To – polski operator struktury tematyczno-rematycznej. W poszukiwaniu uogólnienia jego funkcji i znaczenia
Abstrakt
Artykuł, reprezentujący semantykę strukturalną, poświęcony jest znaczeniu to – polskiego operatora struktury tematyczno-rematycznej, który ma szeroki zakres użycia. Jednostka ta może występować w różnych typach wypowiedzeń: oznajmujących, pytających, rozkazujących i eksklamatywnych, a także w różnych miejscach tej samej struktury wypowiedzeniowej. Praktyka wyróżniania paru to tego rodzaju nie znajduje – zdaniem autorki – podstaw empirycznych ani teoretycznych. We wszystkich relewantnych kontekstach organizuje ono bowiem strukturę informacyjną wypowiedzi, wyznaczając jej podstawowy aspekt: niezbywalny dział między cechami tematycznymi i rematycznymi. Dział ten może być sygnalizowany czysto prozodycznie dzięki zastosowaniu antykadencji, może też być wzmocniony i dodatkowo skomentowany leksykalnie, właśnie za pomocą to. Jest ono metatekstowym komentarzem nadawcy na temat realizowanego właśnie aktu mowy. Ogół odpowiednich wystąpień operatora to da się objąć wspólną glosą semantyczną: ‘nie o kimś/czymś innym niż _ [wiesz, o czym mówię] nie co innego niż _’, zdającą sprawę z jego egocentrycznego, metatekstowego i indeksalnego charakteru.
Słowa kluczowe:
semantyka, struktura tematyczno-rematyczna, antykadencja, komentarz metatekstowyBibliografia
Bogusławski A. (1977): On the semantic structure of interrogative sentences. [W:] Salzburger Beiträge zur Linguistik. Akten der 2. Salzburger Frühlingstagung für Linguistik. Red. G. Drachman. Tübingen, s. 61–70. [Przedruk w: Bogusławski A. (1994): Sprawy słowa /Word Matters. Warszawa, s. 297–302]. Google Scholar
Bogusławski A. (1977a): Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences. Warszawa. Google Scholar
Bogusławski A. (1979): Indirect questions: one interpretation or more. „Linguistica Silesiana” 3, s. 39–52. Google Scholar
Bogusławski A. (1988): The problem of ifs vs. logical implication revisited. [W:] Semiotic Theory and Practice. Proceedings of the Third International Congress of the International Association for Semiotic Studies. Red. I. Melazzo, M. Herzfeld. Berlin, s. 81–88. Google Scholar
Bogusławski A. (1996): Jeszcze o delimitacji bilateralnych wielkości językowych. [W:] Symbolae Slavisticae. Dedykowane Pani Profesor Hannie Popowskiej-Taborskiej. Red. E. Feleszko. Warszawa, s. 47–56. Google Scholar
Bogusławski A. (2002): To jest / ‚das ist‘ unteilbare Sprecheinheiten? Doch! Teil l. „Die Welt der Slaven“ XLVII/l, s. 131–154. Google Scholar
Bogusławski A. (2002a): To jest / ‚das ist‘ unteilbare Sprecheinheiten? Doch! Teil 2. „Die Welt der Slaven“ XLVII /2, s. 251–274. Google Scholar
Bogusławski A. (2021): Lingwistyczna teoria mowy. Preliminaria. Warszawa. Google Scholar
Bondaruk A. (2000): Zdania podmiotowe i dopełnieniowe ze słowem to w języku polskim. „Polonica” 20, s. 71–82. Google Scholar
Citko B. (2016): Types of appositive relative clauses in Polish. „Studies in Polish Linguistics” 11(3), s. 85–110. Google Scholar
Danielewiczowa M. (1996): O znaczeniu zdań pytajnych. Struktura tematyczno-rematyczna wypowiedzeń interrogatywnych. Warszawa. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2014): Struktura i znaczenie zdań eksklamatywnych. Na materiale współczesnej polszczyzny. Warszawa. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2015): The structure and Meaning of Exclamatives – Based on Examples from Modern Polish. „Issledovanija po slavjanskim jazykam” 20/1, s. 65–76. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2016): Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdynandzie de Saussurze. Warszawa. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2016a): Semiologia Ferdynanda de Saussure’a w świetle Kursu językoznawstwa ogólnego i odnalezionych manuskryptów. [W:]: Myśli o języku, nauce i wartościach. Seria druga. Profesorowi Jackowi Jadackiemu w 70. rocznicę urodzin. Red. Google Scholar
A. Brożek, A. Chybińska, M. Grygianiec, M. Tkaczyk. Warszawa, s. 139–149. Google Scholar
Derwojedowa M., Kopcińska D. (2015): O tak zwanych podmiotach nienominalnych. „Poradnik Językowy” 2, s. 51–65. Google Scholar
Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M. (2014): Słownik gniazdowy partykuł polskich. Kraków. Google Scholar
Hentschel G. (1998): Zu Status und Funktion von polnisch to (jest) I. [W:] Polen unter den Nachbarn. Polonistische und komparatistische Beiträge zum XII. Internationalen Slavistenkongreß in Krakau 1998. Red. H. Rothe, P. Thiergen. Köln, s. 1–27. Google Scholar
Hentschel G. (1998): Zu Status und Funktion von polnisch to (jest) II: Kopula – Pronomen – Konjunktion – Partikel. „Prace Filologiczne” LXIII, s. 191–203. Google Scholar
Hentschel G. (2001): On the perspectivisation of noun phrases in copula sentences, mainly in Polish: (Y) to (jest) X and similar phenomena. [W:] Studies on the Syntax and Semantics of Slavonic Languages. Papers in Honour of Andrzej Bogusławski on the Occasion of his 70th Birthday. „Studia Slavica Oldenburgensia” 9. Red. V.S. Chrakovskij, M. Grochowski, Google Scholar
G. Hentschel. Oldenburg, s. 161–213. Google Scholar
Huszcza R. (1974): Ze składni zdania w języku japońskim, koreańskim i polskim. „Studia Semiotyczne” 5, s. 173–182. Google Scholar
Huszcza R. (1986): Wykładniki uwydatnionego rematu zdania w języku polskim, japońskim, angielskim i wietnamskim. „Prace Filologiczne” XXXIII, s. 325–336. Google Scholar
Huszcza R. (1990): Tematyczno-rematyczna struktura zdania w językach różnych typów (Normalny podział tematyczno-rematyczny). [W:] Tekst w kontekście. Red. T. Dobrzyńska. Wrocław, s. 55–96. Google Scholar
Huszcza R. (1991): Wykładniki uwydatnionego tematu zdania w języku polskim, japońskim, angielskim i wietnamskim. „Prace Filologiczne” XXXVI, s. 169–181. Google Scholar
Huszcza R. (2000): Nie ma, żeby nie było – o segmentalnych wykładnikach tematyczno-rematycznej Google Scholar
struktury zdania w polszczyźnie. „Poradnik Językowy” 8, s. 1–8. Google Scholar
Linde-Usiekniewicz J. (2016a): Kłopoty z to. Na marginesie artykułu Magdaleny Derwojedowej i Doroty Kopcińskiej. „Poradnik Językowy” 8, s. 22–34. Google Scholar
Linde-Usiekniewicz J. (2019): Wh+To Non-Restrictive Clauses in Polish and Related Phenomena. Part One. Wh vs. Wh-to Relative Clauses: An Overview 1. „Studies in Polish Linguistics” 14, 2019, issue 2, s. 81–99. Google Scholar
Linde-Usiekniewicz J. (2019): Wh+To Non-Restrictive Clauses in Polish and Related Phenomena. Part Two: Establishing the Role of to in Appositive Clauses, Adverbials and Interrogatives. „Studies in Polish Linguistics” 14, issue 3, s. 125–147. Google Scholar
Mendoza I. (2010): Relativsätze mit który to. „Wiener Slawistischer Almanach“ 65, s. 105–118. Google Scholar
Narodowy Korpus Języka Polskiego. [Online: https://nkjp.pl]. NKJP Google Scholar
Saussure F. de (2002): Kurs językoznawstwa ogólnego. Przekład K. Kasprzyk. Wstęp i przyp. K. Polański. Wyd. 3. Warszawa. Google Scholar
Saussure F. de (2004): Szkice z językoznawstwa ogólnego. Przeklad, wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa. Warszawa. Google Scholar
Topolińska Z. (1984): Składnia grupy imiennej. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Red. Z. Topolińska. Warszawa, s. 301–389. Google Scholar
Walusiak E. (2005): Partykuła to jako operator struktury tematyczno-rematycznej zdania. Opis właściwości składniowych i szyku. „Polonica” XXIV–XXV, s. 207–227. Google Scholar
Wawrzyńczyk J. (1978): Połączenie który to. „Język Polski” 58, s. 157–158. Google Scholar
Wiśniewski M. (1987): Formalnogramatyczny opis leksemów to. 1: Słowo to w funkcji rzeczownika lub przymiotnika. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska” XXIX, (174), s. 27–42. Google Scholar
Wiśniewski M. (1990): Formalnogramatyczny opis leksemów to. 2: Słowo to w funkcji spójnika, partykuły, czasownika niewłaściwego. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska” XXXI, (192), s. 91–119. Google Scholar
Żakiewicz W. (2004): Uwagi o konstrukcji który to. [W:] Zamknięte w języku. Studia językoznawcze. Red. H. Karaś. Warszawa, s. 30–34. Google Scholar
Żmigrodzki P. (red.): Wielki słownik języka polskiego. [Online: https://wsjp.pl]. WSJP Google Scholar
Norman B.Ju. (1998): O pridatocznych opriedielitielnych w polskom i russkom jazykach. [W:] Sławisticzeskij sbornik. W czestʹ 70-letija prof. P.A. Dmitrijewa. Ried.G.I. Safronowa, G.A. Lilicz. Sankt-Pietierburg, s. 103-110. Google Scholar
Norman B.Ju. (2009): K razwitiju opriedielitielnych pridatocznych priedłożenijw sławianskich jazykach. [W:] Bulgaristica – Studia et Argumenta. Festschrift für Ruselina Nitsolova zum 65. Geburtstag. Hrsg. von Sigrun Comati. (Specimina Philologiae Slavicae. Google Scholar
Bd. 151). München, s. 317–327. Google Scholar
