Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 2: Innowacje a system i tendencje rozwojowe
Małgorzata Gębka-Wolak
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuAbstrakt
Artykuł stanowi drugą część rozważań dotyczących możliwości przekształcania polszczyzny w język bardziej niż dotychczas neutralizujący opozycję płci, a zarazem dysponujący środkami do jej ujęcia niebinarnego. Przedmiotem analizy są służące temu celowi innowacje językowe zebrane na stronie zaimki.pl. Dokonano ich podziału według kryterium przynależności do podsystemu języka na słowotwórcze, fleksyjne i leksykalne.
Uwzględniając prywatywne opozycje binarności i neutralności, przedstawiono ponadto rozszerzoną strukturę semantycznej kategorii płci. Zestawiono następnie wykładniki tradycyjnych wartości płci (męska, żeńska) i innowacyjnych (niebinarna, neutralna). W artykule wskazano również czynniki ograniczające perspektywę wdrożenia omawianych innowacji do funkcjonującego systemu językowego. Są to: wielość arbitralnie wprowadzanych środków językowych, ich wariantywność i fakultatywność, indywidualizacja wyborów językowych, ograniczenie roli wewnątrzjęzykowych czynników rozwoju języka. Jednocześnie stawia się hipotezę, że pod wpływem czynników społecznych polszczyzna będzie ewoluowała w stronę języka inkluzywnego. Bardzo ostrożnie można prognozować, że w ogólnej odmianie polszczyzny będą się stabilizowały innowacje o charakterze systemowym, czyli takie, które albo już są w systemie, choć mają inne funkcje bądź zakres użycia, albo powielają znany mechanizm.
Słowa kluczowe:
współczesna polszczyzna, język a płeć, niebinarność w języku, ewolucja języka, tendencje rozwojowe polszczyznyBibliografia
Bajerowa I. (2003): Zarys historii języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Buttler D., Satkiewicz H. (1990): Dynamizm i zmienność współczesnej polszczyzny a polityka kodyfikacyjna. „Poradnik Językowy” nr 9–10, s. 672–679. Google Scholar
Dubisz S. (1995): Rozwój współczesnej polszczyzny. „Przegląd Humanistyczny” nr 5, s. 69–88. Google Scholar
Dubisz S. (2017): Językoznawcze studia polonistyczne. V. Współczesna polszczyzna ogólna. Warszawa. Google Scholar
Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.) (1998): Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. T. I–II. Warszawa. Google Scholar
Jadacka H. (1995): Kryteria oceny faktów morfologicznych w języku. „Poradnik Językowy” nr 5–6, s. 5–19. Google Scholar
Małocha-Krupa A. (2018): Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych. Wrocław. Google Scholar
Markowski A. (2018): Kultura języka polskiego. Teoria, zagadnienia leksykalne. Warszawa. Google Scholar
Niepytalska-Osiecka A. (2012): Kryterium funkcjonalne. [W:] Nowe spojrzenie na kryteria poprawności językowej. Red. A. Markowski. Warszawa, s. 103–108. Google Scholar
Ostromęcka-Frączak B. (2016): Dokąd zmierza polszczyzna? „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Językoznawczego”, s. 81–89. Google Scholar
Ożóg K. (2001): Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia. Rzeszów. Google Scholar
Ożóg K. (2008): Zmiany we współczesnym języku polskim a ich kulturowe uwarunkowania. [W:] „Język a Kultura”. T. 20, s. 59–79. Google Scholar
Ożóg K. (2008a): Polszczyzna po roku 1989 – język po rewolucji. „ΣΟΦΙΑ” 8, s. 321–328. Google Scholar
Ożóg K. (2018): Najnowsze zmiany w polszczyźnie (na podstawie obserwacji Stanisława Dubisza i innych badaczy). „Poradnik Językowy” nr 4, s. 28–41. Google Scholar
Saloni Z., Świdziński M. (1998): Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Skubalanka T. (1979): O przewidywalności zmian językowych. „Język Polski” nr 4, s. 264–271. Google Scholar
Tokarski J. (2001): Fleksja polska. Warszawa. Google Scholar
Walkiewicz A. (2022): Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 1: Wprowadzenie do problematyki i próba systematyzacji. „Prace Językoznawcze” XXIV, nr 1, s. 85–100. Google Scholar
Wojan K. (2015): Języki sztuczne. Zapotrzebowanie społeczeństw czy fantazja jednostek? Zarys dziejów interlingwistyki. Gdańsk. Google Scholar
Wojdak P. (2016): Czym jest i dokąd sięga rodzaj (nie)naturalny? „Slavia Occidentalis” 73/1, s. 175–191. Google Scholar
, dostęp: 10.05.2021. Google Scholar
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
