„Cлова есть – значенье темно иль ничтожно…”. Potyczki ze słowami w rosyjskojęzycznym przekładzie Alicji w Krainie Czarów Vladimira Nabokova
Olga Letka-Spychała
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, PolskaAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie sposobu odtworzenia gier słownych przez Vladimira Nabokova w rosyjskojęzycznej wersji Alicji w Krainie Czarów. Najpierw na podstawie wypowiedzi Księżnej sformułowaliśmy ogólną koncepcję tworzenia rzeczywistości językowej w Krainie Czarów. Określiliśmy, że pomimo tego, iż zamysły autora i tłumacza są rozbieżne, to ich punktem wspólnym pozostają gry słowne. Następnie, odwołaliśmy się do ustaleń teoretycznych Dirka Delabastity obejmujących zarówno typo-logię tego lingwistycznego zjawiska, jak również strategie przekładoznawcze. Wreszcie, ustaliliśmy, że w przekładzie Nabokova jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań jest zastąpienie gry językowej jej odpowiednikiem w języku rosyjskim. Najczęściej bywa tak, że wybrany ekwiwalent pod względem jakościowym nie odpowiada oryginalnej for-mie. Wówczas tłumacz ucieka się do takich możliwości (figury pseudoetymologiczne, paronimia, homonimia), które nie powodują zbyt dotkliwych strat zarówno w warstwie semantycznej, jak również estetycznej.
Słowa kluczowe:
gry słowne, przekład, Alicja w Krainie Czarów, Vladimir Nabokov, język rosyjskiBibliografia
Bednarczyk Anna. 2010. Tłumaczenie zindywidualizowane albo o motywacji tłumacza (na materiale wierszy Osipa Mandelsztama). “Teksty Drugie” no 4, pp. 350–368. (In Polish)
Bodenstein Jurgen. 1977. The Excitement of Verbal Adventure. A Study of Vladimir Nabokov’s Prose. Heidelberg, Ripol Classic Publishing House. (In English)
Carroll Lewis. 1998. Alice’s Adventures in Wonderland. Chicago, Illinois, VolumeOne Publishing. (In English)
Chiaro Delia. 1992. The Language of Jokes: Analysing Verbal Play. London, Routledge. (In English)
Crystal David. 1998. Language Play. Harmondsworth, Penguin. (In English)
Delabastita Dirk. 1996. Introduction. In: The Translator. Studies in Intercultural Communication Special Issue. Ed. Baker M. London and New York, Routlege, pp. 1–22. (In English)
Delabastita Dirk. 1993. There’s a Double Tongue: An Investigation into the Translation of Shake-speare’s Wordplay, with Special Reference to Hamlet. Amsterdam, Rodopi. (In English)
Delabastita Dirk. 1991. A False Opposition in Translation Studies: Theoretical versus/ and Historical Approaches. “Target” no 3.2, pp. 137–152. (In English)
Demurova Nina.1992. Alisa na drugih beregah. O perevode Vladimirom Nabokovym “Alisy v Strane čudes”. Predislovie [Alice on other banks. On the translation of “Alice’s Adventures in Wonderland” by Vladimir Nabokov]. In: Kèrroll, Lʹûis. Anâ v strane čudes. Transl. Nabokov V. Moscow, Raduga, pp. 7–28. (In Russian)
Fast Piotr. 1991. O granicach przekładalności. In: Przekład artystyczny. Problemy teorii i krytyki. Ed. Fast P. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, pp. 19–31. (In Polish)
Gardner Martin. 1960. The Annotated Alice: Alice’s Adventures in Wonderland & Through the Looking Glass. New York, C.N. Potter. (In English)
Hejwowski Krzysztof. 2006. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warsaw, Wydawnictwo Naukowe PWN. (In Polish)
Heller Louis. 1974. Toward a General Typology of the Pun. “Language and Style” no7, pp. 271–281. (In English)
Kèrroll Lʹûis. 1989. Anâ v strane čudes [Alice’s Adventures in Wonderland]. Transl. Nabokov B. Leningrad, Detskaâ literatura. (In Russian)
Lermontov Mikhail. “Estʹ reči – značenʹe temno ilʹ ničtožno” [There are words whose meanings are hidden or worthless]. Available at: http://tarhany.ru/lermontov/proizvedenija/stihotvoreni-ja_1837_1839/est_rechi_znachene (Accessed 18 June 2020). (In Russian)
Nabokov Vladimir. 2014. Zaproszenie na egzekucję. Transl. Engelking L. Warsaw, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza. (In Polish)
Słownik terminów literackich. 1998. Ed. Sławiński J. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. (In Polish)
Sherzer Joel. 1978. Oh, That’s a Pun and I Didn’t Mean It. “Semiotica” no 22, pp. 335–350.Szczerbowski Tadeusz. 1997. Gra językowa a przekład. In: Komizm a przekład. Ed. Fast P. Katowice: Śląsk, pp. 39–48. (In Polish)
Tarnogórska Maria. 2016. Podwójne życie Alicji, czyli Kraina Czarów w kulturze literackiej i naukowej. In: Literatura przepisana II. Od zapomnianych teorii do kryminału. Eds Izdebska A., Przybyszewska A., Szajnert D. Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 53–67. (In Polish)
Toker Leona. 1989. Nabokov: The Mystery of Literary Structures. New York, Cornell University Press. (In English)
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska
