Fictitious proper names in Polish phraseology
Abstract
Representing research in phraseology and onomastics, the article is devoted to fixed phrases featuring a fictitious proper name as a lexical component. The undertaken analysis encompasses historical and modern Polish phraseologisms with an etymologically reinterpreted fictitious onomastic component based on a witty or humorous play on words which uses various semantic and sound-related associations. It turns out that the distinctive feature of the discussed phraseologisms is their impermanence, for most of the historical lexical units are no longer used in the modern language. Only a few of such lexical combinations have survived until today, e.g. na święty Nigdy, pani Piasecka, pan Łopaciński, pojechać do Rygi. The article indicates the reasons for the lexical absence of the presented phraseological combinations (e.g. the jocular overtones or the growing obsolescence of vocabulary items).
Keywords:
phraseology, onomastics, fictitious proper name, historical and modern Polish languageReferences
Bdyda E., Warda-Radys L. (2018): W żartach, ale na serio – odwołania do polskiej rzeczywistości politycznej w toponimii fikcyjnego kraju San Escobar. „Język Polski” 3, s. 49–64. Google Scholar
Buttler D. (1961): O dowcipie słowotwórczym. „Poradnik Językowy” 3, s. 112–132. Google Scholar
Buttler D. (1961a): O dowcipie słowotwórczym (dokończenie). „Poradnik Językowy” 7, s. 289–309. Google Scholar
Buttler D. (1968): Polski dowcip językowy. Warszawa. Google Scholar
Buttler D. (1989): Zapomniane frazeologizmy polskie XIX wieku. „Przegląd Humanistyczny” 8/9, s. 155–161. Google Scholar
Cieślikowa A. (2003): Ile pięt miał Achilles? Nazwy własne we frazeologizmach – trochę historii, trochę współczesności. [W:] Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej. Red. I. Bobrowski. Kraków, s. 61–66. Google Scholar
Dereń B. (2005): Pochodne nazw własnych w słowniku i w tekście. Opole. Google Scholar
Długosz K. (1993): Nazwy miejscowe w przysłowiach. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 253–258. Google Scholar
Jaracz M. (2003): O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod red. Julina Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy. [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 447–456. Google Scholar
Jaracz M. (2003a): Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich. [W:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny. Red. M. Białoskórska, A. Belchnerowska. T. 2. Szczecin, s. 113–123. Google Scholar
Karłowicz J. (1879): Przyczynek do zbioru przysłów, piosenek, ucinków i przypowieści od nazw rodowych i miejscowych. Dodatek. „Dwutygodnik Naukowy poświęcony Archeologii, Historyi, Lingwistyce”, nr 17, s. 384–388. Google Scholar
Kłosińska K. (2016): Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze. [W:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich. Red. G. Dziamska-Lenart, J. Liberek. Poznań, s. 19–53. Google Scholar
Kosyl Cz. (1998): Nazwy własne w literaturze pięknej. [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków, s. 363–387. Google Scholar
Kosyl Cz. (2001): Nazwy osobowe. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 431–445. Google Scholar
Krajewski L. (1993): Porównania z antroponimicznym komponentem. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 385–392. Google Scholar
Lewicki A.M., Pajdzińska A. (2001): Frazeologia. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 315–333. Google Scholar
Lipiński T. (1855): Przysłowia i przypowieści od nazw panujących, , dostęp: 07.09.2023. Google Scholar
Łuc I. (2013): Nazwy własne w ponowoczesnych tekstach reklamowych. „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 13, s. 187–202. Google Scholar
Nowakowska A. (2010): Frazeologia a onomastyka, czyli frazeologia nazwoznawcza i onomastyka frazeologiczna. [W:] Nazwy własne a społeczeństwo. Red. R. Łobodzińska. T. 1. Łask, s. 97–106. Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L. (2003): Czy Zabłocki to Zabłocki? Nazwy własne w polskiej frazeologii. [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 457–466. Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L. (2005): Funkcje nazw miejscowych w porównaniach frazeologicznych. [W:] Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 5. Opis, konfrontacja, przekład. Red. M. Sarnowski, W. Wysoczański. Wrocław, s. 269–274. Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L. (2006): Jak daleko z Kołomyi do Grójca? Nazwy miejscowe w polskiej frazeologii. [W:] Onimizacja i apelatywizacja. Red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz. Białystok, s. 553–561. Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L. (2007): Nazwiska jako składniki syntaktyczne przysłów. „LingVaria”, nr 1, s. 135–143. Google Scholar
Piela A. (2015): Antroponimy jako komponenty związków frazeologicznych. [W:] „Język a Kultura”. T. 25: Struktura słowa a interpretacja świata. Red. M. Misiak, J. Kamieniecki. Wrocław, s. 73–88. Google Scholar
Piela A. (2023): Nearby Ukraine... Choronyms related to Ukraine in Polish phraseology. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”. T. 57. Red. E. Woźniak, A. Dymitrova. Łódź, s. 89–102. Google Scholar
Piela A. (2023a): Nazwy miejscowe Kresów Wschodnich w zapomnianej polskiej frazeologii. „Język Polski”, nr 3, s. 101–113. Google Scholar
Rospond S. (1974): O frazeologii nazewniczej. „Prace Filologiczne”. T. XXV, s. 469–476. Google Scholar
Rutkowski M. (2007): Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji. Olsztyn. Google Scholar
Szerszunowicz J. (2006): Reinterpretacja komponentów onomastycznych frazeologizmów jako problem translatoryczny (na materiale wybranych języków europejskich). [W:] Wokół polszczyzny dawnej i obecnej. Red. B. Nowowiejski. Białystok, s. 379–386. Google Scholar
Treder J. (1988): Nazwy własne we frazeologii zachodniosłowiańskiej. „Gdańskie Studia Językoznawcze” IV, s. 131–159. Google Scholar
Walczak B. (1992): Staropolski dowcip onimiczny. „Prace Filologiczne”. T. XXXVII, s. 281–293. Google Scholar
Wysoczański W. (2006): Nazwy własne w porównaniach. Studium konfrontatywne frazeologii i paremii wybranych języków. [W:] Rozprawy Komisji Językowej XXXII. Red. J. Miodek, W. Wysoczański. Wrocław, s. 67–95. Google Scholar
Zaręba L. (1996): Frazeologia antroponimiczna związana z kulturą i tradycją narodową. Polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze. „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 30–42. Google Scholar
Zaręba L. (1996a): Frazeologia toponomastyczna związana z kulturą i tradycją narodową (polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze). „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 40–49. Google Scholar
