Biblical travesties as a part of anti-religious propaganda (based on Polish, Russian and Ukrainian press texts from 1924–1932)
Daria Ławrynow
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Warszawiehttps://orcid.org/0000-0002-6064-353X
Abstract
The article analyses examples of Biblical travesties from Polish, Russian and Ukrainian
press texts (Bezbożnik Wojujący, Głos Młodzieży, Bezbozhnik and Bezvirnyk). These
sources were official USSR media and their main goal was to spread communist and
atheist propaganda, mainly among national minorities. Biblical travesties were part
of Soviet propaganda which propagated an irrational, nonsensical and unscientific image
of religion. Texts like this deprecated and ridiculed the Bible and religious dogmas using
irony, a colloquial style, and disrespectful forms. The research method of the study is based
on Kamińska-Szmaj’s definition of propaganda and Bachtin’s and Zherebin’s definitions
of culture of popular laughter. The article is the first attempt at comparative analysis
of Polish, Russian and Ukrainian Soviet anti-religious press sources.
Keywords:
anti-religious propaganda, Biblical travesties, the USSR press, Polish press in the Soviet UnionReferences
Andrushchak R.I. (2015): Radyans’ki antykatolyts’ki drukovani vydannya na Podilliv 1920-kh rr. „Osvita, nauka i kul’tura na Podilli” 22, s. 183–190. Google Scholar
Biblia Tysiąclecia Online. (2003): Poznań, , dostęp: 01.06.2022. Google Scholar
Biryukova M.E., Golubeva O.D., Gracheva I.B. i in. (red.) (1970): Gazety SSSR 1917–1960. Bibliograficheskiy spravochnik. T. 1. Moskva. Google Scholar
Bryan F.E. (1992): State efforts to undermine religious allegiances: themes and arguments of anti-islamic propaganda during the Soviet period. Urbana, Illinois. Google Scholar
Bystroń J.S. (1995): Megalomania narodowa. Warszawa. Google Scholar
Dykariv M. (1896): Chornomors’ki narodni kazky i anekdoty. „Etnohrafichnyy zbirnyk”. T. II, , dostęp: 20.07.2022. Google Scholar
Dzięgiel E. (2016): Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku. „Acta Baltico-Slavica” 40, s. 206–231. Google Scholar
Dzięgiel E. (2016): Zmienne losy przymiotników sowiecki i radziecki w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku. „Język Polski” XCVI, z. 4, s. 108–118.
Crossref
Google Scholar
Dzięgiel E. (red.) (2016): Prasa polskojęzyczna w początkach sowietyzacji Ukrainy. Wybór źródeł, , dostęp: 30.03.2022. Google Scholar
Dzięgiel E. (2017): Polityka w zwierciadle języka – stalinizacja prasy polskojęzycznej wydawanej na Ukrainie sowieckiej na przełomie lat 20. i 30. XX wieku. [W:] Sociokultúrne aspekty v slovanských jazykoch. Red. V. Patráš. Banská Bystrica, s. 51–62.
Crossref
Google Scholar
Dzięgiel E. (2021): „Sierp”, „Młot”, „Trybuna Radziecka”: tytuły polskojęzycznej prasy wydawanej w międzywojennym ZSRR. „Acta Baltico-Slavica” 45, DOI: 10.11649/abs.2531, , dostęp: 21.07.2022.
Crossref
Google Scholar
Dzięgiel E., Czarnecka K., Kowalska D.A., Yanushevska L. (2016): Polskojęzyczna prasa na Ukrainie sowieckiej w latach 1918–1939: przegląd tytułów i treści. Kraków. Google Scholar
Fomin M. (2017): Kak zapreshchali Rozhdestvo. „Nazad v SSSR”, , dostęp: 05.05.2022. Google Scholar
Grabowiecki J. (1996): Trawestacje biblijne Juliana Ursyna Niemcewicza jako pamflety. „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Seria: Filologia polska – Historia i Teoria literatury” VI, s. 13–21. Google Scholar
Graczykowska T. (2015): O języku propagandy politycznej w prasie polskojęzycznej wydawanej w ZSRR w okresie międzywojennym (na materiale moskiewskiej „Trybuny Radzieckiej” i prasy na Białorusi Radzieckiej). [W:] Oblicza utopii, obłudy i zakłamania 3. Red. Google Scholar
W. Łysiak. Poznań, s. 27–33. Google Scholar
Graczykowska T. (2016): Uwagi o sowietyzmach w polszczyźnie etnicznej i radzieckiej w dwudziestoleciu międzywojennym (na materiale Encyklopedycznego słownika wyrazów obcych. Pochodzenie wyrazów, wymowa, objaśnienia pojęć, skróty, przysłowia, cytaty Trzaski,
Crossref
Google Scholar
Everta, Michalskiego i moskiewskiej „Trybuny Radzieckiej” z lat 1927–1938). „Acta Baltico-Slavica” 40, s. 232–262. Google Scholar
Graczykowska T. (2018): Słownictwo „Trybuny Radzieckiej” wydawanej w Moskwie w latach 1927–1938. Bydgoszcz. Google Scholar
Graczykowska T. (2021): Radzieckie ideologemy w prasie polskojęzycznej w ZSRR w okresie międzywojennym (na wybranych przykładach z „Trybuny Radzieckiej”). „Slavia Orientalis”. T. 70, nr 1, s. 155–165. Google Scholar
Graczykowska T. (2022): Klecha, księżulek, opryszek w sutannie – uwagi o antyreligijnej polityce władz radzieckich wobec Kościoła katolickiego w okresie międzywojennym (na materiale moskiewskiej gazety „Trybuna Radziecka”). „Roczniki Humanistyczne”. T. 70,
Crossref
Google Scholar
nr 7, s. 203–209. Google Scholar
Grek-Pabisowa I., Ostrówka M., Biesiadowska-Magdziarz B. (2008): Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym. Polszczyzna pisana. Warszawa. Google Scholar
Gudziy N.K. (red.) (1947): Khrestomatiya po drevney russkoy literature. Moskva. Google Scholar
Habrajska G. (2005): Nakłanianie, perswazja, manipulacja językowa. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 7(2), s. 91–126. Google Scholar
Hryhor’yeva O. (2013): Chervoni kolyadky. Yak SRSR minyav Isusa na Lenina. „Istorychna Pravda”,, dostęp: 05.05.2022. Google Scholar
Kamińska-Szmaj I. (2004): Propaganda, perswazja, manipulacja: próba uporządkowania pojęć. [W:] Manipulacja w języku. Red. P. Krzyżanowski, P. Nowak. Lublin, s. 13–27. Google Scholar
Karol’ M. (2015): Ukrayins’ki rizdvyani ta velykodni virshi-travestiyi XVII stolittya yak kharakterne yavyshche barokovoyi kul’tury. „Ukrayins’ka muzyka” 4(18), s. 50–56. Google Scholar
Kieraś W., Kobyliński Ł. (2021): Korpusomat – stan obecny i przyszłość projektu. „Język Polski” CI (2), s. 49–58.
Crossref
Google Scholar
Kishkina A. (2021): Antireligioznaya propaganda na stranitsakh zhurnala «Bezbozhnik». Diplomová práce. Praha. Google Scholar
Korotych K.V. (2006): Do problemy ideolohichnoyi kartyny svitu (na materiali ukrayins’koyi presy 20–30-kh pp. XX stolittya). „Visnyk Kharkivs’koho natsional’noho universytetu imeni V.N. Karazina. Seriya: Filolohiya” vyp. 47, № 727, s. 235–239. Google Scholar
Korotych K.V. (2012): Movni sposoby dyskredytatsiyi relihiyiv radyans’komu dyskursi (na materiali ukrayins’koyi presy 20–30-kh rokiv XX stolittya). „Visnyk Kharkivs’koho natsional’noho universytetu imeni V.N. Karazina. Seriya: Filolohiya” vyp. 66, № 1021, s. 220–225. Google Scholar
Korwin-Piotrowska D. (2011): Poetyka – przewodnik po świecie tekstów. Kraków. Google Scholar
Kostiv M.B. (2017): Antirelіgіyna propaganda na shpal’takh presi Chernіgіvshchinina pochatku 30-kh rokіv XX st. „Literatura ta kul’tura Polissya”, vyp. 88, № 8, s. 194–202. Google Scholar
Kosobudzka E. (2012): Propaganda językowa jako narzędzie walki władz PRL z Kościołem katolickim na Lubelszczyźnie. „Rocznik Lubelski” XXXVIII, s. 107–119. Google Scholar
Kramar R. (2015): Strategie władz wobec ustnej twórczości ludowej w okresie stalinowskim (na materiałach ukraińskich). „Acta Polono-Ruthenica” XX, s. 55–65. Google Scholar
Likhachev D.S. (1977): Russkaya demokraticheskaya satira XVII veka. Moskva. Google Scholar
Ławrynow D. (2020): Swoi wśród obcych. Tożsamość Kozaków kubańskich byłego Wojska Czarnomorskiego oraz Kozaków kazachstańskich (na podstawie tekstów folklorystycznych). Kraków. Google Scholar
Ławrynow D. (2022): Kreowanie negatywnego obrazu instytucji religijnych w polskojęzycznej propagandzie radzieckiej okresu międzywojennego (na podstawie czasopisma „Bezbożnik Wojujący”). „LingVaria” 2, s. 129–140.
Crossref
Google Scholar
Mamonova Y.O. (2018): Deaktualizatsiya sovetizmov v semantiko-leksikograficheskom aspekte. Belgorod. Google Scholar
Markiewicz H. (1974): Nowe przekroje i zbliżenia. Parodia a inne gatunki literackie. Warszawa. Google Scholar
Muecke D.S. (2002): Ironia: Podstawowe klasyfikacje. [W:] Ironia. Red. M. Głowiński. Gdańsk, s. 43–74. Google Scholar
Myśliński J. (1972): Prasa w języku polskim na Białorusi Radzieckiej 1921–1941: (charakterystyka bibliograficzna i przegląd zawartości). „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 11(1), s. 97–116. Google Scholar
Peisert M. (2004): Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wrocław. Google Scholar
Pieczyński M. (2015): Pokusy czasu oblężenia. O trawestacjach literatury religijnej w staropolskim piśmiennictwie politycznym. „Teksty Drugie” 1, s. 311–336. Google Scholar
Popova A.A. (2021): Svyashchennaya istoriya v satiricheskom zhanre sovet·skoy antireligioznoy propagandy 1920-kh gg. „Vestnik Omskogo universiteta. Seriya «Istoricheskiye nauki»”. T. 8, № 4 (32), s. 194–203, DOI :10.24147/2312-1300.2021.8(4).194-203.
Crossref
Google Scholar
Rostowska M.M. (2011): Radziecki dwutygodnik „Głos Młodzieży” z 1925 roku. [W:] Język polski dawnych Kresów Wschodnich. T. 4. Red. J. Rieger, D.A. Kowalska. Warszawa, s. 197–224. Google Scholar
Siennicka A. (2016): Ironia jako narzędzie negatywnego wartościowania w języku polityki, „Acta Philologica” nr 48, s. 59–86. Google Scholar
Stykalin S.I., Kremenskaya I. (1963): Sovetskaya satiricheskaya pechat’ 1917–1963. Moskva. Google Scholar
Tsyrempilova I.S. (2020): Antireligioznaya agitatsiya i propaganda v 1920-ye gody: formy, opyt i effektivnost’. „Vlast’”. T. 28. № 5, s. 208–214. Google Scholar
Vitryns’ka O.V. (2014): Radyans’ka presa taliteratura 1920–30-kh rr. yak instrument vplyvu na relihiynu svidomist’ yevreyiv Ukrayiny. „Visnyk Nacional’noho Technic’noho Universytetu «Kharkivs’kyy politekhnichnyy instytut». Zbirnyk naukovych prac’. Seriya: Aktual’ni Google Scholar
problemy istoriyi Ukrayiny” № 25(1068), s. 3–14. Google Scholar
Vlasova Z.I. (2001): Skomorokhi i fol’klor. Sankt-Peterburg, , dostęp: 17.05.2023. Google Scholar
Voloshyna O.I. (2020): Vizualizatsiya obrazu voroha v antyrelihiyni kompaniyi na terytoriyiradyans’koyi Ukrayiny v mizhvoyennyy period. Berdyans’k. Google Scholar
Wołoszyn J.W. (red.). (2015): Propaganda w systemach demokratycznych i niedemokratycznych. Lublin. Google Scholar
Zherebin A.I. (2008): Travestiya. „Novyy filologicheskiy vestnik” 7, , dostęp: 03.05.2022. Google Scholar
Zhirkov G.V. (2014): Pechat’ v sisteme antireligioznoy propagandy perioda NEPA (1921–1927-ye gg.). „Elektronnyy nauchnyy zhurnal «Mediaskop»” №4, , dostęp: 04.04.2022. Google Scholar
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
https://orcid.org/0000-0002-6064-353X