Opublikowane: 2020-08-211

Losy Archiwum Archidiecezji Warmińskiej uwarunkowane dwoma totalitaryzmami

Andrzej Kopiczko
Echa Przeszłości
Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY
https://doi.org/10.31648/ep.5760

Abstrakt

Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie ma długą i skomplikowaną historię. W 1243 r. zostało założone Archiwum Biskupie, a w 1260 r. – Warmińskiej Kapituły Katedralnej.
W 1933 r. doszło do ich połączenia i nadania nazwy „Archiwum Diecezjalne we Fromborku”. Jednak już w czasie wojen krzyżacko-polskich zbiory były narażone na niebezpieczeństwa, stąd chroniono je m.in. w Gdańsku i Olsztynie. Straty poniosło także w czasie „potopu” i wojny północnej. Jednak największe zniszczenia powstały pod koniec II wojny światowej, gdy we Fromborku żołnierze Armii Czerwonej spalili tzw. pałac Ferbera, a wraz z nim archiwum bieżące z dokumentami od połowy XIX w. Dużą liczbę zbiorów Rosjanie wywieźli też do Moskwy, a ich zwrot nastąpił dopiero w połowie lat pięćdziesiątych XX w.

Szczególnie trudnymi okresami w dziejach archiwum były czasy nazizmu i komunizmu. W okresie panowania Hitlera zbiory zaczęto traktować instrumentalnie, wykorzystując je przede wszystkim do potwierdzania pochodzenia aryjskiego i realizowania polityki „czystej rasy”. Wówczas też nastąpiła koncentracja ksiąg metrykalnych z parafii diecezji warmińskiej w Archiwum Diecezjalnym we Fromborku, a w 1943 r. przetransportowano je do zachodnich Niemiec. Zbiorami opiekowała się pierwsza w dziejach tej instytucji kobieta – Anneliese Birch-Hirschfeld. Po II wojnie światowej centralne instytucje diecezjalne przeniesiono z Fromborka do Olsztyna i wówczas pojawił się problem ze znalezieniem odpowiedniego budynku
na archiwalia. Wiele trudności nastręczyło też ich przewiezienie, ponieważ Wzgórze Fromborskie aż do połowy 1946 r. zajmowały wojska sowieckie. W 1947 r. już prawie wszystkie zbiory znajdowały się w Olsztynie w gmachu przy ul. Mariańskiej, gdzie umieszczono Kurię Biskupią i Niższe Seminarium Duchowne, a od 1949 r. także Wyższe Seminarium Duchowne. Jednak w 1961 r. lokalne władze państwowe zabrały ten budynek, a w zamian udostępniły dla seminarium inny, dużo mniejszy, przy pl. Bema. To spowodowało, że archiwalia znalazły się w aż w trzech miejscach. Dopiero na początku lat siedemdziesiątych XX w. diecezja warmińska – po wielu latach starań – uzyskała zgodę na budowę gmachu dla biblioteki i archiwum przy ul. Kopernika. Dzięki temu od 1977 r. Archiwum Diecezji (od 1992 r. – Archidiecezji) Warmińskiej posiada dobre warunki do przechowywania i udostępniania zbiorów.

Słowa kluczowe:

Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, diecezja warmińska, Warmińska Kapituła Katedralna, Frombork, Olsztyn

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Kopiczko, A. (2020). Losy Archiwum Archidiecezji Warmińskiej uwarunkowane dwoma totalitaryzmami. Echa Przeszłości, (XX/2). https://doi.org/10.31648/ep.5760

Cited by / Share


Ta strona używa pliki cookie dla prawidłowego działania, aby korzystać w pełni z portalu należy zaakceptować pliki cookie.