Mitopoetycki obraz Peruna w wierszach Siergieja Gorodieckiego i Konstantina Balmonta
Agnieszka Potyrańska
Maria Curie-Skłodowska University, Lublin, PolandAbstrakt
Autorka niniejszego artykułu podejmuje rozważania na temat słowiańskiego boga – Peruna – w wybranych wierszach Siergieja Gorodieckiego i Konstantina Balmonta. Uwaga badawcza skupiona jest na założeniu, że rosyjscy moderniści wykorzystywali symboliczny język mitu i postaci z panteonu słowiańskiego do przedstawienia aktualnych problemów świata codziennego, przy czym motywy i wątki mitologiczne poddawane są poetyckiej transformacji. Zbadano także na czym polega zmiana semantyki postaci Peruna i w czym zawiera się jej istota. Podstawę metodologiczną stanowią założenia hermeneutyki filozoficznej, która w centrum uwagi stawia problem rozumienia tekstu i proponuje jego kontekstualną interpretację. We wszystkich analizowanych wierszach dostrzegalna jest realizowana na różne sposoby próba zrozumienia praobrazu pogańskiego świata słowiań-skiego, źródeł charakteru narodowego, a także próba rekonstrukcji prototypowego obrazu świata Słowian. W wierszach Balmonta Perun zatraca swe pierwotne rysy, stając się niejako kontaminacją różnych bóstw słowiańskich, podczas gdy Gorodiecki wyraźnie rozgranicza te postaci, przedstawiając Peruna jako wyzwoliciela poskramiającego demoniczne moce.
Słowa kluczowe:
mitologia słowiańska, Perun, modernizm, Gorodiecki, Balmont, poetycka transformacjaBibliografia
Dupré Louis. 1991. Inny wymiar. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Frye Northrop. 1977. Mit, fikcja, przemieszczenie. W: Głowiński M., Markiewicz H. Studia z teorii literatury. Т. 1. Wrocław: Ossolineum.
Gieysztor Aleksander. 2000. Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Gorczyca Wojciech. 2004. Mariny Cwietajewej myśli o Innym. Bielsko-Biała: ATH.
Kowalski Piotr. 1998. Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Malej Izabela. 2009. Świat folkloru słowiańsk iego w t wórczości Konstantina Balmonta. W: Inspiracje ludowe w literaturach słowiańsk ich X I–X X I wieku. Red. Rzepnikowska I. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika: 99–117.
Potyrańska Agnieszka. 2018. „Лик Смугляны – (...) Это вечный женский лик, / В ком сокрыт огонь вселенский” – motyw ognia w cyklu wierszy Siergieja Gorodieckiego „Осенний вихрь”.W: Żywioł y. Mot yw ognia w literaturze, kulturze i sztuce.Red. Arciszewska K., Patocka-Sigłowy U. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego: 277–290.
Potyrańska Agnieszka. 2019. Obraz Jaryły w wierszach Siergieja Gorodieckiego, „Acta Polono--Ruthenica” nr XXIV/1: 113–128.
Strzelczyk Jerzy. 1998. Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Afanasʹev Aleksandr. 1995. Poètičeskie vozzreniâ slavân na prirodu, Opyt sravnitelʹnogo izučeniâ slavânskih predanij i verovanij v svâzi s mifičeskimi skazaniâmi drugih rodstvennyh narodov [Poetic views on the nature of the Slavs. Experience of comparative study of Slavic traditions and beliefs, in connection with mythical tales of kindred peoples]. Vol. 1. Moscow, Sovremennyj pisatelʹ. (In Russian)
Balʹmont Konstantin. 1983. Izbrannoe. Stihotvoreniâ. Perevody. Statʹi [Favorites. Poems. Transla-tions. Articles]. Moscow, Hudožestvennaâ literatura. (In Russian)
Balʹmont Konstantin. 2010. Sobranie sočinenij v 7 vol. [Collected Works in 7 vols]. Vol. 2. Moscow, Knižnyj klub Knigovek. (In Russian)
Belyj Andrej. 1907. Rev.: Sergej Gorodeckij “Pe r u n” [Rev.: Sergey Gorodetsky “Perun”]. “Pereval” no 8–9, pp. 98–103. (In Russian)
Čulkov Georgij. 1903. Ishod [Exodus]. “Zolotoe runo” no 7–9, pp. 97–103. (In Russian)
Dupré Louis. 1991. Inny wymiar. Cracow, Wydawnictwo Znak. (In Polish)
Èpštejn Mihail. 1990. Priroda, mir, tajnik vselennoj... Sistema pejzažnyh obrazov v russkoj poèzii[Nature, the world, the cache of the universe... A system of landscape images in Russian poetry]. Moscow, Vysšaâ škola. (In Russian)
Eremenko Mariâ. 2011. Tajny slavânskih bogov [Secrets of Slavic gods]. Moscow, AST: Poligra-fizdat. (In Russian)
Frye Northrop. 1977. Mit, fikcja, przemieszczenie. In: Głowiński M., Markiewicz H. Studia z teorii literatury. Vol. 1.Wrocław, Ossolineum. (In Polish)
Gieysztor Aleksander. 2000. Mitologia Słowian. Warsaw, Wydawnictwo Uniwersytetu Warsza-wskiego. (In Polish)
Gnatûk Ûliâ, Gnatûk Valentin. 2008. Slavânskie vedičeskie bogi. Seriâ kartin [Slavic Vedic gods. Series of paintings]. Moscow, Amrita-Rusʹ. (In Russian)
Gorczyca Wojciech. 2004. Mariny Cwietajewej myśli o Innym. Bielsko-Biała, ATH. (In Polish)
Gorodeckij Sergej. 1987. Izbrannye proizvedeniâ. Vol. 1: Stihotvoreniâ [Selected Works. Vol. 1: Poems]. Moscow, Hudožestvennaâ literatura. (In Russian)
Hanzen-Leve Aage. 1997. Russkoe sektantstvo i ego otraženie v literature modernizma [Russian sectarianism and its reflection in the literature of modernism]. In: Russkaâ literatura i religiâ[Russian literature and religion]. Ed. Grûbelʹ R. Novosibirsk, Nauka. (In Russian)
Ivakin Gleb. 1979, Svâŝennyj dub âzyčeskih slavân [The sacred oak of pagan Slavs]. “Sovetskaâ ètnografiâ” no 2, pp. 106–115. (In Russian)
Ivanov Jordan. 2005. Kulʹt Peruna u ûžnyh slavân [Cult of Perun among the southern Slavs]. Mos-cow, Ladoga-100. (In Russian)
Ivanov Vâčeslav, Toporov Vladimir. 1974. Issledovaniâ v oblasti slavânskih drevnostej [Studies in Slavic antiquities]. Moscow, “Nauka”. (In Russian)
Kowalski Piotr. 1998. Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warsaw–Wrocław, Wy-dawnictwo Naukowe PWN. (In Polish)
Larceva Natalʹâ. 2002. Derevʹâ! K vam idu! Marina Cvetaeva [The trees! I’m coming to you! Marina Tsvetaeva]. Petrozavodsk, Gos. izd-vo KASSR. (In Russian)
Malej Izabela. 2009. Świat folkloru słowiańskiego w twórczości Konstantina Balmonta. In: Inspiracje ludowe w literaturach słowiańsk ich X X –X X I wieku. Ed. Rzepnikowska I. Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, pp. 99–117. (In Polish)
Mifologičeskij slovarʹ [Mythological dictionary]. 1990. Ed. Meletinskij È. Moscow, Sovetskaâ ènciklopediâ. (In Russian)
Mify narodov mira [Myths peoples of the world]. 1992. Ed. Tokarev S. Moscow, Sovetskaâ Èncik-lopediâ.(In Russian)
Potyrańska Agnieszka. 2018. “Lik Smuglâny – (...) Èto večnyj ženskij lik, / V kom sokryt ogonʹ vselenskij” [Face of Smuglyany – (...) This is an eternal female face, / In whom the universal fire is hidden] – motyw ognia w cyklu wierszy Siergieja Gorodieckiego “Osennij vihrʹ” [Aut um n whirlwind]. In: Żywioły. Motyw ognia w literaturze, kulturze i sztuce.Eds Arciszewska K., Patocka-Sigłowy U. Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, pp. 277–290. (In Polish)
Potyrańska Agnieszka. 2019. Obraz Jaryły w wierszach Siergieja Gorodieckiego. “Acta Polono--Ruthenica” no XXIV/1, pp. 113–128. (In Polish)
Slavânskaâ mifologiâ. Ènciklopedičeskij slovarʹ [Slavic mythology. Encyclopedic Dictionary]. 1995. Eds Petruhin V., Agapkina T., Vinogradova L., Tolstaâ S. Moscow, Èllis Lak. (In Russian)
Strzelczyk Jerzy. 1998. Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań, Dom Wydawniczy Rebis. (In Polish)
Vovk Oleg. 2006. Ènciklopediâ znakov i simvolov [Encyclopedia of Signs and Symbols]. Moscow, Veče. (In Russian)
Frye Northrop. 1977. Mit, fikcja, przemieszczenie. W: Głowiński M., Markiewicz H. Studia z teorii literatury. Т. 1. Wrocław: Ossolineum.
Gieysztor Aleksander. 2000. Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Gorczyca Wojciech. 2004. Mariny Cwietajewej myśli o Innym. Bielsko-Biała: ATH.
Kowalski Piotr. 1998. Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Malej Izabela. 2009. Świat folkloru słowiańsk iego w t wórczości Konstantina Balmonta. W: Inspiracje ludowe w literaturach słowiańsk ich X I–X X I wieku. Red. Rzepnikowska I. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika: 99–117.
Potyrańska Agnieszka. 2018. „Лик Смугляны – (...) Это вечный женский лик, / В ком сокрыт огонь вселенский” – motyw ognia w cyklu wierszy Siergieja Gorodieckiego „Осенний вихрь”.W: Żywioł y. Mot yw ognia w literaturze, kulturze i sztuce.Red. Arciszewska K., Patocka-Sigłowy U. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego: 277–290.
Potyrańska Agnieszka. 2019. Obraz Jaryły w wierszach Siergieja Gorodieckiego, „Acta Polono--Ruthenica” nr XXIV/1: 113–128.
Strzelczyk Jerzy. 1998. Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Afanasʹev Aleksandr. 1995. Poètičeskie vozzreniâ slavân na prirodu, Opyt sravnitelʹnogo izučeniâ slavânskih predanij i verovanij v svâzi s mifičeskimi skazaniâmi drugih rodstvennyh narodov [Poetic views on the nature of the Slavs. Experience of comparative study of Slavic traditions and beliefs, in connection with mythical tales of kindred peoples]. Vol. 1. Moscow, Sovremennyj pisatelʹ. (In Russian)
Balʹmont Konstantin. 1983. Izbrannoe. Stihotvoreniâ. Perevody. Statʹi [Favorites. Poems. Transla-tions. Articles]. Moscow, Hudožestvennaâ literatura. (In Russian)
Balʹmont Konstantin. 2010. Sobranie sočinenij v 7 vol. [Collected Works in 7 vols]. Vol. 2. Moscow, Knižnyj klub Knigovek. (In Russian)
Belyj Andrej. 1907. Rev.: Sergej Gorodeckij “Pe r u n” [Rev.: Sergey Gorodetsky “Perun”]. “Pereval” no 8–9, pp. 98–103. (In Russian)
Čulkov Georgij. 1903. Ishod [Exodus]. “Zolotoe runo” no 7–9, pp. 97–103. (In Russian)
Dupré Louis. 1991. Inny wymiar. Cracow, Wydawnictwo Znak. (In Polish)
Èpštejn Mihail. 1990. Priroda, mir, tajnik vselennoj... Sistema pejzažnyh obrazov v russkoj poèzii[Nature, the world, the cache of the universe... A system of landscape images in Russian poetry]. Moscow, Vysšaâ škola. (In Russian)
Eremenko Mariâ. 2011. Tajny slavânskih bogov [Secrets of Slavic gods]. Moscow, AST: Poligra-fizdat. (In Russian)
Frye Northrop. 1977. Mit, fikcja, przemieszczenie. In: Głowiński M., Markiewicz H. Studia z teorii literatury. Vol. 1.Wrocław, Ossolineum. (In Polish)
Gieysztor Aleksander. 2000. Mitologia Słowian. Warsaw, Wydawnictwo Uniwersytetu Warsza-wskiego. (In Polish)
Gnatûk Ûliâ, Gnatûk Valentin. 2008. Slavânskie vedičeskie bogi. Seriâ kartin [Slavic Vedic gods. Series of paintings]. Moscow, Amrita-Rusʹ. (In Russian)
Gorczyca Wojciech. 2004. Mariny Cwietajewej myśli o Innym. Bielsko-Biała, ATH. (In Polish)
Gorodeckij Sergej. 1987. Izbrannye proizvedeniâ. Vol. 1: Stihotvoreniâ [Selected Works. Vol. 1: Poems]. Moscow, Hudožestvennaâ literatura. (In Russian)
Hanzen-Leve Aage. 1997. Russkoe sektantstvo i ego otraženie v literature modernizma [Russian sectarianism and its reflection in the literature of modernism]. In: Russkaâ literatura i religiâ[Russian literature and religion]. Ed. Grûbelʹ R. Novosibirsk, Nauka. (In Russian)
Ivakin Gleb. 1979, Svâŝennyj dub âzyčeskih slavân [The sacred oak of pagan Slavs]. “Sovetskaâ ètnografiâ” no 2, pp. 106–115. (In Russian)
Ivanov Jordan. 2005. Kulʹt Peruna u ûžnyh slavân [Cult of Perun among the southern Slavs]. Mos-cow, Ladoga-100. (In Russian)
Ivanov Vâčeslav, Toporov Vladimir. 1974. Issledovaniâ v oblasti slavânskih drevnostej [Studies in Slavic antiquities]. Moscow, “Nauka”. (In Russian)
Kowalski Piotr. 1998. Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warsaw–Wrocław, Wy-dawnictwo Naukowe PWN. (In Polish)
Larceva Natalʹâ. 2002. Derevʹâ! K vam idu! Marina Cvetaeva [The trees! I’m coming to you! Marina Tsvetaeva]. Petrozavodsk, Gos. izd-vo KASSR. (In Russian)
Malej Izabela. 2009. Świat folkloru słowiańskiego w twórczości Konstantina Balmonta. In: Inspiracje ludowe w literaturach słowiańsk ich X X –X X I wieku. Ed. Rzepnikowska I. Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, pp. 99–117. (In Polish)
Mifologičeskij slovarʹ [Mythological dictionary]. 1990. Ed. Meletinskij È. Moscow, Sovetskaâ ènciklopediâ. (In Russian)
Mify narodov mira [Myths peoples of the world]. 1992. Ed. Tokarev S. Moscow, Sovetskaâ Èncik-lopediâ.(In Russian)
Potyrańska Agnieszka. 2018. “Lik Smuglâny – (...) Èto večnyj ženskij lik, / V kom sokryt ogonʹ vselenskij” [Face of Smuglyany – (...) This is an eternal female face, / In whom the universal fire is hidden] – motyw ognia w cyklu wierszy Siergieja Gorodieckiego “Osennij vihrʹ” [Aut um n whirlwind]. In: Żywioły. Motyw ognia w literaturze, kulturze i sztuce.Eds Arciszewska K., Patocka-Sigłowy U. Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, pp. 277–290. (In Polish)
Potyrańska Agnieszka. 2019. Obraz Jaryły w wierszach Siergieja Gorodieckiego. “Acta Polono--Ruthenica” no XXIV/1, pp. 113–128. (In Polish)
Slavânskaâ mifologiâ. Ènciklopedičeskij slovarʹ [Slavic mythology. Encyclopedic Dictionary]. 1995. Eds Petruhin V., Agapkina T., Vinogradova L., Tolstaâ S. Moscow, Èllis Lak. (In Russian)
Strzelczyk Jerzy. 1998. Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań, Dom Wydawniczy Rebis. (In Polish)
Vovk Oleg. 2006. Ènciklopediâ znakov i simvolov [Encyclopedia of Signs and Symbols]. Moscow, Veče. (In Russian)
Potyrańska, A. (2020). Mitopoetycki obraz Peruna w wierszach Siergieja Gorodieckiego i Konstantina Balmonta. Acta Polono-Ruthenica, 2(XXV), 27–44. https://doi.org/10.31648/apr.5616
Agnieszka Potyrańska
Maria Curie-Skłodowska University, Lublin, Poland
Maria Curie-Skłodowska University, Lublin, Poland
