Nazwy ulic jako tworzywo „patriotyzmu banalnego”

Mariusz Rutkowski

doi:10.31648/pj.9187

Nazwy ulic jako tworzywo „patriotyzmu banalnego”

Mariusz Rutkowski

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-7113-5074

DOI: https://doi.org/10.31648/pj.9187

Abstract

Patriotyzm i nacjonalizm jako przedmiot badań są zazwyczaj rozpatrywane w kontekście „głośnych” wydarzeń rocznicowych. Koncepcja „banalnego nacjonalizmu” Billiga wskazuje, że w procesie kształtowania tych postaw równie ważne (lub wręcz ważniejsze) są bardziej ukryte, mniej widowiskowe „przypominacze”, jak flagi, symbole na banknotach itp. W podobnych duchu jest w tym artykule rozpatrywany patriotyzm, odniesiony do nazw przestrzeni miejskiej (ulic, placów) jako znaków upamiętniających. Nazwy te są przede wszystkim znakami orientacji w przestrzeni, a w funkcji nośników pamięci są często niezauważane, pomijane, a nadto: włączone do codziennego rytuału zachowań. Dzięki temu nazwy te stają się nośnikami patriotyzmu banalnego. Ich siła tkwi po pierwsze w związaniu pamięci z przestrzenią (miejscem), po drugie – w osadzeniu jej w czynnościach komunikacyjnych i tych związanych z orientowaniem się w przestrzeni. Elementy patriotyzmu w formie znaków kanonu kulturowego są dzięki temu „sączone” do pamięci zbiorowej, tam naturalizowane i utrwalane. Znaki językowe, jakimi są nazwy ulic, stają się w ten sposób niezwykle ważnym czynnikiem współkształtującym postawy, zwłaszcza te związane z zasobem kanonu narodowej i wartościami patriotycznymi.

Schlagworte:

nazwy ulic, pamięć zbiorowa, nośniki pamięci, onomastyczna analiza dyskursu, lingwistyka pamięci, banalny nacjonalizm

Literaturhinweise

Alderman, D.H., Inwood, J. (2013): Street naming and the politics of belonging: Spatial injustices in the toponymic commemoration of Martin Luther King Jr. “Social & Cultural Geography” 14(2), s. 211–233
Crossref Google Scholar

Assman A. (2013): Między historią a pamięcią. Antologia. Red. M. Saryusz-Wolska. Warszawa.
Crossref Google Scholar

Azaryahu M. (1996): The Power of Commemorative Street Names. “Environment and Planning D. Society and Space” 14, s. 311–330.
Crossref Google Scholar

Billig M. (2008): Banalny nacjonalizm. Przeł. M. Sekerdej. Kraków. Google Scholar

Biolik M. (1982): Typy semantyczne współczesnych nazw ulic i placów Olsztyna. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” XXVI, nr 1–2, s. 51–61. Google Scholar

Chlebda W. (2012): Pamięć ujęzykowiona. [W:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. Red. J. Adamowski, M. Wójcicka. Lublin, s. 109–119. Google Scholar

Chlebda W. (2019): O zadaniach i wyzwaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego. „LingVaria” 2/28, s. 147–164.
Crossref Google Scholar

Czachur W. (red.) (2018): Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne. Warszawa.
Crossref Google Scholar

Czerny A. (2011): Teoria nazw geograficznych. Warszawa. Google Scholar

Dunn K.M. (2003): Using cultural geography to engage contested constructions of ethnicity and citizenship in Sydney. “Social & Cultural Geography” 4(2), s. 153–165.
Crossref Google Scholar

Edensor T. (2004): Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Tłum. A. Sadza. Kraków. Google Scholar

Hebbert M. (2005): The Street as Locus of Collective Memory. “Environment and Planning D: Society and Space” 23, s. 581–596.
Crossref Google Scholar

Kosyl Cz. (1983): Forma i funkcja nazw własnych. Lublin. Google Scholar

Nowicka-Włodarczyk E. (red.) (1998): Patriotyzm. Kraków. Google Scholar

Rose-Redwood, R., Alderman, D.H. (2011): Critical interventions in political toponymy. “ACME: An International E-Journal for Critical Geographies” 10(1), s. 1–6. Google Scholar

Rutkowski M. (2019): Urban toponymy and collective memory: A case of law-enforced decommunization of street names in Poland. “Lege Artis-Language Yesterday Today Tomorrow” 4(2), s. 261–300. Google Scholar

Rutkowski M. (2022): Nasze ulice, nasze nazwy. Refleksje o subwersywnym podejściu do nazw przestrzeni miejskiej w kontekście nazwy rondo Praw Kobiet. [W:] Viro vere academico. Księga poświęcona pamięci profesora Bogdana Walczaka. Red. E. Skorupska-Raczyńska, Google Scholar

A.A. Niekrewicz. Gorzów Wielkopolski, s. 185–193. Google Scholar

Rutkowski M., Skowronek K. (2020): Onomastyczna analiza dyskursu. Kraków.
Crossref Google Scholar

Saryusz-Wolska M., Traba R. (2014): Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Warszawa. Google Scholar

Simonides D. (1998): Patriotyzm, tożsamość narodowa. [W:] Patriotyzm. Red. E. Nowicka-Włodarczyk. Kraków, s. 19–32. Google Scholar

Szacka B. (2006): Czas przeszły, pamięć, mit. Warszawa. Google Scholar

Szpociński A. (2018): Upamiętnienia. [W:] Stare i nowe tendencje w obszarze pamięci społecznej. Red. Z. Bogumił, A. Szpociński. Warszawa, s. 17–28. Google Scholar

Szpociński A. (2021): Współczesna kultura historyczna i jej przemiany. Warszawa. Google Scholar

Wójcicka M. (2014): Pamięć zbiorowa a tekst ustny. Lublin. Google Scholar

Download