BITWA 9. PUŁKU STRZELCÓW KONNYCH ARMII KRAJOWEJ Z NIEMCAMI NA OSOWYCH GRZĘDACH (8/9 IX 1944 R.) JAKO OSTATNI AKT OPERACJI ,,BURZA” NA ZIEMI GRAJEWSKIEJ

Łukasz Wiśniewski

doi:10.31648/cetl.11830

Veröffentlicht am: 2025-12-12

Bd. 48 Nr. 4 (2025)

BITWA 9. PUŁKU STRZELCÓW KONNYCH ARMII KRAJOWEJ Z NIEMCAMI NA OSOWYCH GRZĘDACH (8/9 IX 1944 R.) JAKO OSTATNI AKT OPERACJI ,,BURZA” NA ZIEMI GRAJEWSKIEJ

Łukasz Wiśniewski

Civitas et Lex

Rubrik: Geschichte

https://doi.org/10.31648/cetl.11830

Abstract

Bitwa na Osowych Grzędach w dniach 8/9 września 1944 r. była jedną największych potyczek oddziałów Armii Krajowej na terenie Okręgu AK Białystok z wojskami niemieckimi. Poprzedziły ją działania polskiego podziemia niepodległościowego w ramach ogólnokrajowej operacji ,,Burza”. Zgromadzono silny oddział partyzancki liczący ok. 350 żołnierzy nazwany 9. Pułkiem Strzelców Konnych AK w nawiązaniu do przedwojennej jednostki Wojska Polskiego stacjonującej w Grajewie. Obóz założono w rejonie przedwojennego rezerwatu Czerwone Bagno na Osowych Grzędach na tyłach wojsk niemieckich w bliskości frontu Radziecko-Niemieckiego. Do likwidacji polskiej bazy hitlerowcy zgromadzili około 4000 żołnierzy. Doszło do starcia, w którym po obu stronach były duże straty. W swojej dramaturgii z okrążenia udało się wydostać nielicznym. Cześć ocalałych polskich żołnierzy wcielono siłą do Ludowego Wojska Polskiego a tylko grupie około 60 osób pod dowództwem por. Władysława Świackiego i por. Antoniego Zabiłowicza udało się bezpiecznie wyjść z okrążenia. Bitwa zakończyła działania partyzanckie w ramach ,,Burzy” na terenie Obwodu AK Grajewo. 9. Pułk Strzelców Konnych AK przestał istnieć. Co roku w rocznicę bitwy, w rejonie tamtych tragicznych wydarzeń odbywają się uroczystości patriotyczne, których celem jest upamiętnienie minionego czynu niepodległościowego. Zadaniem artykułu było przypomnienie więc Bitwy na Osowych Grzędach mieszkańcom Ełku, który posiada miejsca pamięci o 9. PSK AK, tak aby zakorzeniła się ona na dłużej w potocznej świadomości historycznej.

Dateien herunterladen

PDF (Język Polski)

Zitierregeln

Wiśniewski, Łukasz. (2025). BITWA 9. PUŁKU STRZELCÓW KONNYCH ARMII KRAJOWEJ Z NIEMCAMI NA OSOWYCH GRZĘDACH (8/9 IX 1944 R.) JAKO OSTATNI AKT OPERACJI ,,BURZA” NA ZIEMI GRAJEWSKIEJ. Civitas Et Lex, 48(4), 23–36. https://doi.org/10.31648/cetl.11830

Zitiert von / Teilen

Lizenz

Literaturhinweise

Źródła archiwalne:
Google Scholar

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku (AIPN):
Google Scholar

Bi 019/95, Kwestionariusze osobowe do charakterystyki nr 66, nazwa organizacji: Armia Krajowa Obywatelska Obwód Grajewo krypt. „8” oraz karty na czyn przestępczy organizacji Wolność i Niezawisłość, Obwód Grajewo, Antoni Zabiłowicz.
Google Scholar

Zakład im. Ossolińskich we Wrocławiu (Ossolineum):
Google Scholar

Ossolineum, Rkps 16681/II, Papiery dotyczące Okręgu Białostockiego AK zebrane przez płk. Wła-dysława Liniarskiego (Mścisław, Wuj), t. I, 1–17, Charakterystyka terenu, organizacja i obsada Komendy Obwodu i 9. Pułku Strzelców Konnych, akcje własne.
Google Scholar

Opracowania:
Google Scholar

Czajkowski A., Historia budowy pomnika „Pamięci bitwy na Grzędach”, „Grajewskie Zeszyty Hi-storyczne – Zapis” 2004, z. 4(16).
Google Scholar

Dudziński T., Małachwiej M., Sychowicz K., Powiatowy Urząd Bezpieczeństw Publicznego w Gra-jewie (1945–1956), Grajewo–Białystok 2015.
Google Scholar

Dudziński T., Sychowicz K., Dzieje powiatu grajewskiego, Grajewo 2010.
Google Scholar

Dudziński A., Żołnierze 9 PSK AK w 6 Zapasowym Batalionie Piechoty, „Grajewskie Zeszyty Hi-storyczne – Zapis” 2001, nr 4.
Google Scholar

Krajewski K., Łabuszewski T., Białostocki Okręg AK-AKO VII 1944-VIII 1945, Warszawa 1997.
Google Scholar

Orzechowski J., Aby Pamięć nie zginęła. Służba Zwycięstwu Polski, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa na terenie powiatu grajewskiego w latach okupacji 1939-1944, Rajgród 1997.
Google Scholar

Poleszak S., Jeden z wyklętych. Major Jan Tabortowski ,,Bruzda”, Warszawa 1998.
Google Scholar

Poleszak S., Podziemie antykomunistyczne w łomżyńskiem i grajewskiem (1944-1957), Warszawa 2004.
Google Scholar

Sychowicz K., Od Czerwonego Boru do Grzęd, w: Szlakami Akcji ,,Burza”, red. Ł. Fabiański, Białystok 2024.
Google Scholar

Relacje i wspomnienia:
Google Scholar

Świacki W., Pamiętnik przechowany w beczce, Grajewo 2007.
Google Scholar

Wiśniewski S., W pamięci zachowałem..., Grajewo 2003.
Google Scholar

Netografia:
Google Scholar

rocznica Bitwy w rejonie Osowe Grzędy, https://e-grajewo.pl/wiadomosc,81.-rocznica-bitwy-w-rejonie-osowe-grzedy,58729.html [dostęp: 28.09.2025 r.].
Google Scholar

Krajewski Ł., Tarka K., Konferencja „100 lat Czerwonego Bagna” z dnia 23 IX 2025 r., https://bbpn.gov.pl/aktualnosci/konferencja-100-lat-czerwonego-bagna [dostęp: 27.09.2025 r.].
Google Scholar

Uzasadnienie do projektu uchwały Rady Miasta Ełku z dnia 12 listopada 2020 r., https://miasto-gazeta.pl/wp-content/uploads/2020/11/zmiana-nazwy-ronda.pdf [dostęp: 27.09.2025 r.].
Google Scholar

Zbiory własne autora:
Google Scholar

Przebieg służby wojskowej Antoniego Zabiłowicza na podstawie Oświadczenia Józefa Dąbrowskie-go i Bolesława Foltyńskiego, Chojnowo 31.10.1947 r., rękopis, skan w posiadaniu autora.
Google Scholar