Ukraińskie przysłowia i porzekadła w polskim przekładzie Eneidy Iwana Kotlarewskiego
Mirosława Czetyrba-Piszczako
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Ivan Kotlyarevsky’s Eneyida is a poem rich in paremic elements. The poem was considered
a breakthrough in Ukrainian literature, not only because it was written in lively Ukrainian language, but, thanks to the author’s fascination with the folk culture and artistic traditions of previous eras,
it also constituted a link between old and new Ukrainian literature. The aim of this article is to investigate the types of translation strategies used by Piotr Kupryś in the translation of Eneyida, especially those concerning paremic elements that are heavily influenced by cultural connotations. The analysis shows that Kotlarewski introduced existing proverbs, and also introduced new ones by processing others. In the Polish translation, Kupryś was not only obliged to preserve the content of the proverbs, but also to reproduce the plasticity of the images
on which they were built. The techniques most widely used in his translation include domestication, exotication and tracing. It seems that the translator did manage to extract the meaning of the proverbs; he did not, however, always preserve their expressive and stylistic value, which was the basic element of building the satirical effect of the poem.
Słowa kluczowe:
translation strategy, proverb, adage, cultural connotation, oral folk artBibliografia
Gluhovceva Ìrina. 2015. Dinamìka ukraïnsʹkoï frazeologìï kìncâ XX – počatku XXI stolìttâ: tendencìï rozvitku. Starobìlʹsʹk: Vid-vo DZ „LNU ìmenì Tarasa Ševčenka” [Глуховцева Ірина. 2015. Динаміка української фразеології кінця ХХ – початку ХХІ століття: тенденції розвитку. Старобільськ: Вид-во ДЗ „ЛНУ імені Тараса Шевченка”].
Głowiński Michał, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz. 1986. Zarys teorii literatury. Warszawa: Wydawnictwo WSiP.
Hejwowski Krzysztof. 2006. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kolomìêcʹ Volodimir, Ìvanova Olʹga. 2006. Hudožnâ transformacìâ folʹklornih motivìv ta obrazìv u ukraïnsʹkìj lìteraturì peršoï polovinihìh ХІХ st. „Narodna tvorčìstʹ ta etnografìâ” № 2: 37–44 [Коломієць Володимир, Іванова Ольга. 2006. Художня трансформація фольклорних мотивів та образів у українській літературі першої половини ХІХ ст. „Народна творчість та етнографія” № 2: 37–44].
Kotlârevsʹkij Ìvan. Eneïda. (online) https://www.pysar.net/poemy/Enejida/index.html (dostup 20.02.2018) [Котляревський Іван. Енеїда. (online) https://www.pysar.net/poemy/Enejida/index. html (доступ 20.02.2018)].
Kotlarewski Iwan. 2008. Eneida w tłumaczeniu Piotra Kuprysia. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Kudìna Olena, Proročenko Olʹga. 2005. Perlini narodnoï mudrostì. Nìmecʹkì prislìv`â ta prikazki. Vìnnicâ: Nova kniga [Кудіна Олена, Пророченко Ольга. 2005. Перлини народної мудрості. Німецькі прислів’я та приказки. Вінниця: Нова книга].
Lebiedziński Henryk. 1981. Elementy przekładoznawstwa ogólnego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mokry Włodzimierz. Miejsce „Eneidy” Iwana Kotlarewskiego w rozwoju ukraińskiej dramaturgii i nowożytnego języka literackiego na Ukrainie. (online) http://www.nestor.cracow.pl/Wydawnictwo/pdf/miejsce_eneidy_iwana_kotlarewskiego.pdf (dostęp 23.09.2017).
Ostrouško V.B., Slêpčenko L.S. Prislìv`â ta prikazki âk džerelo kraïnoznavčoï ìnformacìï. (online) http://www.dspace.univer.kharkov.ua/bitstream/123456789/4938/2/V.%20Ostroushko,%20L.%20 Slepchenko.pdf (dostup 11.05.2018) [Остроушко В.Б., Слєпченко Л.С. Прислів’я та приказки як джерело країнознавчої інформації. (online) http://www.dspace.univer.kharkov.ua/bitstream/123456789/4938/2/V.%20Ostroushko,%20L.%20Slepchenko.pdf (доступ 11.05.2018)].
Pazâk Mihajlo. 2001. Ukraïnsʹkì prislìv`â, prikazki ta porìvnânnâ z lìteraturnih pam`âtok. (online) http://ukrlife.org/main/slovnyk/slovnyk.htm (dostup 29.03.2018) [Пазяк Михайло. 2001. Українські прислів’я, приказки та порівняння з літературних пам’яток. (online) http://ukrlife. org/main/slovnyk/slovnyk.htm (доступ 29.03.2018)].
Pisarska Alicja, Tomaszkiewicz Teresa. 1996. Współczesne tendencje w przekładoznawstwie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Słownik współczesnego języka polskiego. 2001. T. I–II. Red. Dunaj B. Warszawa: Przegląd Reader’s Digest.
Szutkowski Tomasz. 2015. Jednostka paremiczna w europejskich i amerykańskich nurtach lingwistycznych. „Studia Rossica Posnaniensia” nr 40/2: 167–178.
Ziomek Jerzy. 1972. O przekładaniu przysłów. „Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” nr 6: 29–41.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
