"Rosyjskie Wilno" Andrzeja Murawjowa
Anna Kościołek
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuАннотация
The article is an attempt to present the impressions of Andrey Muraviev, religious writer,
theologian, poet, playwright, church and state activist, from his stay in Vilnius in 1863, on the basis of his work entitled The Russian Vilnius. It consists of six essays on Vilnius religious monuments: the Chapel of Our Lady of Ostra Brama, St. Paraskeva Orthodox church, Orthodox cathedral of Our Most Holy Lady, Orthodox church of translation of St Nicholas’ relics, Holy Trinity cathedral, Holy Spirit church and monastery complex. The author was only interested in monuments which would document the city’s connections to Russia and Orthodox Christianity. His reflections might be considered as a literary justification for the program of Russification of the north-west country, developed by the writer’s brother, Mikhail, who went down in Polish historical memory as Veshatiel.
Ключевые слова:
Andrey Muraview, Mikhail Muraviev, Vilnius, January uprising, Orthodox ChristianityБиблиографические ссылки
Aleksandravičius Egidijus, Kulakauskas Antanas. 2003. Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku. Przeł. Kalęba B. Kraków: Universitas.
Bazylow Ludwik. 1983. Historia Rosji. T. II. Warszawa: PWN.
Bendin Aleksandr. 2017. Graf Mihail Nikolaevič Muravʹev-Vilenskij – usmiritelʹ i reformator Severo-Zapadnogo kraâ Rossijskoj imperii. Moskva: Izd. „Knižnyj mir” [Бендин Александр. 2017. Граф Михаил Николаевич Муравьев-Виленский – усмиритель и реформатор Северо-Западного края Российской империи. Москвa: Изд. „Книжный мир”].
Cywiński Bohdan. 2013. Obok Orła znak Pogoni. Wokół powstania styczniowego na Litwie i Biało- rusi. Kraków: ARCANA.
Dobrânskij Flavian. Staraâ i novaâ Vilʹna. Hramy pravoslavnye. (online) http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/Dobrianski_6.html (dostup 17.04.2018) [Добрянский Флавиан. Старая и новая Вильна. Храмы православные. (online) http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/ Dobrianski_6.html (доступ 17.04. 2018)].
Dolbilov Mihail. 2017. Gorod edva li svoj, no i ne vovse čuždyj: Vilʹna v imperskom i nacionalističeskom voobraženii russkih. „НЛО” № 2. (online) http://magazines.russ.ru/nlo/2017/2/gorod-edva-li-svoj-no-i-ne-vovse-chuzhdyj-pr.html (dostup 16.04.2018) [Долбилов Михаил. 2017. Город едва ли свой, но и не вовсе чуждый: Вильна в имперском и националистическом воображении русских. „НЛО” № 2. (online) http://magazines.russ.ru/nlo/2017/2/gorod-edva-li-svoj-no-i-ne-vovse-chuzhdyj-pr.html (доступ 16.04.2018)].
Eidintas Alfonsas, Bumblauskas Alfredas, Kulakauskas Antanas, Tamošaitis Mindaugas. 2013. Historia Litwy. Wilno: Wydawnictwo Eugrimas.
Historia cudownego obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej. 2002. Red. Malewski Cz. Wilno: Wydawnictwo Czas.
Jackiewicz Mieczysław. 2013. Wilno znane i nieznane. Czasy i ludzie. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Jarzębowski Jerzy. 1991. Wilno. Krótka wycieczka szlakiem najważniejszych zabytków. Kraków: Oficyna Cracovia.
Kaczorowski Bartłomiej. 1991. Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
Kałamajska-Saeed Maria. 1990. Ostra Brama w Wilnie. Warszawa: PWN.
Lavrinec Pavel. a. Russkaâ Vilʹna. (online) https://zapadrus.su/zaprus/strbel/12-q-q.html (dostup 12.04.2018) [Лавринец Павел. a. Русская Вильна. (online) https://zapadrus.su/zaprus/strbel/ 12-q-q.html (доступ 12.04.2018)].
Lavrinec Pavel. b. Russkie putevoditeli po Vilʹnûsu XIX – načala XX vv. (online) http://www.ruthenia.ru/vademecum/LAVRINEC.pdf (dostup 30.04.2018) [Лавринец Павел. b. Русские путеводители по Вильнюсу XIX – начала XX вв. (online) http://www.ruthenia.ru/vademecum/ LAVRINEC.pdf (доступ 30.04.2018)].
Lebedev Sergej. 2014. Predislovie. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 5–30 [Лебедев Cергей. 2014. Предисловие. W: Воспоминания современников…: 5–30].
Łaniec Stanisław. 2000. Powstanie styczniowe na Litwie. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Małachowicz Edmund. 1996. Wilno. Dzieje, architektura, cmentarze. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
Mironowicz Antoni. 2005. Kościół Prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Mosolov Aleksandr. 2014. Vilenskie očerki 1863–1865 gg. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 242–329 [Мосолов Александр. 2014. Виленские очерки 1863–1865 гг. W: Воспоминания современников…: 242–329].
Muravʹev Andrej. 1889. Russkaâ Vilʹna. W: Muravʹev A. Putešestvie po svâtym mestam Russkim. Č. 2. Sankt-Peterburg: Sinodalʹnaâ Tipografiâ: 522–568 [Муравьев Андрей. 1889. Русская Вильна. W: Муравьев А. Путешествие по святым местам Русским. Ч. 2. Санкт-Петербург: Синодальная Типография: 522–568].
Murawiow Michał. 1990. Wspomnienia. Oprac., przekł. i wstęp Podgórzec Z. Warszawa: Wydawnictwo Zebra.
Najpiękniejsze kościoły Wilna. 1997. Wilno: Wydawnictwo Polskie.
Ochmański Jerzy. 1990. Historia Litwy. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Pamâti grafa Mihaila Nikolaeviča Muravʹeva (ko dnû otkry tiâ emu pamâtnika v g. Vilʹne 8 noâbrâ 1898 g.). 2014. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 31–68 [Памяти графа Михаила Николаевича Муравьева (ко дню откры тия ему памятника в г. Вильне 8 ноября 1898 г.). 2014.
W: Воспоминания современников…: 31–68]. Podgórzec Zbigniew. 1990. Fenomen Murawiowa. W: Murawiow M. Wspomnienia. Oprac., przekł. i wstęp Podgórzec Z. Warszawa: Wydawnictwo Zebra. Radziukiewicz Anna. 2002. Do trzech wileńskich męczenników. „Przegląd Prawosławny” nr 9. (online) http://www.przegladprawoslawny.pl/ articles.php?id_n=185&id=8 (dostęp 17.04. 2018).
Romanowski Andrzej, Wilno: punkt na mapie. „Tygodnik Powszechny”. (online) http://www.tygodnik.com.pl/kontrapunkt/15-16/romanowski.html (dostęp 16.04. 2018).
Sbornik rasporâženij grafa Mihaila Nikolaevičamuravʹeva po usmireniû polʹskogo mâtežav severo-zap severo-zapadnyh guberniâh 1863–1864. 1866. Sost. Cylov N. Vilʹna: Tipografiâ A. Kirkora i bratʹev Rommov [Сборник распоряжений графа Михаила Николаевича Муравьева по усмирению польского мятежа в северо-западных губерниях 1863–1864. 1866. Сост. Цылов Н. Вильна: Типография А. Киркора и братьев Роммов].
Smykowski Janusz. 1994. Represje murawiewskie wobec ziemian na Litwie po powstaniu styczniowym. „Gryfita” nr 1: 11–13.
Turcevič Arsenij. 2014. Kratkij očerk žizni i deâtelʹnosti Grafa M.N. Mu ravʹeva. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 68–137 [Турцевич Арсений. 2014. Краткий очерк жизни и деятельности Графа М.Н. Му равьева. W: Воспоминания современников…: 68–137].
Vospominaniâ sovremennikov o Mihaile Muravʹeve, grafe Vi lenskom. 2014. Sost., predislovie i kommentarii Lebedev S. Red. Platonov O. Moskva: Institut russkoj civilizacii [Воспоминания современников о Михаиле Муравьеве, графе Ви ленском. 2014. Сост., предисловие и комментарии Лебедев С. Pед. Платонов О. Москва: Институт русской цивилизации].
Żenkiewicz Jerzy. 2001. Litwa na przestrzeni wieków i jej powiązania z Polską. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Bazylow Ludwik. 1983. Historia Rosji. T. II. Warszawa: PWN.
Bendin Aleksandr. 2017. Graf Mihail Nikolaevič Muravʹev-Vilenskij – usmiritelʹ i reformator Severo-Zapadnogo kraâ Rossijskoj imperii. Moskva: Izd. „Knižnyj mir” [Бендин Александр. 2017. Граф Михаил Николаевич Муравьев-Виленский – усмиритель и реформатор Северо-Западного края Российской империи. Москвa: Изд. „Книжный мир”].
Cywiński Bohdan. 2013. Obok Orła znak Pogoni. Wokół powstania styczniowego na Litwie i Biało- rusi. Kraków: ARCANA.
Dobrânskij Flavian. Staraâ i novaâ Vilʹna. Hramy pravoslavnye. (online) http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/Dobrianski_6.html (dostup 17.04.2018) [Добрянский Флавиан. Старая и новая Вильна. Храмы православные. (online) http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/ Dobrianski_6.html (доступ 17.04. 2018)].
Dolbilov Mihail. 2017. Gorod edva li svoj, no i ne vovse čuždyj: Vilʹna v imperskom i nacionalističeskom voobraženii russkih. „НЛО” № 2. (online) http://magazines.russ.ru/nlo/2017/2/gorod-edva-li-svoj-no-i-ne-vovse-chuzhdyj-pr.html (dostup 16.04.2018) [Долбилов Михаил. 2017. Город едва ли свой, но и не вовсе чуждый: Вильна в имперском и националистическом воображении русских. „НЛО” № 2. (online) http://magazines.russ.ru/nlo/2017/2/gorod-edva-li-svoj-no-i-ne-vovse-chuzhdyj-pr.html (доступ 16.04.2018)].
Eidintas Alfonsas, Bumblauskas Alfredas, Kulakauskas Antanas, Tamošaitis Mindaugas. 2013. Historia Litwy. Wilno: Wydawnictwo Eugrimas.
Historia cudownego obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej. 2002. Red. Malewski Cz. Wilno: Wydawnictwo Czas.
Jackiewicz Mieczysław. 2013. Wilno znane i nieznane. Czasy i ludzie. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Jarzębowski Jerzy. 1991. Wilno. Krótka wycieczka szlakiem najważniejszych zabytków. Kraków: Oficyna Cracovia.
Kaczorowski Bartłomiej. 1991. Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
Kałamajska-Saeed Maria. 1990. Ostra Brama w Wilnie. Warszawa: PWN.
Lavrinec Pavel. a. Russkaâ Vilʹna. (online) https://zapadrus.su/zaprus/strbel/12-q-q.html (dostup 12.04.2018) [Лавринец Павел. a. Русская Вильна. (online) https://zapadrus.su/zaprus/strbel/ 12-q-q.html (доступ 12.04.2018)].
Lavrinec Pavel. b. Russkie putevoditeli po Vilʹnûsu XIX – načala XX vv. (online) http://www.ruthenia.ru/vademecum/LAVRINEC.pdf (dostup 30.04.2018) [Лавринец Павел. b. Русские путеводители по Вильнюсу XIX – начала XX вв. (online) http://www.ruthenia.ru/vademecum/ LAVRINEC.pdf (доступ 30.04.2018)].
Lebedev Sergej. 2014. Predislovie. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 5–30 [Лебедев Cергей. 2014. Предисловие. W: Воспоминания современников…: 5–30].
Łaniec Stanisław. 2000. Powstanie styczniowe na Litwie. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Małachowicz Edmund. 1996. Wilno. Dzieje, architektura, cmentarze. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
Mironowicz Antoni. 2005. Kościół Prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Mosolov Aleksandr. 2014. Vilenskie očerki 1863–1865 gg. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 242–329 [Мосолов Александр. 2014. Виленские очерки 1863–1865 гг. W: Воспоминания современников…: 242–329].
Muravʹev Andrej. 1889. Russkaâ Vilʹna. W: Muravʹev A. Putešestvie po svâtym mestam Russkim. Č. 2. Sankt-Peterburg: Sinodalʹnaâ Tipografiâ: 522–568 [Муравьев Андрей. 1889. Русская Вильна. W: Муравьев А. Путешествие по святым местам Русским. Ч. 2. Санкт-Петербург: Синодальная Типография: 522–568].
Murawiow Michał. 1990. Wspomnienia. Oprac., przekł. i wstęp Podgórzec Z. Warszawa: Wydawnictwo Zebra.
Najpiękniejsze kościoły Wilna. 1997. Wilno: Wydawnictwo Polskie.
Ochmański Jerzy. 1990. Historia Litwy. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Pamâti grafa Mihaila Nikolaeviča Muravʹeva (ko dnû otkry tiâ emu pamâtnika v g. Vilʹne 8 noâbrâ 1898 g.). 2014. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 31–68 [Памяти графа Михаила Николаевича Муравьева (ко дню откры тия ему памятника в г. Вильне 8 ноября 1898 г.). 2014.
W: Воспоминания современников…: 31–68]. Podgórzec Zbigniew. 1990. Fenomen Murawiowa. W: Murawiow M. Wspomnienia. Oprac., przekł. i wstęp Podgórzec Z. Warszawa: Wydawnictwo Zebra. Radziukiewicz Anna. 2002. Do trzech wileńskich męczenników. „Przegląd Prawosławny” nr 9. (online) http://www.przegladprawoslawny.pl/ articles.php?id_n=185&id=8 (dostęp 17.04. 2018).
Romanowski Andrzej, Wilno: punkt na mapie. „Tygodnik Powszechny”. (online) http://www.tygodnik.com.pl/kontrapunkt/15-16/romanowski.html (dostęp 16.04. 2018).
Sbornik rasporâženij grafa Mihaila Nikolaevičamuravʹeva po usmireniû polʹskogo mâtežav severo-zap severo-zapadnyh guberniâh 1863–1864. 1866. Sost. Cylov N. Vilʹna: Tipografiâ A. Kirkora i bratʹev Rommov [Сборник распоряжений графа Михаила Николаевича Муравьева по усмирению польского мятежа в северо-западных губерниях 1863–1864. 1866. Сост. Цылов Н. Вильна: Типография А. Киркора и братьев Роммов].
Smykowski Janusz. 1994. Represje murawiewskie wobec ziemian na Litwie po powstaniu styczniowym. „Gryfita” nr 1: 11–13.
Turcevič Arsenij. 2014. Kratkij očerk žizni i deâtelʹnosti Grafa M.N. Mu ravʹeva. W: Vospominaniâ sovremennikov…: 68–137 [Турцевич Арсений. 2014. Краткий очерк жизни и деятельности Графа М.Н. Му равьева. W: Воспоминания современников…: 68–137].
Vospominaniâ sovremennikov o Mihaile Muravʹeve, grafe Vi lenskom. 2014. Sost., predislovie i kommentarii Lebedev S. Red. Platonov O. Moskva: Institut russkoj civilizacii [Воспоминания современников о Михаиле Муравьеве, графе Ви ленском. 2014. Сост., предисловие и комментарии Лебедев С. Pед. Платонов О. Москва: Институт русской цивилизации].
Żenkiewicz Jerzy. 2001. Litwa na przestrzeni wieków i jej powiązania z Polską. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kościołek, A. (2018). "Rosyjskie Wilno" Andrzeja Murawjowa. Acta Polono-Ruthenica, 3(XXIII), 45–57. https://doi.org/10.31648/apr.2820
Anna Kościołek
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
