Summa teorii obrazu Jacques’a Aumonta
Alicja Helman
Uniwersytet Jagiellońskiprof. dr hab. Teoretyk i historyk filmu, emerytowana profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie wśród jej zainteresowań dominują związki między filmem a innymi sztukami, zwłaszcza literaturą i muzyką. Autorka wielu książek i rozpraw, m.in. O dziele filmowym (Kraków 1970), dwutomowej Historii semiotyki filmu (Warszawa 1991–1993) oraz większości haseł dziewięciotomowego Słownika pojęć filmowych (Wrocław 1991–1998). Redagowała liczne prace zbiorowe i antologie. W ostatnich latach opublikowała cztery monografie: Luchina Viscontiego (Urok zmierzchu, Gdańsk 2001), Carlosa Saury (Ten smutek hiszpański, Kraków 2005), Zhanga Yimou (Odcienie czerwieni, Gdańsk 2010) i Chena Kaige (Ścieżkami utraconego czasu, Gdańsk 2012). Przygotowuje monografię twórczości filmowej Tiana Zhuangzhuanga.
Abstrakt
Autorka charakteryzuje teorię obrazu Jacques’a Aumonta, uznając ją za najważniejsze jego osiągnięcie. Jej zdaniem Aumont nie próbuje zastąpić starszych teorii własną, radykalnie odmienną, lecz proponuje rodzaj teorii syntetycznej, na którą składają się jego własne koncepcje, ale także wybrane elementy teorii wcześniejszych. Wpisane w odmienny kontekst, zyskują one nowy walor, a także nabierają charakteru polemicznego, co daje efekt dialogu między autorami, którzy nigdy ze sobą nie dyskutowali. Głównym przedmiotem analiz jest dla Aumonta obraz filmowy, ale badacz ten nie ogranicza się do rozpatrywania jego specyfiki, umieszczając go w rodzinie obrazów, z którymi obraz filmowy dzieli szereg podstawowych właściwości. Ogranicza się jednak do obrazów wizualnych, pomijając te, które apelują do innych zmysłów. Traktuje dotychczasowe teorie obrazu jako synchroniczny obszar licznych współistniejących wątków, które mogą albo wykluczać się wzajemnie, albo uzyskiwać kompatybilność.
Słowa kluczowe:
obraz, ekspresja, aura, plastyczność (ang. plasticity), analogia, realizmBibliografia
Andrew D., Główne teorie filmu. Wprowadzenie, tłum. A. Kołodyński, Łódź 1995.
Arnheim R., Myślenie wzrokowe, tłum. M. Chojnacki, Gdańsk 2013.
Aumont J., L’Image, Paris 1990; wyd. 2, Paris 2011.
Aumont J., Que reste-t-il du cinéma, Paris 2013.
Aumont J., The Image, London 1997.
Aumont J., Bergala A., Marie M., Vernet M., Esthétique du film, Paris 1983.
Aumont J., Marie M., Analiza filmu, tłum. M. Zawadzka, Warszawa 2011.
Aumont J., Marie M., Dictionnaire théorique et critique du cinéma, Paris 2014.
Aumont J., Marie M., L’Analyse des films, Paris 1988.
Barthes R., Retoryka obrazu, tłum. Z. Kruszyński, „Pamiętnik Literacki” 1976, z. 3, s. 289–302.
Bazin A., Film i rzeczywistość, tlum. B. Michałek, Warszawa 1963.
Bazin A., Ontologia obrazu fotograficznego, w: tegoż, Film i rzeczywistość, tłum. B. Michałek, Warszawa 1963, s. 9–17.
Bazin A., Qu’ est-ce que le cinéma?, Paris 1975.
Benjamin W., Dzieło sztuki w epoce możliwości jego technicznej reprodukcji, tłum. K. Krzemieniowa, w: Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972, s. 151–183.
Bonitzer P., Peinture et cinéma: D’écradages, Paris 1985.
Deleuze G., Kino. 1. Obraz – ruch. 2. Obraz – czas, tłum. J. Margański, Gdańsk 2008.
Demby Ł., Teoretyk filmu w świecie ruchomych obrazów. Que reste-t-il du cinéma Jacques’a Aumonta, [online] <https://www.academia.edu/13611955/>, dostęp: 15.03.2016.
Eco U., Pejzaż semiotyczny, tłum. A. Weinsberg, Warszawa 1972.
Eisenstein S., Nieobojętna przyroda, tłum. M. Kumorek, Warszawa 1975.
Eisenstein S., Wybór pism, red. R. Dreyer, tłum. L. Hochberg, A. Kaltbaum, M. Kumorek i in., Warszawa 1959.
Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972.
Faure E., De la cinéplastique, w: tegoż, Fonction du cinéma, Paris 1953, s. 2–16.
Focillon H., Vie des formes, Paris 1947.
Gaudreault A., Du littéraire au filmique, Paris 1988.
Gombrich E.H., Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawienia obrazowego, tłum. J. Zarański, Warszawa 1981.
Goodman N., Languages of Art, London 1968.
Groupe Mu, Iconique et plastique sur un fondement de la rhétorique visuelle, „Revue d’Esthétique” 1979, nr 1 i 2.
Helman A., Co to jest kino? Panorama myśli filmowej, Warszawa 1978; wyd. 2, Kraków 1992.
Lessing G.E., Laocoön, New York 1961.
Leutrat J.-L., Kaleidoscope, Lyon 1987.
L’Image. Jacques Aumont, [online] <http://www.armand-colin.com/limage-9782200355944>, dostęp: 15.03.2016.
Metz Ch., Au-de lá de l’analogie: L’Image, „Communications” 1970, nr 15 (1), s. 1–10.
Obraz [hasło], w: Słownik pojęć filmowych, t. 6: Przedstawienie, obraz, pismo, znaczenie, red. A. Helman, Wrocław 1994, s. 47–121.
Panofsky E., Studies in Iconology: Humanistic Theories in the Art of the Renaissance, Oxford 1939.
Panofsky E., Styl i medium w filmie, tłum. J. Mach, w: Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972, s. 128–150.
Scénographie, red. A. Bergala, numer specjalny „Cahiers du cinéma” 1980, nr 7.
Schéfer J.-L., Scénographie d’un tableau, Paris 1970.
Vernet M., Figures de l’absence, Paris 1988.
Wiertow D., Człowiek z kamerą. Wybór pism, tłum. T. Karpowski, Warszawa 1976.
Uniwersytet Jagielloński
<p>prof. dr hab. Teoretyk i historyk filmu, emerytowana profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie wśród jej zainteresowań dominują związki między filmem a innymi sztukami, zwłaszcza literaturą i muzyką. Autorka wielu książek i rozpraw, m.in. O dziele filmowym (Kraków 1970), dwutomowej Historii semiotyki filmu (Warszawa 1991–1993) oraz większości haseł dziewięciotomowego Słownika pojęć filmowych (Wrocław 1991–1998). Redagowała liczne prace zbiorowe i antologie. W ostatnich latach opublikowała cztery monografie: Luchina Viscontiego (Urok zmierzchu, Gdańsk 2001), Carlosa Saury (Ten smutek hiszpański, Kraków 2005), Zhanga Yimou (Odcienie czerwieni, Gdańsk 2010) i Chena Kaige (Ścieżkami utraconego czasu, Gdańsk 2012). Przygotowuje monografię twórczości filmowej Tiana Zhuangzhuanga.</p> Polska
prof. dr hab. Teoretyk i historyk filmu, emerytowana profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie wśród jej zainteresowań dominują związki między filmem a innymi sztukami, zwłaszcza literaturą i muzyką. Autorka wielu książek i rozpraw, m.in. O dziele filmowym (Kraków 1970), dwutomowej Historii semiotyki filmu (Warszawa 1991–1993) oraz większości haseł dziewięciotomowego Słownika pojęć filmowych (Wrocław 1991–1998). Redagowała liczne prace zbiorowe i antologie. W ostatnich latach opublikowała cztery monografie: Luchina Viscontiego (Urok zmierzchu, Gdańsk 2001), Carlosa Saury (Ten smutek hiszpański, Kraków 2005), Zhanga Yimou (Odcienie czerwieni, Gdańsk 2010) i Chena Kaige (Ścieżkami utraconego czasu, Gdańsk 2012). Przygotowuje monografię twórczości filmowej Tiana Zhuangzhuanga.
