Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 2: Innowacje a system i tendencje rozwojowe

Małgorzata Gębka-Wolak

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu


Abstrakt

Artykuł stanowi drugą część rozważań dotyczących możliwości przekształcania polszczyzny w język bardziej niż dotychczas neutralizujący opozycję płci, a zarazem dysponujący środkami do jej ujęcia niebinarnego. Przedmiotem analizy są służące temu celowi innowacje językowe zebrane na stronie zaimki.pl. Dokonano ich podziału według kryterium przynależności do podsystemu języka na słowotwórcze, fleksyjne i leksykalne.
Uwzględniając prywatywne opozycje binarności i neutralności, przedstawiono ponadto rozszerzoną strukturę semantycznej kategorii płci. Zestawiono następnie wykładniki tradycyjnych wartości płci (męska, żeńska) i innowacyjnych (niebinarna, neutralna). W artykule wskazano również czynniki ograniczające perspektywę wdrożenia omawianych innowacji do funkcjonującego systemu językowego. Są to: wielość arbitralnie wprowadzanych środków językowych, ich wariantywność i fakultatywność, indywidualizacja wyborów językowych, ograniczenie roli wewnątrzjęzykowych czynników rozwoju języka. Jednocześnie stawia się hipotezę, że pod wpływem czynników społecznych polszczyzna będzie ewoluowała w stronę języka inkluzywnego. Bardzo ostrożnie można prognozować, że w ogólnej odmianie polszczyzny będą się stabilizowały innowacje o charakterze systemowym, czyli takie, które albo już są w systemie, choć mają inne funkcje bądź zakres użycia, albo powielają znany mechanizm.


Słowa kluczowe:

współczesna polszczyzna, język a płeć, niebinarność w języku, ewolucja języka, tendencje rozwojowe polszczyzny


Bajerowa I. (2003): Zarys historii języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Buttler D., Satkiewicz H. (1990): Dynamizm i zmienność współczesnej polszczyzny a polityka kodyfikacyjna. „Poradnik Językowy” nr 9–10, s. 672–679.   Google Scholar

Dubisz S. (1995): Rozwój współczesnej polszczyzny. „Przegląd Humanistyczny” nr 5, s. 69–88.   Google Scholar

Dubisz S. (2017): Językoznawcze studia polonistyczne. V. Współczesna polszczyzna ogólna. Warszawa.   Google Scholar

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.) (1998): Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. T. I–II. Warszawa.   Google Scholar

Jadacka H. (1995): Kryteria oceny faktów morfologicznych w języku. „Poradnik Językowy” nr 5–6, s. 5–19.   Google Scholar

Małocha-Krupa A. (2018): Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych. Wrocław.   Google Scholar

Markowski A. (2018): Kultura języka polskiego. Teoria, zagadnienia leksykalne. Warszawa.   Google Scholar

Niepytalska-Osiecka A. (2012): Kryterium funkcjonalne. [W:] Nowe spojrzenie na kryteria poprawności językowej. Red. A. Markowski. Warszawa, s. 103–108.   Google Scholar

Ostromęcka-Frączak B. (2016): Dokąd zmierza polszczyzna? „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Językoznawczego”, s. 81–89.   Google Scholar

Ożóg K. (2001): Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia. Rzeszów.   Google Scholar

Ożóg K. (2008): Zmiany we współczesnym języku polskim a ich kulturowe uwarunkowania. [W:] „Język a Kultura”. T. 20, s. 59–79.   Google Scholar

Ożóg K. (2008a): Polszczyzna po roku 1989 – język po rewolucji. „ΣΟΦΙΑ” 8, s. 321–328.   Google Scholar

Ożóg K. (2018): Najnowsze zmiany w polszczyźnie (na podstawie obserwacji Stanisława Dubisza i innych badaczy). „Poradnik Językowy” nr 4, s. 28–41.   Google Scholar

Saloni Z., Świdziński M. (1998): Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Skubalanka T. (1979): O przewidywalności zmian językowych. „Język Polski” nr 4, s. 264–271.   Google Scholar

Tokarski J. (2001): Fleksja polska. Warszawa.   Google Scholar

Walkiewicz A. (2022): Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 1: Wprowadzenie do problematyki i próba systematyzacji. „Prace Językoznawcze” XXIV, nr 1, s. 85–100.   Google Scholar

Wojan K. (2015): Języki sztuczne. Zapotrzebowanie społeczeństw czy fantazja jednostek? Zarys dziejów interlingwistyki. Gdańsk.   Google Scholar

Wojdak P. (2016): Czym jest i dokąd sięga rodzaj (nie)naturalny? „Slavia Occidentalis” 73/1, s. 175–191.   Google Scholar

, dostęp: 10.05.2021.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-03-31

Cited By /
Share

Gębka-Wolak, M. (2022). Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 2: Innowacje a system i tendencje rozwojowe . Prace Językoznawcze, 24(1), 101–116. https://doi.org/10.31648/pj.7602

Małgorzata Gębka-Wolak 
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu