Językowy obraz Ukraińców w polskich dziennikach prasowych (analiza materiałów Narodowego korpusu języka polskiego z lat 2005–2010)
Alisa Borkowska
Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
W niniejszej pracy zostało poddane analizie ilościowej oraz jakościowej słownictwo, należące do kontekstu użycia haseł „Ukrainka” i „Ukrainiec” w celu wyod-rębnienia językowego obrazu Ukraińca w dziennikach prasowych z lat 2005–2010. Baza słów, które podlegały obserwacji, pozyskana została za pomocą dwóch narzędzi korpuso-wych: wyszukiwarki PLECRA, służącej do przeszukiwania Narodowego Korpusu Języka Polskiego, oraz programu Sketch Engine. Po analizie własnego korpusu ze słownictwem kontekstowym haseł „Ukrainiec” i „Ukrainka” wyodrębniono grupy tematyczne, nazywa-jące obszary ich użycia. Większość słownictwa (81%) okazała się neutralna tematycznie, nie miała nacechowania emocjonalnego. Najczęściej mieszkańców Ukrainy w badanej prasie przywoływano w kontekście sportowym (8%) oraz politycznym (5%). Negatywnie nacechowany opis pojawiał się tylko w kontekście historycznym (zaledwie 1%) oraz prze-stępczości (również 1%). W wyniku przeprowadzonego badania, bazującego na zasobach Narodowego Korpusu Języka Polskiego, stwierdzono, że w latach 2005–2010 w polskich dziennikach prasowych językowy obraz Ukraińca jest w zdecydowanej większości neu-tralny, najczęściej ukazywany w kontekście sportowym.
Słowa kluczowe:
językowy obraz świata, wizerunek, Ukrainiec, Ukrainka, prasa, dziennikiBibliografia
Baran D. 2016. Wizerunek Ukraińców na łamach wybranej polskiej prasy. „Państwo i Społeczeństwo” t. XVI, nr 1: 114–115.
Bartmiński J. 2009. Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 15–77.
Dyskusja podsumowująca projekt „Metody analizy językowego obrazu świata w kontekście badań porównawczych”. 2016. „Etnolingwistyka” nr 28: 339–341.
Głaz A. 2015. Etnolingwistyka daleka i bliska. „Etnolingwistyka” nr 17: 17.
Jóźwiak I., Konieczna-Salamantin J., Tudorowski M. 2010. Bez cudzoziemców bylibyśmy ubożsi. Wizerunek obcokrajowców na łamach polskiej prasy. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych: 5–36.
Jura J., Kałużyńska K. 2015. Obraz obcokrajowców i imigrantów w polskich mediach tradycyj-nych i internetowych. W: Imigranci o wysokich kwalifikacjach na polskim rynku pracy. Red. Konieczna-Sałamatin J. Warszawa: Instytut Społeczno-Ekonomicznych Ekspertyz, Fundacja „Nasz wybór”: 2–52.
Kajtoch W. 2008. Językowe obrazy świata i człowieka w prasie młodzieżowej i alternatywnej, t. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 14–15.
Konieczna J. 2001. Polska – Ukraina. Wzajemny wizerunek. Warszawa: Instytut Spraw Publicz-nych: 8.
Konieczna-Sałamatin J. 2015. Polacy i Ukraińcy – wzajemne postrzeganie w trudnych czasach.W: Polityka bezpieczeństwa. Polska. Ukraina. Red. Horbowski T., Kosiewski P. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego: 137–153.
Maćkiewicz J. 1999. Co to jest „językowy obraz świata”. „Etnolingwistyka” 11: 8–17.
Pęzik P. 2012. Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP.W: Narodowy Korpus Języka Polskiego. Red. Przepiórkowski A., Bańko M., Górski R., Lewandowska-Tomaszczyk B. Warszawa: Wydawnictwo PWN: 253.
Pisarek W. 2000. Język w mediach, media w języku. W: Język w mediach masowych. Red. Bralczyk J., Mosiołek-Kłosińska K. Warszawa: Upowszechnianie Nauki – Oświata: 10.
Prokop M. 2013. Stereotyp Ukraińca w polskim. „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne” nr 3: 57.
Raport 2:Mniejszość ukraińska i imigranci z Ukrainy w Polsce. Analiza dyskursu. 2019. Red. Tyma P. Warszawa: Związek Ukraińców w Polsce: 50.
Rozbicka R.2018. Imigrant czy uchodźca? Wizerunek Ukraińców mieszkających w Polsce na pod-stawie tygodników opiniotwórczych: „Do Rzeczy”, „Newsweek Polska” i „Tygodnik Powszechny” w latach 2014–2016. W: Imigranci z Ukrainy w Polsce: potrzeby i oczekiwania, reakcje społeczne, wyzwania dla bezpieczeństwa. Wrocław: Wydawnictwo AWL: 56.
Sapir E. 1978. Status lingwistyki jako nauki. W: Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje. Przeł. Stanosz B., Zimand R. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 88–89.
Sójka-Masztalarz H. 2004. Rusini czy Ukraińcy? Językowy obraz nacji ukraińskiej w prasie polskiej (1918–1939). Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe: 194.
Stoczewska B. 2011. Wizerunek Ukraińca w polskiej myśli politycznej – perspektywa historyczna oraz współczesne odniesienia. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” Vol. LVIII: 154.
Tokarski R. 2016. Od językowego obrazu świata do obrazów świata w języku. „Język Polski” nr 2: 33–36.
Underhill J. 2013. Reflections upon Bartmiński’s ethnolinguistic approach to language and culture.W: The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition and Culture. Red. Głaz A., Danaher D.S., Łozowski P. London: Versita: 339–349.
Корнилов О.А. 2003. Языковые картины мира как производные национальных менталите-тов. Москва: ЧеРо: 15.
Павлюх М. 2007. Стереотипи й образи України та Українця в сучасній польскій журналі-стиці. «Вісник Львівського Університету» Вип. 30: 253–261.
Вардзелашвили Ж. 2001. Метафорические номинации в языковой картине мира. Санкт-Пе-тербург–Тбилисси: Санкт-Петербургский государственный университет и Тбилисский государственный университет, «Научные труды». Вып. II: 32–37.
Narodowy Korpus Języka Polskiego. (online) http://www.nkjp.pl/ (dostęp 21.06.2020).
Sketch Engine. (online) https://www.sketchengine.eu/ (dostęp 21.06.2020).
Uniwersytet w Białymstoku
