Definicje słownikowe i konotacje potoczne nazwy „własność” – ujęcie porównawcze
Ewa Gorlewska
Аннотация
W artykule zaprezentowano analizę porównawczą słownikowego i potocznego znaczenia nazwy „własność”. Materiałem źródłowym są opisy semantyczne zaczerpnięte ze współczesnych słowników języka polskiego oraz wypowiedzi ankietowe pozyskane w latach 2016–2017 wśród studentów w Białymstoku. Definicje słownikowe badanej nazwy wskazują, iż denotuje ona rzecz, której właścicielem może być osoba, organizacja lub instytucja. Posiadanie własności jest regulowane prawnie i społecznie. Analizowana nazwa desygnuje także uprawnienie nadane mieszkańcom państwa przez władze. Przywołane w artykule definicje zdają sprawę z ogólnego znaczenia nazwy własność. W opinii respondentów nazwa ta wiąże się z podmiotem i przedmiotem posiadania. Wypowiedzi studentów wskazują ponadto na aksjologiczny, społeczny i osobisty wymiar własności – ujęcia te są nieobecne w definicjach słownikowych. Analiza materiału leksykalnego z obu źródeł ujawnia pewne podobieństwa w ogólnopolskim i potocznym rozumieniu nazwy własność. Wskazuje także na istotne różnice, przejawiające się w braku (słowniki języka polskiego) lub obecności (wypowiedzi ankietowe) tych sensów nazwy, które wskazują na związek jej desygnatu z aspiracjami człowieka, wyznawanymi przez niego wartościami czy zagrożeniami wynikającymi z potrzeby gromadzenia dóbr.
Ключевые слова:
własność, wartości, aksjolingwistyka, konotacje potoczneБиблиографические ссылки
Arystoteles (1978): Topiki. O dowodach sofistycznych. Przeł. K. Leśniak. Warszawa. Google Scholar
Bartmiński J. (2012): Językowe podstawy obrazu świata. Lublin. Google Scholar
Bednarz M. (2008): Aksjologia i praktyka polityczna. „Studia z Zakresu Nauk Prawnoustrojowych. Miscellanea”. T. 1, s. 51–60. Google Scholar
Doroszewski W. (1968): O definiowaniu znaczeń wyrazów. Semantyka nauką praktyczną, „Poradnik Językowy” z. 5, s. 236–246. Google Scholar
Gawkowska A. (2004): Biorąc wspólnotę poważnie? Warszawa. Google Scholar
Kiwak W. (2016): Własność jako uprawnienie. „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” nr 260, s. 45–55. Google Scholar
Krzyżanowski P. (1993): O rodzajach definicji i definiowaniu w lingwistyce. [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 387–400. Google Scholar
Locke J. (1992): Dwa traktaty o rządzie. Przeł. Z. Rau. Warszawa. Google Scholar
Łętowska E. (2018): Własność jako wartość konstytucyjna. [W:] Trybunał Konstytucyjny na straży wartości konstytucyjnych 1986–2016. Red. R. Piotrowski, A. Szmyt. Warszawa, s. 83–92. Google Scholar
Markowski A. (2012): Wykłady z leksykologii. Warszawa. Google Scholar
Puzynina J. (2013): Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa. Kraków. Google Scholar
Rozen Ł. (2016): Aksjologiczne i ideowe fundamenty doktryn liberalnych wobec kwestii ekonomicznych. „Świat Idei i Polityki”. T. 15, s. 27–50. Google Scholar
Szczepankowska I. (2011): Semantyka i pragmatyka językowa. Słownik podstawowych pojęć z zadaniami i literaturą przedmiotu. Białystok. Google Scholar
Szczepankowska I. (2018): Wartości kapitalistyczne w polskim dyskursie publicznym. „Stylistyka” nr XXVII, s. 5–21. Google Scholar
Żmigrodzki P. (2009): Wprowadzenie do leksykografii polskiej. Katowice. Google Scholar
