Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej wobec Związku Sowieckiego w latach 1926–1933 w świetle dokumentów Archiwum Akt Nowych

Dariusz Radziwiłłowicz

doi:10.31648/ep.9307

Opublikowane: 2023-08-291

Nr XXIV/1 (2023)

Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej wobec Związku Sowieckiego w latach 1926–1933 w świetle dokumentów Archiwum Akt Nowych

Dariusz Radziwiłłowicz

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.9307

Abstrakt

Polska polityka zagraniczna w latach 1926–1933 była i nadal pozostaje przedmiotem zainteresowania polskich środowisk historycznych, publicystycznych oraz polityków. O ile zagadnienia wewnętrzne Polski okresu międzywojennego zostały dotychczas dość jednolicie i obiektywnie odtworzone i ocenione, to polityka zagraniczna rządów przedwrześniowych wywołuje wciąż liczne
dyskusje i polemiki.

Już w latach II wojny światowej podejmowano próby analizy niektórych zagadnień polskiej polityki zagranicznej okresu międzywojennego. W przypadku polityków obozu narodowego była to ocena krytykująca rządy Piłsudczyków, a w przypadku „sanatorów” – obrona linii polityki polskiej okresu międzywojennego.

W Polsce komunistycznej, ze względu na ograniczenie swobody wypowiedzi, oprócz prac przestawiających wybrane kierunki polityki zagranicznej nie ukazała się publikacja ujmująca cały obszar działalności polskiej dyplomacji, z wyjątkiem syntez całości dziejów Polski, gdzie polska polityka zagraniczna została potraktowana mniej lub bardziej szczegółowo. Do jednych z nielicznych wydanych już u schyłku lat 80. XX w. należy zaliczyć prace Henryka Batowskiego o bogatej faktografii, ujętej w syntetycznej formie, pisanej jednak w okresie ograniczeń swobody publikacji.
Po upadku systemu komunistycznego w 1989 r. zaistniały warunki do nieskrępowanych badań oraz ich publikowania. Ze względu na ograniczone ramy artykułu autor jest zmuszony do podania opracowań, które były szczególnie przydatne przy opracowywaniu tej publikacji. Wartościowe ze względu na relacje polsko-sowieckie były prace m.in. wybitnego znawcy wschodnich zagadnień W. Materskiego.
Ramy czasowe artykułu stanowią następujące wydarzenia: dokonanie przez Józefa Piłsudskiego 12 maja 1926 r. zamachu stanu w Polsce i podpisanie 26 stycznia 1934 r. polsko-niemieckiej deklaracji o nieagresji. Zamach majowy nie przyniósł żadnej zmiany w polskiej polityce zagranicznej, jednak miał miejsce w czasie ważnych zmian w układzie sił w Europie, kiedy to rozpoczynała się erozja systemu bezpieczeństwa stworzonego traktatem wersalskim oraz pierwszymi sojuszami lat powojennych. Natomiast deklaracja o nieagresji z Niemcami to punkt zwrotny w polskiej polityce zagranicznej oznaczający dalsze oziębienie stosunków polsko-francuskich oraz odejście od polityki zbliżenia ze Związkiem Sowieckim.

Słowa kluczowe:

polityka zagraniczna, II Rzeczypospolita, Związek Sowiecki, Archiwum Akt Nowych

Inne teksty tego samego autora

Dariusz Radziwiłłowicz, Walki pod Gąbinem w sierpniu 1914 roku w świetle listów i zapisków marszałka polnego Augusta von Mackensena , Echa Przeszłości: Nr XXI/1 (2020)
Dariusz Radziwiłłowicz, Tomasz Marcin Duchnowski, Struktura organizacyjna XVII i XX Korpusu armijnego Cesarstwa Niemieckiego z siedzibami dowództw w Gdańsku i Olsztynie (1890–1914), Wydawnictwo Geneza, Gdańsk 2017, ss. 160 , Echa Przeszłości: Nr XX/1 (2019)
Dariusz Radziwiłłowicz, The Grunwald Tradition in the Political Activity of the World Power Legion , Echa Przeszłości: Nr XII (2011)
Dariusz Radziwiłłowicz, W odpowiedzi Jakubowi Wojtkowiakowi , Echa Przeszłości: Nr XI (2010)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Radziwiłłowicz, D. (2023). Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej wobec Związku Sowieckiego w latach 1926–1933 w świetle dokumentów Archiwum Akt Nowych. Echa Przeszłości, (XXIV/1), 171–197. https://doi.org/10.31648/ep.9307

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych
Google Scholar

Akta Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ambasada RP Moskwa, Akta J. Al. Piłsudskiego, Adiutantura Belwederu.
Google Scholar

Dokumenty publikowane
Google Scholar

Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich. T. 5, Maj 1926 - grudzień 1932 / oprac. Tadeusz Cieślak ; przy współudz. Haliny Adalińskiej ; Polska Akademia Nauk. Zakład Historii Stosunków Polsko-Radzieckich, Akademia Nauk ZSRR. Instytut Słowianoznawstwa. Warszawa, 1966, dok. 117, s.223.
Google Scholar

Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, t. I, 1918-1932, pod red. T. Jedruszczaka i M. Nowak -Kiełbikowej , Warszawa 1989.
Google Scholar

Stalin J., Voprosy Leninizna, Moskwa 1945.
Google Scholar

Zaleski A., Przemowy i deklaracje, Warszawa 1929. T. I, s. 5-20.
Google Scholar

Wspomnienia
Google Scholar

Wandycz P., August Zaleski Minister Spraw Zagranicznych 1926-1932 w świetle wspomnień i dokumentów, „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1980/52. s 35.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Batowski H., Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kraków 1988.
Google Scholar

Gregorowicz S., Zacharias M.J., Polska -Związek Sowiecki. Stosunki polityczne 1925-1939, Warszawa 1995.
Google Scholar

Historia dyplomacji. t. III, 1914-1939, Warszawa 1973.
Google Scholar

Kamński M., Zacharias M.J, Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej 1918-1939, Warszawa 1987.
Google Scholar

Kornat M Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem. Kraków 2007.
Google Scholar

Krasuski J., Między wojnami. Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej, Warszawa 1985.
Google Scholar

Leczyk M., Polityka II Rzyczypospolitej wobec ZSRR w latach 1925-1934, Warszawa 1976.
Google Scholar

Leczyk M, Podpisanie paktu o nieagresji między polską a ZSRR w 1932 r., „Dzieje Najnowsze” 1973, nr 2.
Google Scholar

Leczyk M., Polska i sąsiedzi. Stosunki Wojskowe 1921-1939, Warszawa 2004.
Google Scholar

Roszkowski W., Historia Polski 1914–1994, Warszawa, 1995.
Google Scholar

Materski W., Na widecie. II Rzeczypospolita wobec Sowietów 1918-1943, Warszawa 2005.
Google Scholar

Materski M., Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939, Warszawa 1994.
Google Scholar

Nowak A., Pierwsza zdrada Zachodu.1920-zapomniany appeasement, Kraków 2015.
Google Scholar

Rezmer W., Polsko-radziecki pakt o nieagresji z 1932 roku - aspekty polityczne i militarne [w:] Stosunki polityczne, wojskowe i gospodarcze Rzeczypospolitej Polskiej i Związku Radzieckiego w okresie międzywojennym, pod red. J. Gmitruka i W. Włodarkiewicza, Warszawa-Siedlce 2012, s. 149-156.
Google Scholar

Sierpowski S., Polityka zagraniczna Polski międzywojennej. Warszawa, 1994.
Google Scholar

Zabiełło St., Polsko-radzieckie rokowania w sprawie zawarcia paktu o nieagresji, „Z dziejów stosunków polsko-radzieckich. Studia i Materiały, 1965, t. I.
Google Scholar

Zabiełło St., Polsko-radziecki pakt o nieagresji, [w:] Stosunki polsko-radzieckie 1917-1939, Warszawa 1973.
Google Scholar

Ziaja L., PPS a polska polityka zagraniczna 1926-1939, Warszawa 1974.
Google Scholar