Quo vadis, sztuczna inteligencjo? Rozważania nad problematyką etyczną i prawną AI

Martyna Kaczmarczyk

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-6169-9466


Abstrakt

Prężnie rozwijające się nowe technologie, w tym szczególnie sztuczna inteligencja, coraz silniej oddziałują na życie ludzi. Wpływ ten ma wiele oczywistych zalet, jak również wad. Niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą czwarta rewolucja przemysłowa, bezpośrednio mogą prowadzić do naruszeń praw i wolności człowieka, demokracji i praworządności, chronionych w sposób doniosły przez najważniejsze traktaty międzynarodowe i Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Celem artykułu jest omówienie kluczowych zagadnień dotyczących sztucznej inteligencji oraz pojęć jej bliskich przez pryzmat potencjalnych niebezpieczeństw dla szeroko pojętych praw człowieka oraz ocena wprowadzonych rozwiązań prawnych. Analiza obowiązujących od niedawna w prawie międzynarodowym przepisów dotyczących szerokiej materii AI - Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia zharmonizowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji oraz Ramowej Konwencji Rady Europy o sztucznej inteligencji, umożliwiły postawienie wniosków, dotyczących kompletności przepisów, które weszły w życie w tym roku. Przeprowadzone badania stanu de lege lata pozwoliły stwierdzić, że system regulacji prawnych dotyczących AI jest wizjonerski, spójny i porusza fundamentalne zagadnienia dla omówionej dziedziny. Natomiast uwagi de lege ferenda dotyczą przede wszystkim zachowania ostrożności, czujności i otwartości systemowej na nieustanny postęp w dziedzinie sztucznej inteligencji, przede wszystkim w odniesieniu do odpowiedzialności za szkody powstałe w wyniku działań AI. W artykule zaprezentowane zostały obszary w polskim porządku prawnym, wymagające zmian i akomodacji do unijnego rozporządzenia.


Słowa kluczowe:

prawa człowieka, sztuczna inteligencja, demokracja, bezpieczeństwo, etyka


Biczysko-Pudełko K., Szostek D., Koncepcje dotyczące osobowości prawnej robotów – zagadnienia wybrane, Prawo Mediów Elektronicznych, 2019, nr 2.   Google Scholar

Chałubińska-Jentkiewicz K., Karpiuk M., Prawo nowych technologii, wybrane zagadnienia, Warszawa 2015.   Google Scholar

Chłopecki, Sztuczna inteligencja – szkice prawnicze i futurologiczne, Warszawa 2018.   Google Scholar

Chopra S., White L. F., A Legal Theory for Autonomous Artifcial Agents, Michigan 2011.   Google Scholar

Ciechosz P., Systemy uczące się, Warszawa 2000.   Google Scholar

Gorzkowska K. M., Odpowiedzialność za działania sztucznej inteligencji [w:] (red.) A. Kidyba, A. Olejniczak, Nowoczesne technologie. Szansa czy zagrożenie dla funkcjonowania przedsiębiorców w obrocie prawnym i postępowaniach sądowych, Warszawa 2022.   Google Scholar

Goździaszek Ł., Elektroniczne postępowanie upominawcze – doświadczenia i przyszłość [w:] (red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022.   Google Scholar

Hoven van Genderen R., Robot Law, a Necessity or Legal Science Fiction? Machine Medical Ethics and What About the Law?, online: http:// www.switchlegal.nl/robot-law-a-necessity-or-legal-science-(ction-machine-medical-ethics-and-what-about-the-law/, dostęp: 7.10.2024.   Google Scholar

Jabłoński M., Nowoczesne technologie sztucznej inteligencji a konstytucyjne prawo do sądu   Google Scholar

(red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022.   Google Scholar

Janowska M., Podmiotowość prawna sztucznej inteligencji [w:] A. Bielska-Brodziak (red.), O czym mówią prawnicy, mówiąc o podmiotowości, Katowice 2015.   Google Scholar

Kaplan A, Chapter 9 Artificial intelligence, social media and fake news: is this the end of democracy? [w:] Digital transormation in media & society, ed. A. Gul, Y. Erturk, P. Elmer, Digital Transformation in Media and Society, Istanbul 2020.   Google Scholar

Kosinski M., Wang Y., Deep neural networks are more accurate than humans at detecting sexual orientation form facial images, „Journal of Personality and Social Psychology” 2018, 114 (2).   Google Scholar

Krasuski A., Leksykon prawa nowych technologii, Warszawa 2021.   Google Scholar

Krasuski A., Status prawny sztucznego agenta. Podstawy prawne zastosowania sztucznej inteligencji, Warszawa 2021.   Google Scholar

Księżak P., Wojtczak S., Prawa Asimova, czyli science fiction jako fundament nowego prawa cywilnego, „Forum Prawnicze” 2020, nr 4.   Google Scholar

Manheim K, Kaplan L., Artificial Intelligence: Risks to Privacy and Democracy, „The Yale Journal Of Law amd Technology” 2019, vol. 21.   Google Scholar

Męcina J., Od cyfryzacji i robotyzacji do sztucznej inteligencji – wyzwania dla gospodarki i rynku pracy, Warszawa 2023.   Google Scholar

Pietrzykowski T., Ludzkie, niezbyt ludzkie. Esej o podmiotowości prawnej i wyzwaniach XXI wieku, Katowice 2016.   Google Scholar

Przegalińska A., Sztuczna inteligencja – nieludzka, arcyludzka, Kraków 2020.   Google Scholar

Pszczyński M., Konstytucyjne wartości u progu ery sztucznej inteligencji, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, nr 5.   Google Scholar

Ratti C., Helbing D., The Hidden Danger of Big Data, [w:] Towards Digital Enlightenment Essays on the Dark and Light Side of the Digital Revolution, Springer 2019.   Google Scholar

Rojszczak M., Prawne aspekty systemów sztucznej inteligencji – zarys problemu [w:] (red.) K. Flaga-Gieruszyńska, J. Gołaczyński, D. Szostek, Sztuczna inteligencja, blockchain, cyberbezpieczeństwo oraz dane osobowe, Warszawa 2019.   Google Scholar

Stępień-Załucka B., Konwencyjne prawo do prywatności a działania algorytmów weryfikujących preferencje wyborcze z twarzy [w:] (red.) D. Jagiełło, S. Kursa, F. Parente, Wpływ informatyzacji za system prawa, Warszawa 2021.   Google Scholar

Studzińska J., Informatyzacja postępowania egzekucyjnego – elektroniczne akta komornicze. Postulat czy rzeczywistość? (red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022.   Google Scholar

Świerzyński M., Więckowski Z., Sztuczna inteligencja w prawie międzynarodowym. Rekomendacje wybranych rozwiązań, Warszawa 2021.   Google Scholar

Thomas H., Learning spaces Learning Envirinments and Displacement of Learning, British Journal of Educational Technology, 2010, 41 (3).   Google Scholar

Topol E., Medycyna głęboka: jak sztuczna inteligencja może przywrócić opiece zdrowotnej ludzką twarz, Warszawa 2021.   Google Scholar

Zalesińska A., Doręczenie elektroniczne w postepowaniu cywilnym [w:] (red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022.   Google Scholar

Ziemski M., Osoba elektroniczna posiadająca osobowość elektroniczną, In Gremio 2017, Nr 1.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-06-24

Cited By /
Share

Kaczmarczyk, M. (2025). Quo vadis, sztuczna inteligencjo? Rozważania nad problematyką etyczną i prawną AI. Studia Prawnoustrojowe, (68). https://doi.org/10.31648/sp.10703

Martyna Kaczmarczyk 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-6169-9466