Obraz kaukaskich rzek w poezji Tadeusza Łady-Zabłockiego

Beata Tarnowska

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie


Abstract

This paper presents the image of Caucasian rivers in the poetry of Tadeusz Łada-Zabłocki (1811–1847), a tsarist exile to the Caucasus. Zabłocki’s poetic vision of the rivers that flow through the Caucasus Mountains (the Alazani, the Kura, the Samur,
the Kodori, the Aragvi and the Terek) is clearly ambivalent. Unlike his domestic, Belarusian rivers – a symbol for familiarity and idyllic harmony with nature – they are perceived as rapid, wild and dangerous entities. Yet, they stand for both the dominion of death and the unbridled power of life.


Keywords:

“Polish Caucasian Poets”, the poetry of Tadeusz Łada-Zabłocki, Caucasian rivers


Bachelard Gaston. 1975. Wyobraźnia poetycka. Wybór pism. Przeł. Chudak H., Tatarkiewicz A. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.   Google Scholar

Bachórz Józef. 1974. O polskim egzotyzmie romantycznym. W: Problemy polskiego romantyzmu. Seria II. Red. Żmigrodzka M. Wrocław: Ossolineum.   Google Scholar

Bachórz Józef. 2005. „Złączyć się z burzą...”: tuzin studiów i szkiców o romantycznych wyobrażeniach morza i egzotyki. Gdańsk: „Słowo/Obraz Terytoria”.   Google Scholar

Brzeziński Jerzy. 2001. O języku poezji Tadeusza Łady-Zabłockiego. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego w Zielonej Górze.   Google Scholar

Burkot Stanisław. 1988. Polskie podróżopisarstwo romantyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.   Google Scholar

Butowt-Andrzeykowicz Michał. 1859. Szkice Kaukazu. T. 1. Warszawa: Drukarnia Jan Psursiego. W: http://kaukaz.pjp2.edu.pl/ksiegozbior_1/szkice_kaukazu_t_2_%20michal_butowd_andrzejkowicz.html [Dostęp 25 I 2018].   Google Scholar

Curtius Ernst Robert. 1997. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum. Borowski A. Kraków: Universitas   Google Scholar

Czabanowska Anna. 1987. Wyobraźnia akwatyczna w poezji Młodej Polski. „Pamiętnik Literacki” 78 (3): 99-135.   Google Scholar

Dąbrowicz Elżbieta. 2015. Rzeki „historyczne” w geografii mentalnej piętnastolecia pokongresowego (1815-1830). „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 5 (8): 315-334.   Google Scholar

Furier Andrzej. 2009. Polacy w Gruzji. Warszawa: Wydawnictwo Trio.   Google Scholar

Gadamska-Serafin Renata. 2015. Góry Kaukaz w poezji zesłańczej Tadeusza Łady-Zabłockiego. „Góry – Literatura – Kultura” nr 9: 155-190.   Google Scholar

Gadamska-Serafin Renata. 2018. Góry Kaukaz jako wrota Orientu. Motywy orientalne w twórczości Tadeusza Łady-Zabłockiego. „Góry – Literatura – Kultura” nr 11: 111-141.
Crossref   Google Scholar

Gruzińska Droga Wojenna – jedna z najpiękniejszych tras świata. W: www.stacjabalkany.pl [Dostęp 22 VIII 2020].   Google Scholar

Inglot Mieczysław. 1957. Polacy piszący na Kaukazie w pierwszej poł. XIX w. Materiały do zagadnienia. „Pamiętnik Literacki” z. 2: 538-551.   Google Scholar

Janion Maria. 1992. Tadeusz Łada-Zabłocki 1813-1847. W: Obraz literatury polskiej. Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863. T. 3. Red. Żółkiewski S. i in. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk: 333-368.   Google Scholar

Kalnická Zdeňka. 2002. Woda. W: Estetyka czterech żywiołów. Ziemia. Woda. Ogień. Powietrze. Red. Wilkoszewska K. Kraków: Wydawnictwo Universitas: 73-131.   Google Scholar

Kolbuszewska Ewa. 1996. Romantyczne przeżycie szczytu. „Góry – Literatura – Kultura” nr 1: 31-56.   Google Scholar

Kolbuszewska Ewa. 2007. Romantyczne przeżywanie przyrody. Znaczenia, wartości, style zachowań. Wrocław: Agencja Wydawnicza a linea.   Google Scholar

Kolbuszewski Jacek. 1992. „Szczęście wiosłem wyliczone”. Motyw rzeki w myśleniu symbolicznym i literaturze. W: Rzeki. Kultura, cywilizacja, historia. Red. Kołtuniak J. T. 1: 39-61.   Google Scholar

Kolbuszewski Jacek. 1996. Motyw górskich rzek w literaturze. „Góry – Literatura – Kultura” nr 2: 81-90.   Google Scholar

Kopaliński Władysław. 1990. Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna.   Google Scholar

Lijewska Elżbieta. 1998. Szkice kaukaskie. O twórczości wygnańczej Władysława Strzelnickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.   Google Scholar

Łada Zabłocki Tadeusz. 1845. Poezje Tadeusza Łady-Zabłockiego. Petersburg: Romuald Podbereski. Oprac. Gącerz W. W: kaukaz.upjp2.edu.pl [Dostęp 21 VII 2020].   Google Scholar

Ławski Jarosław. 2015. Rzeka w czarnoromantycznym imaginarium: „Zamek kaniowski” Seweryna Goszczyńskiego. „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” nr 5 (8): 455-478.   Google Scholar

Michałowska Teresa. 1982. Poetyka i poezja. Studia i szkice staropolskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.   Google Scholar

Ossowska Danuta. 2013. Wstęp. W: Poezje Tadeusza Łady-Zabłockiego. 1845. Petersburg: Romuald Podbereski: 6-20. W: kaukaz.upjp2.edu.pl [Dostęp 21 VII 2020].   Google Scholar

Ossowska Danuta, Filina Maria. 2007. Losy Polaków na Kaukazie. Cz. I: „Tbiliska grupa” polskich poetów zesłańczych. Tbilisi: Wydawnictwo „Universal”.   Google Scholar

Owczarski Wojciech. 2000. „Płynąć, płynąć i płynąć...”. Woda jako temat wyobraźni Mickiewicza. „Twórczość” nr 7: 67-82.   Google Scholar

Pociask-Karteczka Joanna. 2005. Rzeka i sacrum. W: Geografia i sacrum. Red. Domański B., Skiba S. Kraków: IGiGP UJ: 369-380.   Google Scholar

Polanowski Tadeusz. 1973. Model człowieka w wierszach Łady-Zabłockiego. „Roczniki Humanistyczne KUL” t. 21, z. 1: 123-137.   Google Scholar

Polski Słownik Biograficzny. T. XL. W: ipsb.nina.gov.pl [Dostęp 18 VIII 2020]   Google Scholar

Rączka Teresa. 2011. „Przez fale rozeznać myśl wód”. O romantycznych przedstawieniach rzeki w twórczości A. Mickiewicza i T. Szewczenki. Katowice: Agencja Artystyczna PARA.   Google Scholar

Rączka-Jeziorska Teresa. 2018. Białoruskie dopływy polsko-inflackiego „Rubonu”. W: elib.bsu.by › bitstream [Dostęp 21 III 2021].   Google Scholar

Reychman Jan. 1972. Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.   Google Scholar

Samsel Karol. 2015. Rzeki w „Królu-Duchu”. „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” nr 5 (8): 479-505.   Google Scholar

Sattarov Samir. 2019. Orient w twórczości „polskich poetów kaukaskich” (na przykładzie twórczości Tadeusza Łady-Zabłockiego, Władysława Strzelnickiego, Michała Butowta-Andrzejkowicza). „Tematy i Konteksty” nr 9 (14): 313-326.
Crossref   Google Scholar

Siwicka Dorota. 2019. Mapy romantyków. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.   Google Scholar

Skwarczyńska Stefania.1985. Topos „Ubi sunt qui ante nos fuerunt” oraz styczne z nim formacje treściowo-formalne w poezji europejskiego kręgu kulturowego. W: W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej. Warszawa: Wydawnictwo PAX: 80-150.   Google Scholar

Sosnowski Arystrach. 1847. Opis przejścia przez grzbiet łańcucha gór Lezgistanu. „Atheneum” t. 1: 218-231. W: Ossowska Danuta, Filina Maria. 2007. Losy Polaków na Kaukazie. Cz. I: 283-292.   Google Scholar

Strzelnicki Władysław. 1860. Szkice Kaukazu. Żytomierz: nakładem J. Strzelnickiego. W: www.kaukaz.up jp2.edu.pl [Dostęp 5 VIII 2020].   Google Scholar

Śliwowska Wiktoria. 1998. Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku: słownik biograficzny. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, „DiG”: 694-695.   Google Scholar

Śniedziewski Piotr. 2011. Romantyczna świadomość elegijna – rozprawa „O elegii” Kazimierza Brodzińskiego. „Pamiętnik Literacki” z. 1: 5-25.   Google Scholar

Szargot Maciej. 2015. Metamorfozy Niemna w twórczości Adama Mickiewicza. „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” nr 5 (8): 521-532.   Google Scholar

Więzik Małgorzata. 2018. Znaczenie wody w dumach ukraińskich i kulturze kozackiej. W: Śmierć w wodzie i inne motywy akwatyczne w horyzoncie wyobraźni. Red. Pawłowska-Jądrzyk B. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego: 155-165. Woźniak Anna. 2002. T.L. Żeńskie istoty mityczne w folklorze polskim i białoruskim. „Roczniki Humanistyczne TN KUL” – Seria: Słowianoznawstwo z. 7: 146-157.   Google Scholar

Zawadzka Danuta. 2014. Krajobraz, mapa, pejzaż – powinowactwa romantyczne. W: „Geografia i metafora”. Red. Konończuk E., Nofikow E., Sidoruk E. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 11-29. W: repozytorium.uwb.edu.pl [Dostęp 1 VIII 2020].   Google Scholar

Zwierzyński Leszek. 1998. Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.   Google Scholar

Żywow Mark. 1959. Polscy poeci „kaukascy”. (Materiały biograficzne). Przeł. z ros. Heintsch K. „Pamiętnik Literacki” z. 3/4: 563-591.   Google Scholar


Published
2021-09-25

Cited by

Tarnowska, B. (2021). Obraz kaukaskich rzek w poezji Tadeusza Łady-Zabłockiego. Acta Neophilologica, 2(XXIII), 147–162. https://doi.org/10.31648/an.6662

Beata Tarnowska 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie