Dziedzictwo czy balast? Wybrane aspekty konceptualizacji przeszłości w świetle analizy kolokacji leksemu przeszłość w języku polskim

Monika Szymańska




Abstrakt

Artykuł prezentuje wyniki kognitywnej analizy semantycznej wybranych kolokacji leksemu przeszłość i związanych z nimi struktur gramatycznych. Celem analizy jest rekonstrukcja elementów mentalnego obrazu przeszłości odzwierciedlonego w tych strukturach językowych i ukazanie pewnych aspektów konceptualizacji przeszłości w języku polskim. Analiza pokazuje, że przeszłość jest postrzegana jako determinanta kształtująca tożsamość człowieka albo społeczności (np. narodu). Ujawnia również naszą skłonność do przedstawiania w naszych wypowiedziach przeszłości jako istotnego czynnika oddziałującego zarówno na współczesność, jak i na przyszłość.


Słowa kluczowe:

semantyka kognitywna, kolokacja, konstrukcja, konceptualizacja pojęcia, przeszłość


Bartmiński J. (red.) (2003): Język w kręgu wartości. Lublin.   Google Scholar

Bartmiński J. (2006): Językowe podstawy obrazu świata. Lublin.   Google Scholar

Bartmiński J., Tokarski R. (red.) (1998): Profilowanie w języku i tekście. Lublin.   Google Scholar

Burzyńska A.B., Libura A. (2000): Obraz czasu w języku potocznym i naukowym. [W:] „Język a Kultura” 13: Językowy obraz świata i kultura. Red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2218. Wrocław, s. 131–141.   Google Scholar

Dróżdż G. (2005): Metaforyka czasu – analiza porównawcza w języku polskim, angielskim i francuskim. [W:] Czas w języku i kulturze. Red. J. Arabski, E. Borkowska, A. Łyda. Katowice, s. 82–91.   Google Scholar

Evans V. (2004): How we conceptualize time: language, meaning and temporal cognition. „Essays in Arts and Sciences” 33, 2.   Google Scholar

Goldberg A.E. (1995): Constructions. A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago.   Google Scholar

Goldberg A.E. (2006): Constructions at Work. The Nature of Generalizations in Language. Oxford.   Google Scholar

Handke K. (2008): Socjologia języka. Warszawa.   Google Scholar

Haspelmath M. (1997): From space to time. Munich.   Google Scholar

Janda L.A. (2002): Concepts of case and time in Slavic. “Glossos” nr 3. Online: , dostęp: 15.04.2019.   Google Scholar

Kallas K. (1999): Przymiotnik. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Warszawa, s. 469–523.   Google Scholar

Krawuczka A (2005): Czas a językowy obraz świata. Uwagi o postrzeganiu czasu w niektórych językach słowiańskich. [W:] Czas w języku i kulturze. Red. J. Arabski, E. Borkowska, A. Łyda. Katowice, s. 67–72.   Google Scholar

Lakoff G., Johnson M. (1980): Metaphors We Live By. 1980.   Google Scholar

Langacker R. (2009): Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Przeł. E. Tabakowska i in. Kraków.   Google Scholar

Łyda A. (2005): Czas, przestrzeń, komunikacja. [W:] Czas w języku i kulturze. Red. J. Arabski, E. Borkowska, A. Łyda. Katowice, s. 73–81.   Google Scholar

Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: , dostęp: 15.04.2019 (NKJP).   Google Scholar

Núñez, R. E., Sweetser E. (2006): With the Future Behind Them: Convergent Evidence From Aymara Language and Gesture in the Crosslinguistic Comparison of Spatial Construals of Time. „Cognitive Science” 30, s. 401–450.   Google Scholar

Pęzik P. (2012): Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP. [W:] Narodowy Korpus Języka Polskiego. Red. A. Przepiórkowski i in. Warszawa, s. 253–273.   Google Scholar

Przepiórkowski i in. (red.) (2012): Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Przybylska R. (1985): Znaczenia temporalne polskich przyimków. „Polonica”. T. XI, s. 77–117.   Google Scholar

Przybylska R. (2006): Spacjalizacja c zasu w p rzyimkowych f razach t emporalnych. [W:] „Język a Kultura” 19: Czas – język – kultura. Red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2883. Wrocław, s. 45–59.   Google Scholar

Sinclair J. (2004): Trust the Text. Language, Corpus and Discourse. London.   Google Scholar

Wielki słownik języka polskiego PAN. Red. P. Żmigrodzki. Online: , dostęp: 15.04.2019 (WSJP PAN).   Google Scholar

Wojdyła-Świerzowska M. (2006): Słownictwo czasu i przestrzeni. [W:] „Język a Kultura” 19: Czas – język – kultura. Red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2883. Wrocław, s. 67–72.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-01-22

Cited By /
Share

Szymańska, M. (2020). Dziedzictwo czy balast? Wybrane aspekty konceptualizacji przeszłości w świetle analizy kolokacji leksemu przeszłość w języku polskim. Prace Językoznawcze, 22(1), 271–282. https://doi.org/10.31648/pj.4985

Monika Szymańska