„Lenin wiecznie żywy”. Obraz wodza rewolucji we współczesnej rosyjskiej i polskiej fantastyce
Aleksandra Zywert
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuАннотация
Punktem wyjścia jest założenie, że obraz Lenina funkcjonuje jako ikona popkultury. W związku z tym podstawowym celem pracy jest próba odpowiedzi na pyta-nie o sposób kreacji i prezentacji obrazu wodza rewolucji bolszewickiej oraz jego funkcję u rosyjskich i polskich pisarzy-fantastów. Materiał badawczy stanowi pięć opowiadań fantastycznych: Andrieja Łazarczuka, Mumia, Andrieja Stolarowa, Mumia oraz Andrzeja Pilipiuka, Lenin, Lenin 2. Coś przetrwało, Pola trzcin. Na podstawie analizy utworów można wnioskować, że rosyjscy autorzy są zdecydowanie bardziej (mimo obecności akcentów humorystycznych) ukierunkowani na przepracowywanie traumy oraz profetyzm o apoka-liptycznym wydźwięku. W przypadku Pilipiuka tego elementu nie ma – obraz Lenina jest wyłącznie satyryczno-groteskowy, pozbawiony cech realnie zagrażających życiu potwora. Wydaje się, że Rosjanie wciąż żyją „w cieniu” wodza i próbują przepracowywać traumę komunizmu. W utworach Pilipiuka obraz Lenina (przy zachowaniu wszystkich jego cech konstytutywnych) nie niesie ze sobą realnej groźby powrotu do dramatycznej przeszłości i z powodzeniem funkcjonuje jako relikt przeszłości i jedna z ikon pop-komunizmu.
Ключевые слова:
Andriej Łazarczuk, Andriej Stolarow, Andrzej Pilipiuk, mumia, zombie, LeninБиблиографические ссылки
Bogusławska Magdalena, Grębecka Zuzanna, Sadowski Jakub. 2010. Wstęp. Doświadczenie komu-nizmu a kultura popularna. W: Popkomunizm. Doświadczenie komunizmu a kultura popularna. Red. Bogusławska M., Grębecka Z. Kraków: Libron: 7–9.
Brzostek Dariusz. 2009. Literatura i nierozum. Antropologia fantastyki grozy. Toruń: Wydawnictwo Naukowe.
Carroll Noël. 2004. Filozofia horroru albo paradoksy uczuć. Przeł. Przylipiak M. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Gemra Anna. 1999. Horror – zarys problematyki. W: Literatura i kultura popularna VIII. Red. Żabski T. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 105–124.
Gemra Anna. 2006. Twarz pod maską. Kilka uwag na marginesie wybranych ikon grozy. W: Literatura i wyobraźnia: Prace ofiarowane profesorowi Tadeuszowi Żabskiemu w 70. rocznicę urodzin. Red. Kolbuszewski J. Wrocław: Agencja Wydawnicza a Linea: 501–510.
Gomel Elana. 2018. Zombie w science fiction w zwierciadle postmodernizmu i podmiotowości. W: Groza i postgroza. Red. Olkusz K., Szymczak-Maciejczyk B. Kraków: Ośrodek Badawczy Facta Ficta: 165–185.
Has-Tokarz Anita. 2002. Horror według Stephena Kinga i Grahama Mastertona. W: Literatura i kultura popularna X. Red. Żabski T. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 127–144.
Has-Tokarz Anita. 2011. Horror w literaturze współczesnej i filmie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
King Stephen. 1995. Dance macabre. Przeł. Breitner P. i Ziemkiewicz P. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Kowal Grzegorz. 2014. Anatomia kulturowej legendy. Kraków: Universitas.
Kudlińska Halina. 2010. Drugie życie imperium znaków, czyli o symbolice komunizmu w tekstach polisemio tycznych w Rosji na przełomie XX i XXI wieku. W: Popkomunizm. Doświadczenie komunizmu a kultura popularna. Red. Bogusławska M. i Grębecka Z. Kraków: Libron: 195–216.
Maj Krzysztof. 2015. Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych. Kraków: Universitas.
Noch Jakub. Lenin reklamuje komórki. Medioznawcza: to już nie przekracza granic, ale ogłupia. (online) https://natemat.pl/45681,lenin-reklamuje-komorki-medioznawca-to-juz-nie-przekracza-granic-ale-oglupia# (dostęp 23.04.2020).
Olkusz Ksenia. 2016a. Nikt nie jest bez winy. Teorie spiskowe w literackich narracjach zombiecentrycznych. „Czas Kultury” nr 2: 73-80. W tekście oznaczono jako [Olkusz 2/2016].
Olkusz Ksenia. 2016b. Zombie w kulturze. Kraków: Ośrodek Badawczy Facta Ficta.
Olkusz Ksenia. Gdy fantastyka flirtuje z rewolucją Koncepcje buntu w twórczości Andrzeja Pili-piuka. (online) https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/7423/Ksenia%20Olkusz,%20Gdy%20fantastyka%20flirtuje%20z%20rewolucj¦ů.%20Koncepcje%20buntu%20w%20tw%2B--rczo%2BŤci%20Andrzeja%20Pilipiuka.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp 23.05.2020] W tekście oznaczono jako [Olkusz3].
Olkusz Ksenia. Potwornie śmieszne, czyli groza oswojona w cyklu o Jakubie Wendrowyczu Andrzeja Pilipiuka. (online) https://depot.ceon.pl/handle/123456789/6565 (dostęp 23.04.2020) W tekście oznaczono jako [Olkusz1].
Parowski Maciej. 2016. Fantastyki słowiańskie? W: Fantastyka w literaturach słowiańskich. Idee/koncepty/gatunki. Red. Polak A. i Karwacka M. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 9–21.
Pilipiuk Andrzej. 2003. Piszemy bestsellera VII. „Fahrenheit” t. XXX. (online) https://www.fahr-enheit.net.pl/archiwum/f30/19.html (dostęp 15.06.2020).
Pilipiuk Andrzej. 2004. Piszemy bestsellera. „Fahrenheit” t. XLI. (online) https://www.fahrenheit.net.pl/archiwum/f41/17.html (dostęp 15.06.2020)
Pilipiuk Andrzej. 2006. Wieszać każdy może. Lublin: Fabryka Słów.
Pilipiuk Andrzej. 2009. Weźmisz czarno kure... Lublin: Fabryka Słów.
Данилкин Лев. 2017. Ленин. Пантократор солнечных пылинок. Москва: Молодая гвардия.
Данилкин Лев. Ленин. Пантократор солнечных пылинок. (online) http://vokrugknig.blogspot.com/2017/12/blog-post_15.html (доступ 20.05.2020).
Дружников Юрий. 2008. Первый день оставшейся жизни. Роман. Москва: Издательский дом «ПоРог».
Кантор Владимир. Нежить, или выживание на краю подземного мира. Странная повесть, фантазия в духе Босха. (online) https://magazines.gorky.media/wp-content/uploads/2017/08/02_KANTOR.pdf (доступ 20.05.2020).
Лазарчук Андрей. Мумия. (online) https://www.litmir.me/br/?b=22871 (доступ 20.05.2020).
Столяров Андрей. 2001. «Пытаюсь понять, о чем сейчас следует написать». Беседовал Ларионов В. (online) http://www.fandom.ru/inter/stolyarov_1.htm (доступ 20.05.2020).
Столяров Андрей. Мумия. (online) https://topreading.ru/bookread/61860-andrei-stolyarov-mumiya (доступ 20.05.2020).
Brzostek Dariusz. 2009. Literatura i nierozum. Antropologia fantastyki grozy. Toruń: Wydawnictwo Naukowe.
Carroll Noël. 2004. Filozofia horroru albo paradoksy uczuć. Przeł. Przylipiak M. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Gemra Anna. 1999. Horror – zarys problematyki. W: Literatura i kultura popularna VIII. Red. Żabski T. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 105–124.
Gemra Anna. 2006. Twarz pod maską. Kilka uwag na marginesie wybranych ikon grozy. W: Literatura i wyobraźnia: Prace ofiarowane profesorowi Tadeuszowi Żabskiemu w 70. rocznicę urodzin. Red. Kolbuszewski J. Wrocław: Agencja Wydawnicza a Linea: 501–510.
Gomel Elana. 2018. Zombie w science fiction w zwierciadle postmodernizmu i podmiotowości. W: Groza i postgroza. Red. Olkusz K., Szymczak-Maciejczyk B. Kraków: Ośrodek Badawczy Facta Ficta: 165–185.
Has-Tokarz Anita. 2002. Horror według Stephena Kinga i Grahama Mastertona. W: Literatura i kultura popularna X. Red. Żabski T. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 127–144.
Has-Tokarz Anita. 2011. Horror w literaturze współczesnej i filmie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
King Stephen. 1995. Dance macabre. Przeł. Breitner P. i Ziemkiewicz P. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Kowal Grzegorz. 2014. Anatomia kulturowej legendy. Kraków: Universitas.
Kudlińska Halina. 2010. Drugie życie imperium znaków, czyli o symbolice komunizmu w tekstach polisemio tycznych w Rosji na przełomie XX i XXI wieku. W: Popkomunizm. Doświadczenie komunizmu a kultura popularna. Red. Bogusławska M. i Grębecka Z. Kraków: Libron: 195–216.
Maj Krzysztof. 2015. Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych. Kraków: Universitas.
Noch Jakub. Lenin reklamuje komórki. Medioznawcza: to już nie przekracza granic, ale ogłupia. (online) https://natemat.pl/45681,lenin-reklamuje-komorki-medioznawca-to-juz-nie-przekracza-granic-ale-oglupia# (dostęp 23.04.2020).
Olkusz Ksenia. 2016a. Nikt nie jest bez winy. Teorie spiskowe w literackich narracjach zombiecentrycznych. „Czas Kultury” nr 2: 73-80. W tekście oznaczono jako [Olkusz 2/2016].
Olkusz Ksenia. 2016b. Zombie w kulturze. Kraków: Ośrodek Badawczy Facta Ficta.
Olkusz Ksenia. Gdy fantastyka flirtuje z rewolucją Koncepcje buntu w twórczości Andrzeja Pili-piuka. (online) https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/7423/Ksenia%20Olkusz,%20Gdy%20fantastyka%20flirtuje%20z%20rewolucj¦ů.%20Koncepcje%20buntu%20w%20tw%2B--rczo%2BŤci%20Andrzeja%20Pilipiuka.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp 23.05.2020] W tekście oznaczono jako [Olkusz3].
Olkusz Ksenia. Potwornie śmieszne, czyli groza oswojona w cyklu o Jakubie Wendrowyczu Andrzeja Pilipiuka. (online) https://depot.ceon.pl/handle/123456789/6565 (dostęp 23.04.2020) W tekście oznaczono jako [Olkusz1].
Parowski Maciej. 2016. Fantastyki słowiańskie? W: Fantastyka w literaturach słowiańskich. Idee/koncepty/gatunki. Red. Polak A. i Karwacka M. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 9–21.
Pilipiuk Andrzej. 2003. Piszemy bestsellera VII. „Fahrenheit” t. XXX. (online) https://www.fahr-enheit.net.pl/archiwum/f30/19.html (dostęp 15.06.2020).
Pilipiuk Andrzej. 2004. Piszemy bestsellera. „Fahrenheit” t. XLI. (online) https://www.fahrenheit.net.pl/archiwum/f41/17.html (dostęp 15.06.2020)
Pilipiuk Andrzej. 2006. Wieszać każdy może. Lublin: Fabryka Słów.
Pilipiuk Andrzej. 2009. Weźmisz czarno kure... Lublin: Fabryka Słów.
Данилкин Лев. 2017. Ленин. Пантократор солнечных пылинок. Москва: Молодая гвардия.
Данилкин Лев. Ленин. Пантократор солнечных пылинок. (online) http://vokrugknig.blogspot.com/2017/12/blog-post_15.html (доступ 20.05.2020).
Дружников Юрий. 2008. Первый день оставшейся жизни. Роман. Москва: Издательский дом «ПоРог».
Кантор Владимир. Нежить, или выживание на краю подземного мира. Странная повесть, фантазия в духе Босха. (online) https://magazines.gorky.media/wp-content/uploads/2017/08/02_KANTOR.pdf (доступ 20.05.2020).
Лазарчук Андрей. Мумия. (online) https://www.litmir.me/br/?b=22871 (доступ 20.05.2020).
Столяров Андрей. 2001. «Пытаюсь понять, о чем сейчас следует написать». Беседовал Ларионов В. (online) http://www.fandom.ru/inter/stolyarov_1.htm (доступ 20.05.2020).
Столяров Андрей. Мумия. (online) https://topreading.ru/bookread/61860-andrei-stolyarov-mumiya (доступ 20.05.2020).
Zywert, A. (2020). „Lenin wiecznie żywy”. Obraz wodza rewolucji we współczesnej rosyjskiej i polskiej fantastyce. Acta Polono-Ruthenica, 3(XXV), 59–76. https://doi.org/10.31648/apr.5890
Aleksandra Zywert
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
