Fictitious proper names in Polish phraseology

Agnieszka Piela

Uniwersytet Śląski w Katowicach
https://orcid.org/0000-0003-2115-7456


Abstract

Representing research in phraseology and onomastics, the article is devoted to fixed phrases featuring a fictitious proper name as a lexical component. The undertaken analysis encompasses historical and modern Polish phraseologisms with an etymologically reinterpreted fictitious onomastic component based on a witty or humorous play on words which uses various semantic and sound-related associations. It turns out that the distinctive feature of the discussed phraseologisms is their impermanence, for most of the historical lexical units are no longer used in the modern language. Only a few of such lexical combinations have survived until today, e.g. na święty Nigdy, pani Piasecka, pan Łopaciński, pojechać do Rygi. The article indicates the reasons for the lexical absence of the presented phraseological combinations (e.g. the jocular overtones or the growing obsolescence of vocabulary items).


Keywords:

phraseology, onomastics, fictitious proper name, historical and modern Polish language


Bdyda E., Warda-Radys L. (2018): W żartach, ale na serio – odwołania do polskiej rzeczywistości politycznej w toponimii fikcyjnego kraju San Escobar. „Język Polski” 3, s. 49–64.
Crossref   Google Scholar

Buttler D. (1961): O dowcipie słowotwórczym. „Poradnik Językowy” 3, s. 112–132.   Google Scholar

Buttler D. (1961a): O dowcipie słowotwórczym (dokończenie). „Poradnik Językowy” 7, s. 289–309.   Google Scholar

Buttler D. (1968): Polski dowcip językowy. Warszawa.   Google Scholar

Buttler D. (1989): Zapomniane frazeologizmy polskie XIX wieku. „Przegląd Humanistyczny” 8/9, s. 155–161.   Google Scholar

Cieślikowa A. (2003): Ile pięt miał Achilles? Nazwy własne we frazeologizmach – trochę historii, trochę współczesności. [W:] Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej. Red. I. Bobrowski. Kraków, s. 61–66.   Google Scholar

Dereń B. (2005): Pochodne nazw własnych w słowniku i w tekście. Opole.   Google Scholar

Długosz K. (1993): Nazwy miejscowe w przysłowiach. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 253–258.   Google Scholar

Jaracz M. (2003): O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod red. Julina Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy. [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 447–456.   Google Scholar

Jaracz M. (2003a): Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich. [W:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny. Red. M. Białoskórska, A. Belchnerowska. T. 2. Szczecin, s. 113–123.   Google Scholar

Karłowicz J. (1879): Przyczynek do zbioru przysłów, piosenek, ucinków i przypowieści od nazw rodowych i miejscowych. Dodatek. „Dwutygodnik Naukowy poświęcony Archeologii, Historyi, Lingwistyce”, nr 17, s. 384–388.   Google Scholar

Kłosińska K. (2016): Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze. [W:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich. Red. G. Dziamska-Lenart, J. Liberek. Poznań, s. 19–53.   Google Scholar

Kosyl Cz. (1998): Nazwy własne w literaturze pięknej. [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków, s. 363–387.   Google Scholar

Kosyl Cz. (2001): Nazwy osobowe. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 431–445.   Google Scholar

Krajewski L. (1993): Porównania z antroponimicznym komponentem. [W:] Onomastyka literacka. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 385–392.   Google Scholar

Lewicki A.M., Pajdzińska A. (2001): Frazeologia. [W:] Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 315–333.   Google Scholar

Lipiński T. (1855): Przysłowia i przypowieści od nazw panujących, , dostęp: 07.09.2023.   Google Scholar

Łuc I. (2013): Nazwy własne w ponowoczesnych tekstach reklamowych. „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 13, s. 187–202.
Crossref   Google Scholar

Nowakowska A. (2010): Frazeologia a onomastyka, czyli frazeologia nazwoznawcza i onomastyka frazeologiczna. [W:] Nazwy własne a społeczeństwo. Red. R. Łobodzińska. T. 1. Łask, s. 97–106.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2003): Czy Zabłocki to Zabłocki? Nazwy własne w polskiej frazeologii. [W:] Metodologia badań onomastycznych. Red. M. Biolik. Olsztyn, s. 457–466.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2005): Funkcje nazw miejscowych w porównaniach frazeologicznych. [W:] Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 5. Opis, konfrontacja, przekład. Red. M. Sarnowski, W. Wysoczański. Wrocław, s. 269–274.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2006): Jak daleko z Kołomyi do Grójca? Nazwy miejscowe w polskiej frazeologii. [W:] Onimizacja i apelatywizacja. Red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz. Białystok, s. 553–561.   Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L. (2007): Nazwiska jako składniki syntaktyczne przysłów. „LingVaria”, nr 1, s. 135–143.   Google Scholar

Piela A. (2015): Antroponimy jako komponenty związków frazeologicznych. [W:] „Język a Kultura”. T. 25: Struktura słowa a interpretacja świata. Red. M. Misiak, J. Kamieniecki. Wrocław, s. 73–88.   Google Scholar

Piela A. (2023): Nearby Ukraine... Choronyms related to Ukraine in Polish phraseology. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”. T. 57. Red. E. Woźniak, A. Dymitrova. Łódź, s. 89–102.
Crossref   Google Scholar

Piela A. (2023a): Nazwy miejscowe Kresów Wschodnich w zapomnianej polskiej frazeologii. „Język Polski”, nr 3, s. 101–113.
Crossref   Google Scholar

Rospond S. (1974): O frazeologii nazewniczej. „Prace Filologiczne”. T. XXV, s. 469–476.   Google Scholar

Rutkowski M. (2007): Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji. Olsztyn.   Google Scholar

Szerszunowicz J. (2006): Reinterpretacja komponentów onomastycznych frazeologizmów jako problem translatoryczny (na materiale wybranych języków europejskich). [W:] Wokół polszczyzny dawnej i obecnej. Red. B. Nowowiejski. Białystok, s. 379–386.   Google Scholar

Treder J. (1988): Nazwy własne we frazeologii zachodniosłowiańskiej. „Gdańskie Studia Językoznawcze” IV, s. 131–159.   Google Scholar

Walczak B. (1992): Staropolski dowcip onimiczny. „Prace Filologiczne”. T. XXXVII, s. 281–293.   Google Scholar

Wysoczański W. (2006): Nazwy własne w porównaniach. Studium konfrontatywne frazeologii i paremii wybranych języków. [W:] Rozprawy Komisji Językowej XXXII. Red. J. Miodek, W. Wysoczański. Wrocław, s. 67–95.   Google Scholar

Zaręba L. (1996): Frazeologia antroponimiczna związana z kulturą i tradycją narodową. Polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze. „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 30–42.   Google Scholar

Zaręba L. (1996a): Frazeologia toponomastyczna związana z kulturą i tradycją narodową (polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze). „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 40–49.   Google Scholar


Published
2024-06-30

Cited by

Piela, A. (2024). Fictitious proper names in Polish phraseology. Prace Językoznawcze, 26(2), 85–100. https://doi.org/10.31648/pj.10139

Agnieszka Piela 
Uniwersytet Śląski w Katowicach
https://orcid.org/0000-0003-2115-7456