Fikcyjne nazwy własne w polskiej frazeologii

Agnieszka Piela

Uniwersytet Śląski w Katowicach
https://orcid.org/0000-0003-2115-7456


Анотація

Niniejszy artykuł, wpisujący się w nurt badań nad frazeologią i onomastyką, poświęcony został utartym połączeniom wyrazowym z fikcyjną nazwą własną jako komponentem leksykalnym. Analizie poddane zostały występujące w dawnej i współczesnej polszczyźnie frazeologizmy z nierzeczywistym członem onomastycznym reinterpretowanym etymologicznie, opartym na dowcipnej grze słów, wyzyskującym rozmaite skojarzenia znaczeniowe i brzmieniowe wyrazów. Okazuje się, iż cechą charakterystyczną opisywanej grupy frazeologizmów jest nietrwałość, większość bowiem historycznych jednostek wyrazowych w dzisiejszej mowie już nie występuje. Stan z przeszłości kontynuuje zaledwie kilka konstrukcji słownych, np. na święty Nigdy, pani Piasecka, pan Łopaciński, pojechać do Rygi. W tekście wskazano przyczyny językowej absencji opisywanych związków frazeologicznych (np. żartobliwe nacechowanie czy samo starzenie się słownictwa).


Ключові слова:

frazeologia, onomastyka, fikcyjna nazwa własna, polszczyzna współczesna i historyczna


Bdyda E., Warda-Radys L. (2018): W żartach, ale na serio – odwołania do polskiej rzeczywistości politycznej w toponimii fikcyjnego kraju San Escobar. „Język Polski” 3, s. 49–64.
Crossref   Google Scholar

Buttler D. (1961): O dowcipie słowotwórczym. „Poradnik Językowy” 3, s. 112–132.   Google Scholar

Buttler D. (1961a): O dowcipie słowotwórczym (dokończenie). „Poradnik Językowy” 7, s. 289–309.   Google Scholar

Buttler D. (1968): Polski dowcip językowy. Warszawa.   Google Scholar

Buttler D. (1989): Zapomniane frazeologizmy polskie XIX wieku. „Przegląd Humanistyczny” 8/9, s. 155–161.   Google Scholar

Cieślikowa A. (2003): Ile pięt miał Achilles? Nazwy własne we frazeologizmach – trochę historii, trochę współczesności. [W:] Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej. Red. I. Bobrowski. Kraków, s. 61–66.   Google Scholar

Dereń B. (2005): Pochodne nazw własnych w słowniku i w tekście. Opole.   Google Scholar

Długosz K. (1993): Nazwy miejscowe w przysłowiach. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 253–258.   Google Scholar

Jaracz M. (2003): O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod red. Julina Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy. [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 447–456.   Google Scholar

Jaracz M. (2003a): Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich. [W:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny. Red. M. Białoskórska, A. Belchnerowska. T. 2. Szczecin, s. 113–123.   Google Scholar

Karłowicz J. (1879): Przyczynek do zbioru przysłów, piosenek, ucinków i przypowieści od nazw rodowych i miejscowych. Dodatek. „Dwutygodnik Naukowy poświęcony Archeologii, Historyi, Lingwistyce”, nr 17, s. 384–388.   Google Scholar

Kłosińska K. (2016): Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze. [W:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich. Red. G. Dziamska-Lenart, J. Liberek. Poznań, s. 19–53.   Google Scholar

Kosyl Cz. (1998): Nazwy własne w literaturze pięknej. [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków, s. 363–387.   Google Scholar

Kosyl Cz. (2001): Nazwy osobowe. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 431–445.   Google Scholar

Krajewski L. (1993): Porównania z antroponimicznym komponentem. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 385–392.   Google Scholar

Lewicki A.M., Pajdzińska A. (2001): Frazeologia. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 315–333.   Google Scholar

Lipiński T. (1855): Przysłowia i przypowieści od nazw panujących, , dostęp: 07.09.2023.   Google Scholar

Łuc I. (2013): Nazwy własne w ponowoczesnych tekstach reklamowych. „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 13, s. 187–202.
Crossref   Google Scholar

Nowakowska A. (2010): Frazeologia a onomastyka, czyli frazeologia nazwoznawcza i onomastyka frazeologiczna. [W:] Nazwy własne a społeczeństwo. Red. R. Łobodzińska. T. 1. Łask, s. 97–106.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2003): Czy Zabłocki to Zabłocki? Nazwy własne w polskiej frazeologii. [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 457–466.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2005): Funkcje nazw miejscowych w porównaniach frazeologicznych. [W:] Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 5. Opis, konfrontacja, przekład. Red. M. Sarnowski, W. Wysoczański. Wrocław, s. 269–274.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2006): Jak daleko z Kołomyi do Grójca? Nazwy miejscowe w polskiej frazeologii. [W:] Onimizacja i apelatywizacja. Red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz. Białystok, s. 553–561.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2007): Nazwiska jako składniki syntaktyczne przysłów. „LingVaria”, nr 1, s. 135–143.   Google Scholar

Piela A. (2015): Antroponimy jako komponenty związków frazeologicznych. [W:] „Język a Kultura”. T. 25: Struktura słowa a interpretacja świata. Red. M. Misiak, J. Kamieniecki. Wrocław, s. 73–88.   Google Scholar

Piela A. (2023): Nearby Ukraine... Choronyms related to Ukraine in Polish phraseology. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”. T. 57. Red. E. Woźniak, A. Dymitrova. Łódź, s. 89–102.
Crossref   Google Scholar

Piela A. (2023a): Nazwy miejscowe Kresów Wschodnich w zapomnianej polskiej frazeologii. „Język Polski”, nr 3, s. 101–113.
Crossref   Google Scholar

Rospond S. (1974): O frazeologii nazewniczej. „Prace Filologiczne”. T. XXV, s. 469–476.   Google Scholar

Rutkowski M. (2007): Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji. Olsztyn.   Google Scholar

Szerszunowicz J. (2006): Reinterpretacja komponentów onomastycznych frazeologizmów jako problem translatoryczny (na materiale wybranych języków europejskich). [W:] Wokół polszczyzny dawnej i obecnej. Red. B. Nowowiejski. Białystok, s. 379–386.   Google Scholar

Treder J. (1988): Nazwy własne we frazeologii zachodniosłowiańskiej. „Gdańskie Studia Językoznawcze” IV, s. 131–159.   Google Scholar

Walczak B. (1992): Staropolski dowcip onimiczny. „Prace Filologiczne”. T. XXXVII, s. 281–293.   Google Scholar

Wysoczański W. (2006): Nazwy własne w porównaniach. Studium konfrontatywne frazeologii i paremii wybranych języków. [W:] Rozprawy Komisji Językowej XXXII. Red. J. Miodek, W. Wysoczański. Wrocław, s. 67–95.   Google Scholar

Zaręba L. (1996): Frazeologia antroponimiczna związana z kulturą i tradycją narodową. Polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze. „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 30–42.   Google Scholar

Zaręba L. (1996a): Frazeologia toponomastyczna związana z kulturą i tradycją narodową (polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze). „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 40–49.   Google Scholar

##plugins.themes.libcom.download##


Опубліковано
2024-06-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Piela, A. (2024). Fikcyjne nazwy własne w polskiej frazeologii. Prace Językoznawcze, 26(2), 85–100. https://doi.org/10.31648/pj.10139

Agnieszka Piela 
Uniwersytet Śląski w Katowicach
https://orcid.org/0000-0003-2115-7456



Ліцензія

Creative Commons License

Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.uk