Wielojęzyczny słownik biblizmów: czy potrzebny? Czy możliwy?

Wojciech Chlebda

Uniwersytet Opolski
https://orcid.org/0000-0001-8242-4808


Abstrakt

Biblia jest wspólnym dobrem kultury europejskiej, ale w każdym języku narodowym
zostawiła nieco odmienny ślad. Autor stawia tezę, że wielojęzyczny słownik frazeologii
pochodzenia biblijnego mógłby pomóc w określaniu części wspólnej tego dziedzictwa i jego
narodowych części odmiennych. W związku z tym autor charakteryzuje trzy pojęcia: korpus
biblizmów, kanon biblizmów oraz leksykograficzny kanon biblizmów. Wykorzystując
wiele przykładów z różnych języków (głównie polskiego, rosyjskiego i niemieckiego) autor
analizuje trzy drogi dochodzenia do wielojęzycznego słownika biblizmów: rozszerzanie
obecnych słowników dwujęzycznych, zestawianie narodowych leksykograficznych kanonów
biblizmów oraz słownik ideograficzny, budowany według zasady: od wspólnych dla
różnych języków postaci, miejsc, obrazów i motywów biblijnych do ich zróżnicowanych
językowo pochodnych frazeologicznych.


Słowa kluczowe:

biblizm, frazeologizm, leksykografia wielojęzyczna, korpus, kanon


Bogusławski A. (2008): Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny. Warszawa.   Google Scholar

Bura R. (2003): Polska, czeska i górnołużycka frazeologia pochodzenia biblijnego a Nowy Testament Jakuba Wujka, Biblia kralicka oraz Nowy Testament Michała Frencla. Kraków.   Google Scholar

Bura R. (2007): Frazeologia w górnołużyckiej Biblii z roku 1728 na tle porównawczym czesko-polskim. „Studia Linguistica Universitatis Iagiellonicae Cracoviensis” 124, s. 41−48.   Google Scholar

Büchmann G. (2003 [1864]): Der große Büchmann. Geflügelte Worte. Knaur.   Google Scholar

Chlebda W. (1997): Biblizmy języka polskiego i rosyjskiego. Koncepcje opisu leksykograficznego. [W:] Współczesny język polski i rosyjski. Konfrontacja przekładowa. Red. A. Bogusławski, J. Mędelska. Warszawa, s. 23−66.   Google Scholar

Chlebda W. (1998): Biblizmy języka rosyjskiego. Koncepcje opisu leksykograficznego. [W:] Biblia w literaturze i folklorze narodów wschodniosłowiańskich. Red. R. Łużny, D. Piwowarska. Kraków, s. 15−33.   Google Scholar

Chlebda W. (2008): O pewnej perspektywie słownikowego opisu biblizmów. [W:] Studia i szkice slawistyczne. T. 9. Red. B. Kodzis. Opole, s. 6783.   Google Scholar

Chlebda W. (2010): Europeizmy frazeologiczne (1). Biblizmy. [W:] Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski. T. 5. Red. W. Chlebda. Opole, s. 19−59.   Google Scholar

Chlebda W. (2011): Szkic do obrazu wieży Babel. Perspektywa słownikowo-tekstowa. [W:] My w wieży Babel. Między przekleństwem a błogosławieństwem. Red. M. Cieszkowski, J. Szczepaniak. Bydgoszcz, s. 25−38.   Google Scholar

Chlebda W. (2012): Czy zjednoczona Europa może stworzyć europejski słownik biblizmów? [W:] Sprache im Kulturkontext. Festschrift für Alicja Nagórko. Frankfurt am Main, s. 187−195.   Google Scholar

Chlebda W. (red.) (2013): Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski. T. 6. Opole.   Google Scholar

Chlebda W. (red.) (2018): Europa. T. 2. Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów. Red. J. Bartmiński. Lublin−Opole.   Google Scholar

Chlebda W., Lewicki R. (1988): Materiały do dwujęzycznego słownika tytułów. „Przegląd Rusycystyczny” 3−4, s. 69−85.   Google Scholar

Chlebda W., Dobrotová I. (red.) (2015): Tematický česko-polsko-ruský a polsko-česko-ruský slovník pohraničí. Tematyczny czesko-polsko-rosyjski i polsko-czesko-rosyjski słownik pogranicza. Opole.   Google Scholar

Dziamska-Lenart G. (2007): Frazeologizmy biblijne w nowych słownikach frazeologicznych. [W:] Język religijny dawniej i dziś. T. 3. Red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka. Poznań, s. 205−231.   Google Scholar

Godyń J. (1995): „Od Adama i Ewy zaczynać”. Mały słownik biblizmów języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Hauck R. (1997): „Ангел” в чешской, русской и немецкой фразеологии. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 2: Frazeologia i religia. Red. A. M. Lewicki, W. Chlebda. Warszawa, s. 309−319.   Google Scholar

Koziara S. (2001): Frazeologia biblijna w języku polskim. Kraków.   Google Scholar

Koziara S. (2009): Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego (ujęcie filologiczno-normatywne). Kraków.   Google Scholar

Koziara S. (2012): Tradycyjna frazeologia biblijna a nowe przekłady Pisma Świętego w języku polskim (na przykładzie tłumaczeń Ewangelii św. Mateusza). [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 9. Red. A. M. Lewicki. Lublin, s. 9−22.   Google Scholar

Koziara S. (2015): Szkice z polskiej frazeologii biblijnej. Łask.   Google Scholar

Krajcarz M. (2012): O różnicach pomiędzy niderlandzkimi i polskimi frazeologizmami pochodzenia biblijnego. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 9. Red. A. M. Lewicki. Lublin, s. 23−50.   Google Scholar

Krauss H. (2001): Skrzydlate słowa biblijne. Tłum. P. Pachciarek. Warszawa.   Google Scholar

Lewicki A. M. (2003): Studia z teorii frazeologii. Łask.   Google Scholar

Lewicki R. (2002): Христианство. Русско-польский словарь. Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski. Warszawa.   Google Scholar

Oleśkiewicz A. (2007): Europa języków. Związki frazeologiczne o proweniencji biblijnej i antycznej w europejskiej wspólnocie słownikowej. Kraków.   Google Scholar

Ouředník P. (1994): Aniž jest co nového pod sluncem. Praha.   Google Scholar

Popławski E. (2014): Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich. Kraków.   Google Scholar

Rajnochová N. (2009): Из опыта работы над русско-чешским словарем библеизмов. (Проблема несоответствия библейских текстов). [W:] „Wort – Text – Zeit”. Phraseologische Einheiten in traditionellen und neuen wissenschaftlichen Paradigmen. „Greifswalder Beiträge zur Slawistik” IX, s. 85−86.   Google Scholar

Rutkowski M. (2012): Słownik metafor i konotacji nazw własnych. Olsztyn.   Google Scholar

Schäfer H. (2004): Biblische Redensarten und Sprichwörter. Hünfelden.   Google Scholar

Sendek R. (2007): Studia z frazeologii bułgarskiej i macedońskiej. Kraków.   Google Scholar

Sikorska E. (1979): Polska i angielska frazeologia pochodzenia biblijnego. „Prace Filologiczne” 29, s. 67−84.   Google Scholar

Sosiński M. (2009): Fraseología comparada del polaco y del español. Warszawa.   Google Scholar

Stĕpanova L. (2004): Česká a ruská frazeologie. Diachronní aspekty. Olomouc.   Google Scholar

Szpila G. (2014): Znajomość przysłów wśród polskich studentów – minimum paremiologiczne. „Literatura Ludowa”, s. 87−101.   Google Scholar

Walter H., Mokienko V. (2009): Deutsch-russisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen. Mit historisch-etimologischen Kommentaren. Greifswald.   Google Scholar

Walter H., Komorowska E., Krzanowska A. et al. (2010): Deutsch-polnisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen mit historisch-etimologischen Kommentaren. Szczecin−Greifswald.   Google Scholar

Zowczak M. (2013): Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Toruń.   Google Scholar

Жолобова А. О. (2005): Фразеологические единицы библейского происхождения в английском, испанском и русском языках. Online: , dostęp: 21.03. 2020.   Google Scholar

Колесов В.В. (1994): Славянорусский и церковнославянский в древних переводах Евангелия. [W:] Переводы Библии и их значение в развитии духовной культуры славян. Санкт-Петербург, s. 23−30.   Google Scholar

Лилич Г. А., Мокиенко В. М., Степанова Л. И. (1993): Библеизмы в русском, чешском и словацком литературных языках. „Вестник Санкт-Петербургского государственного университета”. Серия 2, вып. 3. № 16, s. 51−59.   Google Scholar

Мокиенко В. М., Лилич Г. А., Трофимкина О. И. (2010): Толковый словарь библейских выражений и слов. Москва.   Google Scholar

Степанова Л. (1997): К вопросу о библейских неологизмах. [W:] Problemy frazeologii europejskiej. T. 2: Frazeologia i religia. Red. A. M. Lewicki, W. Chlebda. Warszawa, s. 137−143.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-07-29

Cited By /
Share

Chlebda, W. (2020). Wielojęzyczny słownik biblizmów: czy potrzebny? Czy możliwy?. Prace Językoznawcze, 22(3), 5–24. https://doi.org/10.31648/pj.5703

Wojciech Chlebda 
Uniwersytet Opolski
https://orcid.org/0000-0001-8242-4808