Cases of Home Army soldiers and civilians before the Special Military Court during the Warsaw Uprising – analysis of individual proceedings

Bartosz Nieścior

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
https://orcid.org/0000-0002-7950-5794


Abstract

Special Military Courts should be considered an important element and a form of fighting the enemy. Their task was to try those suspected of collaboration, espionage and all forms of treason and actions against the Polish state. Even during the fighting of the Warsaw Uprising, there was no shortage of cases of the indicated abuse by uniformed services and civilians. The objective of the research is to present and analyse the appropriate legal norms allowing for holding the accused accountable, as well as to show how they were enforced in practice. The adopted thesis is that the introduced regulations were adequate for the changing legal reality of war. The conclusion is the assessment that, despite the difficult war situation and the conduct of the uprising, the introduced regulations and the justice system in the form of Special Military Courts fulfilled their role. Previously unpublished archival materials allowed for the presentation of how the activities of Special Military Courts looked in practice, along with an outline of the crimes committed by servicemen and civilians.


Keywords:

legal history, criminal law, military law, Warsaw Uprising, special courts, military court proceedings


Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. 1: Wrzesień 1939 – czerwiec 1941, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1990.   Google Scholar

Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. 2: Kwiecień 1943 – lipiec 1944, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.   Google Scholar

Czaputowicz J. (red.), Administracja cywilna Polskiego Państwa Podziemnego i jej funkcje w okresie powstania warszawskiego, IPN/KSAP, Warszawa 2011.   Google Scholar

Duraczyński E., Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944, PIW, Warszawa 1986.   Google Scholar

Gondek L., Polska karząca 1930–1945, Inst. Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.   Google Scholar

Gondek L., W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce w czasie II wojny światowej, Wyd. Nauk PWN, Warszawa 2011.   Google Scholar

Grabowski W., Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, IPN, Warszawa 2003.   Google Scholar

Jaworski C., O udziale adwokatów w Powstaniu Warszawskim raz jeszcze, „Palestra” 2014, nr 10.   Google Scholar

Kania L., Organizacja i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości na Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej (1940–1945), „Studia Lubuskie” 2010, t. VI.   Google Scholar

Kania L., Służba Sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795–1945. Organizacja, prawo, ludzie, Wyd. UPH, Siedlce 2015.   Google Scholar

Kłosiński Z., 3. Wileńska, Redakcja „Gońca Kresowego”, Białystok 1995.   Google Scholar

Lisiewicz P., W imieniu Polski Podziemnej. Z dziejów wojskowego sądownictwa specjalnego Armii Krajowej, Inst. Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988.   Google Scholar

Lityński A., O sądach wojskowych dla osób cywilnych w Polsce (1946), „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, z. 3.   Google Scholar

Prekerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, PIW, Warszawa 1982.   Google Scholar

Sawicki J., „Obroża” w konspiracji i powstaniu warszawskim. Dzieje Armii Krajowej na przedpolu Warszawy, Bellona, Warszawa 2002.   Google Scholar

Sieroszewski W., Organizacja wymiaru sprawiedliwości w powstaniu warszawskim i udział w niej adwokatów, „Palestra” 1977, nr 21(235).   Google Scholar

Szyprowski B., Podstawy prawne i działanie sądownictwa Komendy Głównej ZWZ/AK, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2012, nr 3(263).   Google Scholar

Szyprowski B., Powstanie i działalność Cywilnego Sądu Specjalnego województwa warszawskiego i m.st. Warszawy podległego Delegaturze Rządu na Kraj (listopad–grudzień 1942 – 4 września 1944), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2024, z. 1.   Google Scholar

Szyprowski B., Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie (sierpień 1940 r. – listopad 1941 r.). Podziemie w walce ze zdrajcami Rzeczypospolitej, Księgarnia Historyczna, Warszawa 2016.   Google Scholar


Published
2025-09-26

Cited by

Nieścior, B. (2025). Cases of Home Army soldiers and civilians before the Special Military Court during the Warsaw Uprising – analysis of individual proceedings. Studia Prawnoustrojowe, (69). https://doi.org/10.31648/sp.11328

Bartosz Nieścior 
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
https://orcid.org/0000-0002-7950-5794