O komunikacyjnych uwarunkowaniach polszczyzny w środowisku frankofońskim (na materiale wybranych podręczników z początku XX wieku)

Rafał Zarębski

Uniwersytet Łódzki


Abstract

Celem artykułu jest analiza trzech podręczników do nauki języka polskiego przeznaczonych dla osób francuskojęzycznych, powstałych na początku XX w., w perspektywie komunikacji wspólnotowej, a dokładniej w aspekcie: a) glottodydaktycznym (wpływ metod dydaktycznych na typ nauczanego tworzywa językowego), b) lingwistyczno-kulturowym (rola warstwy językowej – zwłaszcza leksykalnej – źródeł w transmisji kultury, np. liczne nazwy własne i szeroko pojęte nazwy realiów, np. Jan Sobieski, Mickiewicz, Warszawa, Wilanów, szlachcic, ułan) i c) dyskursywnym (w zakresie dyskursu memorialnego i tożsamościowego). Ustalono, że zastosowane metody i wieloaspektowe podejście komunikacyjne (uwzględniające kontekst instytucjonalny, ideologiczny i sytuacyjny, specyfikę metod nauczania, konkretną wspólnotę komunikacyjną i typ odbiorcy, relacje między językiem a kulturą, typy dyskursu, aksjologię) w stosunku do analizowanych podręczników mogą nie tylko poszerzać spektrum obserwacji, ale także stanowią ciekawą propozycję interpretacyjną dawnych źródeł glottodydaktycznych.


Schlagworte:

dyskurs edukacyjny, dyskurs tożsamościowy, stereotyp językowy i kulturowy, podręcznik, język polski jako obcy, glottodydaktyka historyczna


Bednarek S. (2012): Mnemotopika polska. [W:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. Red. J. Adamowski, M. Wójcicka. Lublin. s. 33–46. Online: , dostęp: 03.06.2022.   Google Scholar

Benwell B., Stokoe E. (2006): Discourse and Identity. Edinburgh.
Crossref   Google Scholar

Borawski S. (2005): Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii. [W:] Rozprawy o historii języka polskiego. Red. S. Borawski. Zielona Góra, s. 13–61.   Google Scholar

Burzyńska A.B. (2002): Jakże rad bym się nauczył polskiej mowy… O glottodydaktycznych aspektach relacji język a kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Wrocław.   Google Scholar

Cuq J.-P., Gruca I. (2005): Cours de didactique du français langue étrangère et seconde. Grenoble.   Google Scholar

Czachur W. (2018): Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy. [W:] Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne. Red. W. Czachur. Warszawa, s. 7–55. Online: , dostęp: 30.05.2022.   Google Scholar

Dąbrowska A. (2018a): Nauczanie polszczyzny jako języka obcego w historii języka polskiego. „Język Polski” XCVIII, 2, s. 22–41.
Crossref   Google Scholar

Dąbrowska A. (2018b): Byli przed nami, uczyli przed nami. Nauczanie języka polskiego jako obcego (jpjo) – spojrzenie diachroniczne. [W:] W kręgu glottodydaktyki. Red. A. Achtelik, K. Graboń. Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy. T. V. Red. J. Tambor. Katowice, s. 15–43. Online: , dostęp: 22.05.2022.   Google Scholar

DHF – Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde, 2020, 64–65, „La Méthode directe d’enseignement des langues”. Red. J. Suso López, I. Valdés Melguizo. Online: , dostęp: 15.06.2022.   Google Scholar

Kotlarska I. (2019): Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze. „Socjolingwistyka” 2019, s. 167–180. Online: .
Crossref   Google Scholar

Kotlarska I. (2020): Znajomość języka angielskiego jako wartość w świetle wybranych ma¬teriałów do nauki tego języka z lat 1788–1947 – przyczynek do badań nad dyskursem edukacyjnym. [W:] Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2019. Dyskursy o przeszłości. Dyskursy w przeszłości. Red. M. Hawrysz, M. Jurewicz-Nowak, I. Kotlarska. Zielona Góra, s. 105–120.   Google Scholar

Kotlarska I. (2021): „Anglicy nie lubią ujawniać swoich uczuć…”. Komunikacja między¬kulturowa w świetle materiałów do nauki języka angielskiego dla polskich emigrantów wojennych w Wielkiej Brytanii (lata 40. XX wieku). [W:] Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze. Red. E. Biłas-Pleszak, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, W. Wilczek. Katowice, s. 233–246.   Google Scholar

Łaniewski A. (2016): „Najwierniejsza z wiernych” – życie i poglądy Izy Zielińskiej (1863–1934). [W:] Studia z dziejów anarchizmu (2). W dwusetlecie urodzin Michaiła Bakunina. Red. R. Skrycki. Szczecin, s. 169–201.   Google Scholar

Miodunka W.T. (2011): Między etniczno-genealogicznym a kulturowym rozumieniem narodu. O potrzebie historycznojęzykowych badań polszczyzny jako języka obcego i drugiego. „LingVaria” VI, 1(11), s. 179–204. Online: , dostęp: 04.06.2022.   Google Scholar

Niewiara A. (2000): Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku. Katowice.   Google Scholar

Niewiara A. (2009): Kształty polskiej tożsamości: potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.). Katowice.   Google Scholar

Nocoń J. (2013): Dyskurs edukacyjny i jego społeczny zasięg. [W:] Język a edukacja 2. Tekst edukacyjny. Red. J. Nocoń, A. Tabisz. Opole, s. 13–26.   Google Scholar

Pugacewicz I.H. (2017): Batignolles 1842–1874. Edukacja Wielkiej Emigracji. Warszawa.   Google Scholar

Puren Ch. (1988): Histoire des méthodologies de l’enseignement des langues. Paris.   Google Scholar

Rak M. (2015): Co to jest kulturem? „LingVaria” X, s. 305–316. Online: , dostęp: 18.05.2022.
Crossref   Google Scholar

Rejter A. (2016): Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu. Katowice.   Google Scholar

Risager K. (2018): Representations of the World in Language Textbooks. Bristol.
Crossref   Google Scholar

Seretny A. (2015): Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego jako obcego. Kraków.
Crossref   Google Scholar

Valdés Melguizo I. (2020): La place de la grammaire dans les manuels de la méthode directe : quelques exemples (1896–1930). [W:] Documents pour l’histoire du français langue étran¬gère ou seconde, 64–65. „La Méthode directe d’enseignement des langues”. Red. J. Suso López, I. Valdés Melguizo, s. 135–160. Online: , dostęp: 20.06.2022.
Crossref   Google Scholar

Wierzbicka A. (1990): Podwójne życie człowieka dwujęzycznego. [W:] Język polski w świecie. Zbiór studiów. Red. W. Miodunka. Warszawa, s. 71–104.   Google Scholar

Witosz B. (2016): Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji akademickiej. [W:] Jak anali¬zować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne. Red. W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga. Kraków, s. 19–40.   Google Scholar

Wojtak M. (2011): O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu. „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” 4, s. 69–78. Online: , dostęp: 04.06.2022.   Google Scholar

Zarzycka G. (2018): Dyskurs – dyskursologia – glottodydaktyka polonistyczna. „Acta Univer¬sitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 25, s. 27–42. Online: , dostęp: 16.06.2022).
Crossref   Google Scholar

Zielińska I. (1916): Podręcznik do nauki języka francuskiego. Manuel de Langue Française à l’usage de Polonais par Iza Zielińska. Online: , dostęp: 03.06.2022.   Google Scholar


Veröffentlicht
2023-06-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Zarębski, R. (2023). O komunikacyjnych uwarunkowaniach polszczyzny w środowisku frankofońskim (na materiale wybranych podręczników z początku XX wieku). Prace Językoznawcze, 25(2), 29–44. https://doi.org/10.31648/pj.8907

Rafał Zarębski 
Uniwersytet Łódzki