Niekategorialne nazwy czynności i aktów uroczystych z formantem -ina //-iny w idiolekcie Joachima Lelewela

Violetta Jaros

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie


Abstrakt

Przedmiotem artykułu są niekategorialne nazwy czynności i aktów uroczystych
z formantem -ina //-iny w idiolekcie Joachima Lelewela. W opracowaniu materiału
językowego zastosowano metodę opisująco-rejestrującą i statystyczną. Celem podjętych
analiz jest ustalenie: 1) repertuaru derywatów z sufiksem -ina //-iny oznaczających
nazwy czynności i aktów uroczystych w idiolekcie Lelewela, 2) słownictwa osobliwego,
3) uwarunkowań występowania w tekście oraz 4) funkcji stylistycznej nowych jednostek
leksykalnych. Szczegółowe badania wykazały, że język osobniczy historyka cechuje
nie tylko upodobanie do korzystania z derywatów na -ina //-iny, ale także do tworzenia
słownictwa osobliwego z tym formantem, które w odmianie potocznej, familiarnej
(listy) ewokuje swojskość, wartości rodzime, tradycję, w odmianie naukowej (narracja
historyczna) wprowadza stylizację archaiczną, podniosłą lub podporządkowane jest
naukowej faktograficzności (nazwy obrzędów religijnych lub związanych z dawnymi
wierzeniami).


Słowa kluczowe:

idiolekt, niekategorialne nazwy czynności, nazwy aktów uroczystych


Bizior R. (2012): O języku prozy Jędrzeja Kitowicza. Wyd. 2. Częstochowa.   Google Scholar

Boleski A. (1956): Słownictwo Juliusza Słowackiego (1825–1849). Łódź.   Google Scholar

Brajerski T. (1961): O języku „Pieśni” Konstancji Bonisławskiej. Lublin.   Google Scholar

Brzeziński J. (1975): Język Franciszka Dionizego Kniaźnina. Zielona Góra.   Google Scholar

Cieślikowa A. (2006): Onimizacja, apelatywizacja a derywacja. [W:] Onimizacja i apelatywizacja. Red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz. Białystok, s. 47–56.   Google Scholar

Cyran W. (1977): Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich. Łódź.   Google Scholar

Doroszewski W. (1949): Język Teodora Tomasza Jeża (Zygmunta Miłkowskiego). Warszawa.   Google Scholar

Gaertner H. (1938): Gramatyka współczesnego języka polskiego. Lwów–Warszawa.   Google Scholar

Grabias S. (1994): Język w zachowaniach społecznych. Lublin.   Google Scholar

Grzegorczykowa R. (1961): Kształtowanie się funkcji znaczeniowej sufiksu -ina. „Biuletyn   Google Scholar

Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XX, s. 163–173.   Google Scholar

Grzegorczykowa R. (1984): Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe. Wyd. 6. Warszawa.   Google Scholar

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.) (1984): Gramatyka współczesnego języka polskiego. T. 2: Morfologia. Warszawa.   Google Scholar

Jaros V. (2015): Studia nad językiem i stylem pism naukowych Joachima Lelewela. Częstochowa.   Google Scholar

Kaproń-Charzyńska I. (2007): Pragmatyczna funkcja formantów w opisie derywatów. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXIII, s. 147–156.   Google Scholar

Kawyn-Kurzowa Z. (1963): Język filomatów i filaretów. Słowotwórstwo i słownictwo. Wrocław–Warszawa–Kraków.   Google Scholar

Kleszczowa K. (1996): Formant -ina. [W:] Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych. Red. K. Kleszczowa. Katowice, s. 177–184.   Google Scholar

Kleszczowa K. (1998): Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja: rzeczowniki. Katowice.   Google Scholar

Kozłowska A. (2011): O stylistycznym zróżnicowaniu idiolektu (na przykładzie tekstów Karola Wojtyły – Jana Pawła II). [W:] Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 89–107.   Google Scholar

Kurdyła P. (2011): Funkcje formantów rzeczownikowych w polszczyźnie ludowej (na przykładzie trzech wsi podkarpackich). Kraków.   Google Scholar

Kurzowa Z. (1993): Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w. Warszawa–Kraków.   Google Scholar

Kwaśniewska-Mżyk K. (1979): Język Franciszka Karpińskiego. Warszawa–Wrocław – Karpiński.   Google Scholar

Lewaszkiewicz T. (197): Osobliwości leksykalne w języku Joachima Lelewela. „Slavia Occidentalis”. T. 33, s. 59–74.   Google Scholar

Nagórko A. (2005): Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem). Wyd. 3 rozszerzone. Warszawa.   Google Scholar

Nowotny-Szybistowa M. (1973): Osobliwości leksykalne w języku Stanisława Witkiewicza. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.   Google Scholar

Puzynina J. (1969): Nazwy czynności we współczesnym języku polskim (słowotwórstwo, semantyka, składnia). Warszawa.   Google Scholar

Reichan J. (2008): Formacje z przyrostkiem -iny w funkcji niekategorialnych nazw czynności i stanów w gwarach polskich na tle danych historycznojęzykowych. [W:] Językoznawstwo historyczne i typologiczne. W 100-lecie urodzin Profesora Tadeusza Milewskiego. Red. L. Bednarczuk, W. Smoczyński, M. Wojtyła-Świerzowska. „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU”. T. 76. Kraków, s. 637–641.   Google Scholar

Siekierska K. (1974): Język W.S. Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku. Wrocław.   Google Scholar

Sierociuk J. (1998): Słowotwórstwo języka współczesnej wsi (zarys problemu). [W:] Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne założenia dialektologii. Red. S. Gala. „Prace Wydziału I ŁTN” nr 99, s. 265–272.   Google Scholar

Skubalanka T. (1962): Neologizmy w poezji romantycznej. Toruń.   Google Scholar

Sokólska U. (2011): Neologizm jako element stylotwórczy. [W:] Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 308–325.   Google Scholar

Szober S. (1959): O języku Stanisława Staszica. [W:] tegoż: Wybór pism. Warszawa, s. 98–168.   Google Scholar

Trypućko J. (1955): Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza). T. 1. Uppsala.   Google Scholar

Trypućko J. (1957): Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza). T. 2. Uppsala.   Google Scholar

Turska H. (1930): Język Jana Chodźki. Wilno.   Google Scholar

Urbańczyk S. (1983): Uwagi o polszczyźnie prac Joachima Lelewela. „Język Polski” LXIII, z. 3, s. 170–179.   Google Scholar

Waszakowa K. (1998): Neologizmy tekstowe w świetle ram interpretacyjnych. [W:] Tekst. Analizy i interpretacje. Red. J. Bartmiński, B. Boniecka. Lublin, s. 21–33.   Google Scholar

Waszakowa K. (2007): Derywaty słowotwórcze w tekście. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXIII, s. 125–138.   Google Scholar

Węgier J. (1972): Język Franciszka Bohomolca. Poznań.   Google Scholar

Węgier J. (1973): Język komediopisarzy Oświecenia. Słowotwórstwo, słownictwo, frazeologia. Warszawa.   Google Scholar

Zieniukowa J. (1968): Z dziejów polszczyzny literackiej w XVIII wieku. Język pism Jana Jabłonowskiego wobec ówczesnych przepisów normatywnych. Wrocław–Warszawa–Kraków.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-09-30

Cited By /
Share

Jaros, V. . (2022). Niekategorialne nazwy czynności i aktów uroczystych z formantem -ina //-iny w idiolekcie Joachima Lelewela . Prace Językoznawcze, 24(3), 173–187. https://doi.org/10.31648/pj.7906

Violetta Jaros 
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie