Wewnątrztekstowe gry językowe w powieści "Rzeczy uprzyjemniające". Utopia Tamary Bołdak-Janowskiej

Agnieszka Goral

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
http://orcid.org/0000-0003-1622-970X


Abstrakt

This article is devoted to language games in the Polish contemporary novel Pleasant things. Utopia by T. Bołdak-Janowska. The subject of the analysis are in-text games: narrative (themes and threads), graphic, sound, lexical and semantic (repetitions of themes and lexemes, antonyms, semantic neologisms) and word-formation (word-formation neologisms), as well as autocreation games of the narrator (knowledge / ignorance). The study indicates that in the analyzed novel language games play a significant role: they determine the multifaceted and attractive character of a work based on a world presented by the narrator's uninhibited imagination. Narrative games, exemplified by the theme of counting, indicate the complexity of human fate – the runner of history – and his entanglement in a number of interpersonal relationships, as well as the historical process itself, which is subject to constant changes, both locally and globally, independent of the will of the individual. Graphic games are based on modern language fashion, functioning especially in the environment of the youth. Sound games are based on the technique of threading referring to Bolero by Maurice Ravel. Lexical-semantic games, being a tool for describing added meanings, connotated according to a known (or – more often – created by the narrator) language, take the reader into a utopian world and at the same time – relatively perfect, i.e., dependent on the point of view of the speaker I-women.


Słowa kluczowe:

T. Bołdak-Janowska, postmodernist novel, narrative games, lexical and semantic games, language games


Tekst źródłowy
Bołdak-Janowska Tamara. 2009. Rzeczy uprzyjemniające. Utopia. Olsztyn: Wydawnictwo Borussia.

Opracowania

Barthes Roland. 1999. Od dzieła do tekstu. Przeł. Markowski M.P. „Teksty Drugie” nr 1/2.

Bednarska Katarzyna. 2014. Językowe środki perswazji w polskich i słoweńskich rekla-mach. „Acta Universitatis Lodziensis” nr 21: 279-287,

Benenowska Iwona. 2005. Gry językowe w polskiej reklamie telewizyjnej. „Acta Universitatis Nicolai Copernici” nr 374: 113-127.

Biegluk-Leś Weronika. 2016. Gry językowe w rosyjskiej prozie postmodernistycznej. Białystok: Wydawnictwo PRYMAT.

Buttler Danuta. 2001. Polski dowcip językowy. Warszawa: PWN.

Chłosta-Zielonka Joanna. 2014. Najnowsza proza olsztyńskich twórców. Rekonesans.„Prace Literaturoznawcze” nr 1: 229–239.

Chodowiec Tadeusz. Od zachwytu do odrazy. Gry językowe jako strategia w konstruowaniu pseudonimów autorów blogów oraz tytułów blogów – wybrane przykłady. W: https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/15616/Tomasz_Chodowiec_Od_zachwy-tu_do_odrazy.pdf?sequence=1 [Dostęp 26 V 2020].

Chojnowski Zbigniew. 2002. Tamara Bołdak-Janowska. Rzeczy uprzyjemniające. Utopia. W: https://wyborcza.pl/1,81826,7928538,Tamara_Boldak_Janowska__Rzeczy_uprzy-jemniajace__Utopia.html [Dostęp 20 X 2018].

Chrzanowska-Kluczewska Elżbieta. 1997. „Gry językowe” w teoriach naukowych. W: Gry w języku, literaturze i kulturze. Red. Jędrzejko E., Żydek-Bednarczuk U. Warszawa: Energeia: 9-16.

Czaja Dariusz. 2005. Anatomia duszy: figury wyobraźni i gry językowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Darska Bernadetta. 2006. Ucieczki i powroty. Obrazy rzeczywistości w prozie najnowszej. Olsztyn: Wydawnictwo Portret.

Drabik Beata. 2010. Językowe rytuały tworzenia więzi interpersonalnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dybalska Renata, Kępa-Figura Danuta, Nowak Paweł. 2004. Przemoc w języku mediów? Analiza semantyczna i pragmatyczna audycji radiowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Filip Grażyna. 2003. Gry językowe Jana Lama. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Geier Manfred. 2000. Gra językowa filozofów: od Parmenidesa do Wittgensteina. Przekł. Sidorek J. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Genette Gerard. 1996. Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. Przekł. Milecki A. W: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. Red. Markiewicz H. Kraków: Wydawnictwo Literackie: 26-49.

Głowiński Michał. 1999. Podręczny słownik terminów literackich. Warszawa: Wydawnictwo „Open”.

Goral Agnieszka. 2015. Analiza wstępna neologizmów semantycznych w powieści „Rzeczy uprzyjemniające. Utopia” T. Bołdak-Janowskiej. W: Droga ku wzajemności. Red. Pańkow E., Apanowicz W. i in. Mińsk: Wydawnictwo BudMedyjaPrajekt: 49–53.

Goral Agnieszka. 2015a. Neologizmy autorskie w powieści„Rzeczy uprzyjemniające. Utopia” T. Bołdak-Janowskiej. „Studia Wschodniosłowiańskie” nr 15: 299-313.

Goral Agnieszka. 2020. Elementy poetyki ludowej w powieści „Rzeczy uprzyjemniające. Utopia” T. Bołdak-Janowskiej. „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej” nr 13: 182-196.

Grochowski Maciej. 1982. Zarys leksykologii i leksykografii: zagadnienia synchroniczne. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Guz Bartłomiej. 2001: Język wchodzi w grę – o grach językowych na przykładzie sloganów reklamowych, nagłówków prasowych i tekstów graffiti. „Poradnik Językowy” nr 10: 9- 20.

Huizinga Johan. 1998. Homo ludens: zabawa jako źródło kultury. Przeł. Kurecka M., Wirpsza W. Warszawa: Czytelnik.

Jakitowicz Maria, Moczkodan Rafał. 2001. Gra z czytelnikiem: między konwencją a strategią. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Jarzębski Jerzy. 1977. O zastosowaniu pojęcia „gra” w badaniach literackich. W: Problemy odbiorcy i odbioru. Red. Bujnicki T., Sławiński J. Wrocław: Ossolineum: 23-46.

Jędrzejko Ewa. 1997. Strategia tekstotwórcza a gry językowe w literackich nazwach własnych. W: Gry w języku, literaturze i kulturze. Red. Jędrzejko E., Żydek-Bednarczuk U. Warszawa: Energeia: 65-76.

Jędrzejko Ewa, Żydek-Bednarczuk Urszula. 1997. O pojęciu gra i jego leksykalnych wykładnikach w aspekcie składni semantycznej. W: Gry w języku, literaturze i kulturze. Red. Jędrzejko E., Żydek-Bednarczuk U. Warszawa: Energeia: 121-127.

Kępa-Figura Danuta. 2007. Gry językowe w mediach tradycyjnych i Internecie. W: Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV). Bd. 10. Hrsg. Brehmer B., Ždanova V., Zimny R. München: Verlag Otto Sagner.

Kępa-Figura Danuta. 2009. Gry językowe we współczesnej komunikacji medialnej – semantyczna i pragmatyczna analiza języka mediów. „Prace Językoznawcze” nr 11: 95-114.

Kępa-Figura Danuta. 2015. Gry językowe w przekazie medialnym — interakcja dla mas.W: Człowiek i kultura w komunikacji medialnej. Red. Karwatowska M., Litwiński R., Siwiec A. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 112-134.

Kępa-Figura Danuta. 2018. Gry językowe w polskich telewizyjnych serwisach informacyjnych jako przejaw fatyczności i sprawczości współczesnej komunikacji medialnej. «Медиалингвистика» No 5 (3): 366–379.

Łuc Izabela. 2010. Współczesne gry komunikacyjnojęzykowe. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Maruszewska Ewa. 2007. Gry językowe w piosenkach Agnieszki Osieckiej. „Studia i Materiały Polonistyczne” nr 7: 217-228.

Mazurek Halina. 2002. Teatr, życie, gra: studia o pisarstwie dramaturgicznym Nikołaja Kolady. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Mędrzak Joanna. 2011. Gry językowe w polskich dowcipach. Praca doktorska. Katowice: Uniwersytet Śląski.

Mięsowska Lidia. 2007. Gra-nie w postmodernizm: dramaturgia rosyjska na przełomie XX i XXI wieku. Katowice: Oficyna Wydawnicza WW.

Niesporek-Szamburska Bernadeta. 2010. Dziecięce zabawy językiem a gry językowe w poezji dla dzieci. W: Dziecko, język, tekst. Red. Niesporek-Szamburska B., Wójcik--Dudek M. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 230-244.

Ogonowska Agnieszka, Skowronek Bogusław. 2007. Gry językowe w tytułach książek religijnych (na wybranych przykładach). W: Język. Religia. Tożsamość. Głogów: Uniwersytet Szczeciński: 65-79.

Okulska Inez. 2011. Język (wy)grywa. Gry językowe poezji Andrzeja Sosnowskiego w przekładzie. „Kwartalnik Językoznawczy” nr 11: 33-69.

Piotrowski Łukasz. 2014. Stylizacja jako rodzaj gry językowej w polskich reklamach z rosyjskim tłem. „Slavia Orientalis” nr 2: 307-316.

Potapenko Lilia. 2015. Gra słów w Listach Antoniego Czechowa czynnikiem tekstotwórczym. «Актуальні питання іноземної філології» No 3: 129-134.

Rasiński Lotar. 2009. „Reguły” i „gry” świata społecznego – Wittgenstein, de Saussure i zwrot lingwistyczny w filozofii społecznej. W: Język, dyskurs, społeczeństwo. Zwrot lingwistyczny w filozofii społecznej. Red. Rasiński L. Warszawa: PWN: 7-27.

Red. 2010. T. Bołdak-Janowska: „Rzeczy uprzyjemniające. Utopia”. „Gazeta Wyborcza” z 24.05.

Rozbicki Bartosz. 2010. Gadamer i Wittgenstein: o prawdzie jako grze. „Czasopismo Filozoficzne” nr 6: 33-49.

Rzemykowska Anna. 2005. O tłumaczeniu komizmu językowego na przykładzie polskich przekładów gier językowych w„Winnie-the-Pooh in the House at Pooh Corner” A.A. Milne’a. „Rocznik Przekładoznawczy” nr 1: 75-84.

Sojka Joanna. 2011. Frazeologiczne gry językowe we współczesnych polskich tekstach kabaretowych. „Poradnik Językowy” nr 10: 60-74.

Sokólska Urszula. 2013. Niedopowiedzenie i wieloznaczność jako element strategiczny poetyckiej gry językowej w polskiej poezji przełomu wieków. „Poradnik Językowy” nr 5: 18-28.

Świerkocki Maciej. 1997. Postmodernizm – paradygmat nowej kultury. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szczerbowski Tadeusz. 1998. Gry językowe w przekładach „Ulissesa” Jamesa Joyce’a.Kraków: Instytut.

Szczerbowski Tadeusz. 1994. O grach językowych w tekstach polskiego i rosyjskiego kabaretu lat osiemdziesiątych. Kraków: PAN.

Szyszko Urszula. 2000. Gry językowe w sloganach reklamowych. „Język Polski” R. LXXX, z. 3-4: 228-323.

Wittgenstein Ludwig. 2004. Dociekania filozoficzne. Przekł. Wolniewicz B. Warszawa: PWN.

Wojtak Maria. 2004. Gatunki prasowe. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Wołos Marta. 2002. Koncepcja „gry językowej” Wittgensteina w świetle badań współczesnego językoznawstwa. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.

Gerd Vonderach, 1990. Gry językowe, opowieści i rzeczywistość kulturowa. Tłum. Klentak-Zabłocka M. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Zarębski Tomasz. 2010. O pojęciu języka i roli reguł u późnego Wittgensteina. „Cavell versus Pole. Principia” nr 54: 49-66.
Pobierz


Opublikowane
2021-06-01

Cited By /
Share

Goral, A. (2021). Wewnątrztekstowe gry językowe w powieści "Rzeczy uprzyjemniające". Utopia Tamary Bołdak-Janowskiej. Acta Neophilologica, 1(XXIII), 61–76. https://doi.org/10.31648/an.6225

Agnieszka Goral 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
http://orcid.org/0000-0003-1622-970X