porównawczego z lat 2009-2015, Polska Akademia Nauk Instytut Psychologii 2015, Warszawa 2015. Google Scholar
Kubiak R., Obowiązek denuncjacji ciążący na osobach wykonujących zawód medyczny, [in:] E. Zielińska, T. Dukiet-Nagórska, A. Liszewska (eds.), System Prawa Medycznego. Tom III. Odpowiedzialność prawna w związku z czynnościami medycznymi, Wolters Kluwer, Warszawa 2021. Google Scholar
McEachern A.G., Sexual Abuse of Individuals with Disabilities: Prevention Strategies for Clinical Practice, “Journal of Child Sexual Abuse” 2012, Vol. 21, No. 4, p. 388, DOI: 10.1080/10538712.2012.675425. Google Scholar
Michalska-Warias A., Glosa do wyroku sądu apelacyjnego z dnia 15 maja 2013 r., II AKa 90/13, „Palestra” 2014, No. 7-8. Google Scholar
Mierzwińska-Lorencka J., Karnoprawna ochrona dziecka przed wykorzystywaniem seksualnym, Warszawa 2012, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, 2012. Google Scholar
Myśliwiec H., Seksualne wykorzystanie bezradności lub niepoczytalności innej osoby, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2013, No. 2. Google Scholar
Warylewski J., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [in:] J. Warylewski (ed.), System Prawa Karnego. Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym. Tom 10, Wyd. C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2012. Google Scholar
Warylewski J., Rozmiar, dynamika i struktura przestępczości seksualnej w Polsce, w latach 1989-2017, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2019, No. 2. Google Scholar
