Zbrodnia sądowa na księdzu Gebhardzie Heyderze i odpowiedzialność karna jej sprawców
Witold Kulesza
Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0003-2593-6801
Jan Kulesza
Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie skazania księdza Gebharda Heydera, który w czasie mszy w 1944 r. miał powiedzieć, że: „Wojna jest sądem karnym Boga dla narodów”, a „Niemcy muszą znowu powrócić do Chrystusa”. W czasie rozprawy sądowej dodał, że: „Wiara niemieckiego narodu w narodowy socjalizm jest najbardziej błędną drogą, jaką kiedykolwiek kroczył niemiecki naród”. Skazany na karę śmierci cudem przeżył, a po wojnie bezskutecznie zwracał się do prokuratury i sądu o ustalenie odpowiedzialności karnej swych prześladowców. Wymiar sprawiedliwości Republiki Federalnej uznał, że prokurator i sędzia, którzy współdziałali w skazaniu księdza nie popełnili przestępstwa, ponieważ stosowali wówczas obowiązujące prawo i nie byli świadomi, że czynią bezprawie. W III Rzeszy i na terenach okupowanych w czasie II wojny światowej zamordowanych zostało ponad 4000 księży katolickich. Większość z ofiar, bez sądu, zamordowano egzekucjach i obozach koncentracyjnych. W Starej Rzeszy katoliccy księża skazywani byli sądownie na karę śmierci przez Trybunał Narodowy (Volksgerichtshof).
Słowa kluczowe:
prawo karne, Volksgerichtshof, Rechtsbeugung, Trzecia Rzesza, odpowiedzialność sędziów i prokuratorów, Kościół KatolickiBibliografia
Brünneck A. v., Dreier H., Wildt M., ad Ernst Fraenkel, Der Doppelstaat, Europäische Verlagsanstalt, Hamburg 2021. Google Scholar
Fraenkel E., Der Doppelstaat, z posłowiem H. Dreiera, Europäische Verlagsanstalt, Hamburg 2019. Google Scholar
Friedrich J., Freispruch für die Nazi-Justiz. Die Urteile gegen NS-Richter seit 1948. Eine Dokumentation, Ullstein Buchverlage, Berlin 1998. Google Scholar
Görtemaker M., Safferling Ch., Die Akte Rosenburg. Das Bundesministerium der Justiz und die NS-Zeit, C.H. Beck, München 2016. Google Scholar
Heyder G., Bekenntnisse eines Totgesagten. Dokumentarischer Bericht eines vom NS-Volksgerichtshof zum Tode Verurteilten, Eigenverlag: Fr. Heyder, Regensburg 1984. Google Scholar
Kempner B.M., Priester vor Hitlers Tribunalen, St. Benno - Verlag, Leipzig 1967. Google Scholar
Kempner R., NS-Todesurteile blieben ungesünt, „Der Spiegel” z 14.04.1964 r., 1964, nr 16. Google Scholar
Kempner R.M.W., Urteil des Bundesgerichtshofs vom 20 Mӓrz 1974. Anmerkung, „Kritische Justiz“ 1974, nr 4. Google Scholar
Kulesza J., Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów stanu wojennego. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2021 r., sygn. akt I DI 3/21, „Roczniki Nauk Prawnych” 2022, nr 1. Google Scholar
Kulesza J., Zbrodnie sądowe sędziów i prokuratorów stanu wojennego jako zbrodnie komunistyczne, „Przegląd Sejmowy” 2024 (przyjęty do druku). Google Scholar
Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013. Google Scholar
Kulesza W., Denazification in the BRD/DDR. An Outline of the Legal Aspects, [w:] Post-totalitarian societies in transformation. From systemic change into European integration, E.M. Mach, G. Pożarlik, J. Sondel-Cedarmas (Eds.), Peter Lang Verlag, Berlin 2022. Google Scholar
Kulesza W., Kulesza J., „Bezprawna siła przed bezsilnym prawem”. Sędziowie w narodowosocjalistycznym „podwójnym państwie”, [w:] O wolność i prawo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Rzeplińskiemu, B. Gruszczyńska, D. Woźniakowska-Fajst, B. Błońska, Ł. Chojniak, A. Kosyło, K. Witkowska-Rozpara (red.), Wydawnictwo WoltersKluwer, Warszawa 2022. Google Scholar
Kulesza W., Kulesza J., Przedawnienie jest niesprawiedliwe [w:] Zbrodnia i kara. Refleksje o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości prawa karnego. Księga upamiętniająca Profesora Jarosława Warylewskiego, W. Zalewski, T. Snarski (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2022. Google Scholar
Kulesza W., Kulesza J., Zbrodnie sądowe w Niemieckiej Republice Demokratycznej i w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowe,j [w:] In dubio pro humanitate. W stulecie urodzin Profesora Mariana Cieślaka, W. Cieślak, M. Romańczuk-Grącka, M. Kurzyński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2023. Google Scholar
Kulesza W., Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe prokuratorów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. LXXIII, z. 1. Google Scholar
Kulesza W., Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe sędziów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. LXXIII, z. 2. Google Scholar
Kulesza W., Schenk D., Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2023. Google Scholar
Kulesza W., Sprawa ks. Wincentego Harasimowicza przed niemieckim sądem specjalnym - analiza akt procesu, [w:] Akcje okupanta hitlerowskiego wobec kościoła katolickiego w Kraju Warty, A. Galiński, M. Budziarek (red.), Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi - Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Historii Miasta Łodzi, Łódź 1997. Google Scholar
Łuczak Cz., Arthur Greiser, hitlerowski władca w Wolnym Mieście Gdańsku i w Kraju Warty, Wydawnictwo PSO, Poznań 1997. Google Scholar
Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970. Google Scholar
Markxen K., Schlüter H., Terror und „Normalitӓt”. Urteile des nationalsozialistichen Volksgerichtshofs 1934-1945. Eine Dokumentation, Juristische Zeitgeschichte Nordrheim-Westfalen. Band 13, Justizministerium des Landes NRW, Recklinghausen 2004. Google Scholar
Nowak K., Kirchen und Religion [w:] Enzyklopädie des Nationalsozialismus, W. Benz, H. Graml, H. Weiβ (Hrsg.), Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1998. Google Scholar
Ostendorf H., Politische Strafjustiz in Deutschland, „Informationen zur politischen Bildung“ 2018, nr 306. Google Scholar
Proces Artura Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 1946. Google Scholar
Rosenberg A., An die Dunkelmӓnner unserer Zeit. Eine Antwort auf die Angriffe den „Mythus des 20. Jahrhunderts”, Hoheneichen Verlag, München (br. r. wyd. - 7. Auflage). Google Scholar
Rosenberg A., Protestantische Kompilger. Der Verrat an Luther und der „Mythus des 20. Jahrhunderts“, Hoheneichen Verlag, München 1937. Google Scholar
Rüter C.F., Mildt D.W. de, Die Westdeutschen Strafverfahren wegen nationalsozialistischer Tötungsverbrechen 1945-1997. Eine systematische Verfahrensbeschreibung mit Karten und Registern, APA - Holland University Press - K.G. Saur Verlag, Amsterdam - Maarssen - München 1998. Google Scholar
Rutowska M., Nazistowski terror w Kraju Warty (1939-1945), [w:] Dziś za jednego Niemca śmierć poniesie 50 Polaków, J. Wróbel (red.), Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Łodzi, Łódź 2013. Google Scholar
Schenk D., Albert Forster, gdański namiestnik Hitlera. Zbrodnie hitlerowskie w Gdańsku i Prusach Zachodnich, tłum. W. Tycner, J. Tycner, Polnord - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2002. Google Scholar
Schirach F. v., Sprawa Colliniego, tłum. A. Kierejewska, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2013. Google Scholar
Schlüter H., „…für die Menschlichkeit im Strafmaβ bekannt…”. Das Sondergericht Litzmannstadt und sein Vorsitzender Richter, Juristische Zeitgeschichte Nordrhein-Westfalen. Band 14, Justizministerium des Landes NRW, Recklinhausen 2005. Google Scholar
