Uroda [‘beauty’] – semantic development of the word in the Polish language

Iza Matusiak-Kempa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie


Abstract

The article present semantic development of the noun uroda [‘beauty’] in the Polish
language. The undertaken analysis is based primarily on definitions excerpted from
historical dictionaries of the Polish language and selected dictionaries of contemporary
Polish. Tracing its semantic development, an attempt is made to point out linguistic and
extra-linguistic factors that influence semantic transformations of the noun, which evolved
from the meaning of ‘harvest, crops’ towards determining features related to human body
concerning its beauty. The first part of the text shows that semantic development of the
noun ‘uroda’ was influenced by its etymological connection with the verb ‘urodzić’ as well
as its axiological origin, i.e. the origin in the conceptual field of vital values. The second
part of the article follows definitions and contexts in which the noun ‘uroda’ surfaces, from occurrences in 16th-century texts to definitions and contexts noted in the era of modern
Polish. Analysis of dictionary definitions allows one to believe that the meaning of the
noun continues to narrow down, as evidenced by those of its contemporary applications
in which it refers to facial attributes.


Keywords:

historical semantics, semantic development of words, history of the Polish language


Anusiewicz J. (1994): Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław.   Google Scholar

Boryś W. (2005): Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków.   Google Scholar

Austin J.L. (1993): Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne. Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył oraz skorowidz sporządził B. Chwedończuk. Warszawa.   Google Scholar

Brzozowska M. (2009): Etymologia a konotacja słowa. Studia semantyczne. Lublin   Google Scholar

Buttler D. (1978): Zmiany znaczeniowe wyrazów polskich. Warszawa.   Google Scholar

Długosz-Kurczabowa K. (2003): Nowy słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Dunbar R. (1996): Kłopoty z nauką. Przeł. P. Amsterdamski. Gdańsk–Warszawa.   Google Scholar

Gorzelana J. (2018): Zmiany znaczeniowe leksemu parafianin, parafianka w epoce oświecenia na przykładzie czasopisma „Monitor”. [W:] Prace aksjologiczne. Język – literatura – kultura. T. 1. Red. J. Gorzelana, M. Kaczor, A. Seul. Zielona Góra, s. 45–55.   Google Scholar

Jakubowicz M. (2010): Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny. „Prace Slawistyczne” 131. Warszawa.   Google Scholar

Jawór A. (2009): Zmiany znaczeniowe związków frazeologicznych. „LingVaria” nr 1(7), s. 91–99.   Google Scholar

Kleszczowa K. 1989: Verba dicendi w historii języka polskiego. Zmiany znaczeń. Katowice.   Google Scholar

Kleszczowa K. (2012a): Dobrodziejstwo chaosu znaków językowych. [W:] tejże: Tajemnice dynamiki języka. Katowice, s. 91–98.   Google Scholar

Kleszczowa K. (2012b): Stabilne w żywiole przemian. Ze studiów nad historią polskich przymiotników. [W:] tejże: Tajemnice dynamiki języka. Katowice, s. 231–238.   Google Scholar

Kleszczowa K. (2012c): Językowy kształt czasu. Ze studiów nad semantyką historyczną. [W:] tejże: Tajemnice dynamiki języka. Katowice, s. 271–279.   Google Scholar

Krzeszowski T.P. (1994): Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych. „Etnolingwistyka” 6, s. 29–51.   Google Scholar

Kurkowska H. (1949): O zmianach znaczeń wyrazów. „Poradnik Językowy” z. 3, s. 10–15.   Google Scholar

Linde S.B. (1859): Słownik języka polskiego. T. VI. Lwów.   Google Scholar

Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A. (2015): Zmiany obyczajów motorem zmian językowych (nazwy zwyczajów). „Slavia Occidentalis” 72/1, s. 153–158.
Crossref   Google Scholar

Mitrenga B. (2014): Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne. Katowice.   Google Scholar

Pastuch M., Mitrenga B. (2021): Kształtowanie się parametrycznego znaczenia przymiotnika ogromny – ogląd diachroniczny. „Język Polski” 101(4), s. 32–44.
Crossref   Google Scholar

Pawłowski B. (red.) (2009): Biologia atrakcyjności człowieka. Warszawa.
Crossref   Google Scholar

Reczek S. (1986): Podręczny słownik dawnej polszczyzny. Kraków–Wrocław–Warszawa–Kraków.   Google Scholar

Skorupka S. (1987): Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. II. Warszawa.   Google Scholar

Vasmer M.: Etimologičeskij slovar’ russkogo âzyka. Online: , dostęp: czerwiec 2021.   Google Scholar

Wydra W., Rzepka W.R. (2004): Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543. Wyd. III. Wrocław.   Google Scholar

Zwiegincew W. (1962): Semazjologia. Tłum. J. Fleszner. Warszawa.   Google Scholar


Published
2022-12-15

Cited by

Matusiak-Kempa, I. (2022). Uroda [‘beauty’] – semantic development of the word in the Polish language. Prace Językoznawcze, 24(4), 127–142. https://doi.org/10.31648/pj.8179

Iza Matusiak-Kempa 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie