About a few Polish names of alcohol

Jarosław Pacuła

Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała



Abstract

The focus of the article is a diachronic analysis of the meanings of a few
Polish names of alcohol: wódka (vodka), gorzałka (booze) and likwor (liqueur).
As the author points out, any interpretations of old texts containing these names
need to be based on the considerations of the senses each of them had at that
time – lack of such an attitude can cause misinterpretations.


Keywords:

językoznawstwo diachroniczne, semantyka, leksykologia, nazewnictwo alkoholu


Bacler B., Drobnik J. (2009): Rośliny lecznicze w osiemnastowiecznym polskim poradniku medycznym   Google Scholar

Compendium medicum auctum. Cz. 1. „Annales Academiae Medicae Silesiensis”. T. 63, z. 1, s. 51–65.   Google Scholar

Bańkowski A. (2000): Etymologiczny słownik języka polskiego. T. 1. Warszawa.   Google Scholar

Biedrzycki K., Jaskółowa E., Nowak E. (2013): Świat do przeczytania. Podręcznik dla klasy I liceum i technikum. Cz. 2. Warszawa.   Google Scholar

Boryś W. (2005): Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków.   Google Scholar

Brodziński K. (1869): Wykład literatury i estetyki czytany w b. Uniwersytecie Warszawskim od 1823 do 1830. „Biblioteka Warszawska”. T. 4, s. 108–130.   Google Scholar

Brückner A. (1927): Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków.   Google Scholar

Bystroń J. (1933): Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI−XVIII. T. 1. Warszawa.   Google Scholar

Chemperek D., Kalbarczyk A. (2015): Zrozumieć tekst, zrozumieć człowieka 1. Podręcznik. Cz. 2. Zakres podstawowy i rozszerzony. Szkoła ponadgimnazjalna, Warszawa.   Google Scholar

Chmielowski B. (1754): Nowe Ateny albo Akademia wszelkiey scyencyi pełna, na różne tytuły, iák ná classes podzielona, mądrym dla memoryału, idiotom dla náuki, politykom dla práktyki, melancholikom dla rozrywki erigowana […]. Część 3 albo Supplement. Lwów.   Google Scholar

Compendium [brak informacji o autorze] (1719): Compendium medicum avctvm to jest krotkie zebranie y opisanie chorob [...] także rożnych sposobow robienia wodek, oleykow [...] na siedem traktatow rozdzielone y teraz świeżo przez tegoż authora z errorow typograficznych expurgowane [...] dla większey wygody ludzkiey przedrukowane. Częstochowa.   Google Scholar

Compedium medicum [brak informacji o autorze] (1724): Compendium medicum to jest: krótkie zebranie chorób i ich istności, rożności, przyczyn, znakow, sposobow do leczenia. Także rożnych sposobow robienia wodek, oleykow, maści, plastrow, syropow, julepow, konfitur, lekarstw purgujących etc. Na sześć traktatów rozdzielone. Przez pewną osobę spisane. Zamość.   Google Scholar

Długosz-Kurczabowa K. (2003): Nowy słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Doroszewski W. (red.) (1958–1969): Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa.   Google Scholar

Dubisz S. (red.) (2003): Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1–4. Warszawa.   Google Scholar

Falimierz S. (1534): O ziolach y o moczy gich, o paleniu wodek z zioł, o oleykach przyprawianiu, o rzeczach zamorskich, o zwierzętach, o ptaczech, i o rybach, o kamieniu drogim, o urynie, o pulsie, i o innych znamionach, o rodzeniu dziatek, o nauce gwiazdeczne, o stawianiu baniek i o puszczaniu krwi, o rządzeniu czasu powietrza morowego, o lekarstwach doświadczonych na wiele niemocy, o nauce barwierskiej. Kraków.   Google Scholar

Gall Anonim (1989): Kronika Polska. Tłum. R. Grodecki. Opr. M. Plezia. Wrocław–Warszawa–Kraków.   Google Scholar

Gloger Z. (1900): Encyklopedia staropolska. T. I. Warszawa.   Google Scholar

Gloger Z. (1985): Encyklopedia staropolska. T. II. Warszawa.   Google Scholar

Jagodyński S.S. (2016): Votum chłopa Rusina. [W:] tegoż: Dworzanki. Opr. R. Krzywy. Warszawa.   Google Scholar

Jelonek J.J. (1747): Medyk domowy Samuela Beimlera Doktora Kurfalskiego y Germersheimskiego Fizyka, Nauczaiący Domowemi y mało kosztuiącemi lekarstwy, Leczyć Choroby, I owszem zdrowie zachowywać, wszystkim osobliwie tym potrzebny, ktorzy od Medykow są odlegli; a prędkiego ratunku potrzebuiący, Zniemieckiego na Polski Język przetłumaczony, y roznemi bardzo gruntownemi annotacyami objasniony. Leszno.   Google Scholar

Jędrzejko E. (2007): Na frasunek dobry trunek (a uczonym z ksiąg ratunek!?). Frazeologia biesiadna w językowym obrazie polskiej kultury narodowej. [W:] Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków. Red. W. Chlebda. Opole, s. 247–265.   Google Scholar

Karłowicz J., Kryński A.A., Niedźwiedzki W. (red.) (1900–1927): Słownik języka polskiego. T. I–VIII. Warszawa.   Google Scholar

Kleiner J. (1954): Pierwszy cykl Satyr Krasickiego. Wrocław.   Google Scholar

Krasicki I. (1830a): Pijaństwo. [W:] Dzieła Krasickiego. Dziesięć tomów w jednym. Paryż.   Google Scholar

Krasicki I. (1830b): Pan Podstoli. [W:] Dzieła Krasickiego. Dziesięć tomów w jednym. Paryż.   Google Scholar

Krasicki I. (1830c): Jagnie i wilki. [W:] Dzieła Krasickiego. Dziesięć tomów w jednym. Paryż.   Google Scholar

Krasnowolski A., Niedźwiedzki W. (red.) (1920): Słownik staropolski M. Arcta. Warszawa.   Google Scholar

Krótki Z. (2016): Alkohol w leksyce staro- i średniopolskiej. „Prace Językoznawcze”. T. XVIII, nr 2, s. 83–100.   Google Scholar

Łozińscy M.J. (2012): Historia polskiego smaku. Kuchnia, stół, obyczaje. Warszawa.   Google Scholar

Mayenowa M.R., Pepłowski F. i in. (red.) (1966–): Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 1– Wrocław–Warszawa.   Google Scholar

Pasek J.Ch. (1929): Pamiętniki. Kraków.   Google Scholar

Pastuchowa M. (2009): Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny. Katowice.   Google Scholar

Perzyna L. (1789). Porządek życia w czerstwości zdrowia w długie prowadzący lata. Ze wszystkich dzieł P. Tyssota w jedno zebrany. Supraśl.   Google Scholar

Piątkowski A. (1809). Gorzelnik i piwowar doskonały czyli Sztuka pędzenia wodki i likworów, tudzież warzenia piwa podług naynowszych odkryciów w fizyce, chemii i technologii w trzech częściach wydana. Cz. 1. O pędzeniu wódki prostéy. Kraków.   Google Scholar

Pieśń [brak informacji o autorze] (1543): Pieśń o tym szlachetnym trunku, który po łacinie zową Aqua vitae, a po polsku Gorzałe wino, na ty Mięsopusty. Cyt. wg: Rurale iudicium Tho iest Ludycie wiesne Na ten nowy Rok 1544. Przez chwalebnego pana Macieia Zaicowicza w Byſinie podgornego proroka ſłożone. Kraków.   Google Scholar

Potański J. (1614): Wódka albo gorzałka [b.m.w.] 1614. Cyt. za: K. Estreicher (1913): Bibliografia polska. T. XXV. Kraków.   Google Scholar

Potański J. (1614): Wódka albo gorzałka [b.m.w.]. Cyt. za: J. Wereszczyński. (1585): Gosciniec Pewny. Niepomiernym moczygębom, a omierzłym wydmikuflom świata tego, do prawdziwego obaczenia, a zbytkow swych pohamowania. Z pisma świętego, y z rozmaitych Authorow zebrany y wydany. Kraków.   Google Scholar

Potocki W. (1987): Inkaust do głowy należy. [W:] tegoż: Ogród nie plewiony i inne utwory z lat 1677–1695. Opr. L. Kukulski. Warszawa.   Google Scholar

Powodowski H. (1578): Korab Zewnętrznego Potopu, ktorym przez obżarstwo a opilstwo, a zthąd przez insze sprosne grzechy, wielka część Krześciaństwa duchownie zatonęła […]. Kraków. Cyt. za: W.A. Maciejowski (1842): Polska aż do pierwszéj połowy XVII wieku, pod względem obyczajów i zwyczajów w czterech częściach opisana. T. 3. Petersburg–Warszawa.   Google Scholar

Przymuszała L. (2013): Śląska leksyka i frazeologia o tematyce bachicznej. Cz. II. „Rozprawy Komisji Językowej WTN”. T. XL. Red. J. Miodek, W. Wysoczański. Wrocław, s. 91–107.   Google Scholar

Samsonowicz H. (1954): Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV–XVII w. Warszawa.   Google Scholar

Siennik M. (1568): Herbarz to iest Ziół tutecznych, postronnych y zamorskich opisanie, co za moc maią, a iako ich używać tak ku przestrzeżeniu zdrowia ludzkiego, iako ku uzdrowieniu rozmaitych chorob […]. Kraków.   Google Scholar

Sirenius S. (1613): Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią. To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł wszelakich […]. Kraków.   Google Scholar

Sygit B. (1996): Potajemne gorzelnictwo (przed, w okresie reglamentacji i obecnie). Studium z dziedziny kryminologii i polityki kryminalnej. Bydgoszcz.   Google Scholar

Urbańczyk S. (red.) (1953–2002): Słownik staropolski. T. 1–11. Kraków.   Google Scholar

Wyczawski H.E. (1964): Studia nad wewnętrznymi dziejami kościelnymi w Małopolsce na schyłku XVI wieku. „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik Prawno-Historyczny”. T. 7, nr 3–4.   Google Scholar

Zawacki T. (1616): Memoriale oeconomicum. Cyt. za: J. Rostafiński (1891): Teodora Zawackiego Memoriale oeconomicum, 1616. Kraków.   Google Scholar

Zdanowicz A., Bohusz-Szyszko M. i in. (red.) (1861): Słownik języka polskiego […]. Wilno.   Google Scholar

Zieleniewski M. (1845): O przesądach lekarskich ludu naszego. Kraków.   Google Scholar


Published
2020-01-04

Cited by

Pacuła, J. (2020). About a few Polish names of alcohol. Prace Językoznawcze, 19(4), 121–132. Retrieved from https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/pj/article/view/4890

Jarosław Pacuła 
Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała



License

Dostęp do wydania elektronicznego czasopisma jest otwarty (Open Access), zgodnie z licencją CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa 4.0 międzynarodowe), szczegóły na temat licencji dostępne są pod tym adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/