Jak użytkownicy języka odczuwają brak piękna słowa w dyskusjach publicznych? (na przykładzie programu telewizyjnego „Szkło kontaktowe” oraz „Drugie śniadanie mistrzów”)
Monika Kaczor
Аннотация
Celem artykułu jest omówienie tych aspektów funkcjonowania estetyki językowej w przestrzeni publicznej, w szczególności w dyskusjach, które są pożądane przez użytkowników języka, którzy są obserwatorami toczących się debat. Brak wrażliwości na słowo, wyczucie językowe, takt w języku powoduje obniżenie poziomu kultury językowej w relacjach międzyludzkich. Ludzie, którzy dyskutują o jakości języka, są zdegustowani pauperyzacją kanonu językowego, naruszeniem normy językowej i estetycznym porządkiem myśli, a także brutalnością i wulgaryzacją mówienia o tych fragmentach rzeczywistości, które są przedmiotem sporów publicznych. Omawiając zagadnienie związane z pomijaniem piękna języka w dyskusjach publicznych, odwołuję się do metody analizy aksjolingwistycznej. Nawiązuję do zasad etyki międzyludzkiej komunikacji, wrażliwości językowej i przyzwoitości zachowań językowych. Przedstawiam także wpływ agresji językowej na zanik poczucia estetyki językowej i etyki słowa w sporach publicznych. Spory publiczne ujawniły ważny element kultury mediów. Pokazały, że dla użytkowników języka nie bez znaczenia jest poczucie estetyki, kultury słowa i piękno języka.
Ключевые слова:
estetyka, kultura słowa, kultura mediów, spory publiczneБиблиографические ссылки
Doroszewski W. (1966): Praca nad językiem pracą nad kulturą umysłową społeczeństwa. „Kultura” nr 23, s. 17−26. Google Scholar
Jadacki J. J. (1993): Zły język. [W:] Etyka międzyludzkiej komunikacji. Red. J. Puzynina. Warszawa, s. 33−38. Google Scholar
Kaczor M. (2009): Estetyka słowa a kultura języka. Zielona Góra. Google Scholar
Kaczor M. (2016): Czynności mowy, które budują złe relacje międzyludzkie (na podstawie współczesnych sporów publicznych). [W:] „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze” 2015: Kontakty językowe w komunikowaniu. Red. M. Steciąg, M. Adamczyk, M. Bieszczanik. Zielona Góra, s. 339−352. Google Scholar
Kaczor M. (2017a): Etyczny aspekt stylu wypowiedzi w „Tygodniku Powszechnym” (na przykładzie dyskursu migracyjnego), „Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego” z. 3, s. 185−196. Google Scholar
Kaczor M. (2017b): Nieetyczne zachowania językowe w dyskursie migracyjnym, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Językoznawstwo” XIII, s. 75−87. Google Scholar
Kaczor M. (2019a): Krótko, ostro, do słuchu. Język współczesnych sporów publicznych (na przykładzie dyskursu migracyjnego w „Tygodniku Powszechnym”). [W:] Aksjologiczne aspekty komunikacji. Materiały z Forum Etyki Słowa. Red. I. Benenowska, E. Laskowska, B. Morzyńska-Wrzosek. Bydgoszcz, s. 81−98. Google Scholar
Kaczor M. (2019b): Zwięzłość słowa rodzi szerokość myśli. W jaki sposób czytelnicy opisują piękny język (na przykładzie serwisu książkowego Lubimyczytać.pl)? [W:] „Zielonogórskie Seminaria Językowe” 2018: Estetyka językowa w komunikowaniu. Prace dedykowane Profesorowi Marianowi Bugajskiemu. Red. M. Kaczor, M. Steciąg. Zielona Góra, s. 87−96. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1960): O niektórych grzechach głównych przeciw mowie ojczystej. „Język Polski” XL, s. 154−158. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1965): Higiena językowego obcowania. „Język Polski” XLV, z. 1, s. 18. Google Scholar
Kochan M. (2017): Debata gdańska. [W:] Etyka słowa. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina. Lublin, s. 199−214. „Komunikaty RJP”, 2004, nr 2, s. 3−10. Google Scholar
Laskowska E. (2012a): Funkcjonowanie wybranych reguł zachowań językowych w wypowiedziach publicznych, [W:] „Kultura Komunikacji Językowej” 2: Etyka i etykieta językowa w komunikacji językowej. Red. A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, K. Skibski. Poznań, s. 83−90. Google Scholar
Laskowska E. (2012b): Język ideologii a język agresji w wypowiedziach publicznych. „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” nr 2, s. 137−146. Google Scholar
Laskowska E. (2017): Agresja językowa jako problem moralny. [W:] Etyka słowa. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina. Lublin, s. 245−251. Google Scholar
Niebrzegowska-Bartmińska S. (2018): Język jak powietrze − ożywcze czy morowe. [W:] Ku rzeczom niebłahym. Red. J. Chojak, Z. Zaron. Warszawa, s. 69−71. Google Scholar
Pajdzińska A. (2002): Słowa – z prawdy, ducha i litery. „Teksty Drugie” z. 1−2, s. 116−124. Google Scholar
Piirainen I. T. (1996): Uprzejmość a kultura. „Rozprawy Komisji Językowej. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe” XXII, s. 47−53. Google Scholar
Piirainen I. T. (1997): „Ona jest ignoranckim grzechotnikiem”. Nieuprzejmość w publicznym użyciu języka. „Rozprawy Komisji Językowej. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe” XXII, s. 53−66. Google Scholar
Pisarek W. (2004): Słowa między ludźmi. Warszawa. Google Scholar
Polański K. (red.) (1999): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław. Google Scholar
Puzynina J. (1988): U podstaw etyki mowy. „Ethos” nr 2−3, s. 129−133. Google Scholar
Puzynina J. (1996): O zasadach współdziałania językowego. „Prace Filologiczne” XXXIII, s. 61−66. Google Scholar
Puzynina J. (1997): Słowo − wartość − kultura. Lublin. Google Scholar
Puzynina J. (2009): Etyka mowy − istotny element kultury słowa. [W:] Słowo w kulturze współczesnej. Red. W. Kawecki, K. Flader. Warszawa, s. 23−36. Google Scholar
Puzynina J. (2011): Kultura słowa. Łask. Google Scholar
Puzynina J. (2017): Mowa nienawiści – a etyka słowa. [W:] Barwy słów. Studia lingwistyczno-kulturowe. Red. D. Filar, P. Krzyżanowski. Lublin, s. 663−670. Google Scholar
Puzynina J., Pajdzińska A. (1996): Etyka słowa. [W:] O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Red. J. Miodek. Wrocław, s. 35−45. Google Scholar
Puzynina J., Zdunkiewcz D. (1992): Co język mówi o wartościach współczesnych Polaków. „Ethos” z. 2−3, s. 215−227. Google Scholar
Safarewicz J. (1970): Kilka uwag o kulturze języka. [W:] W służbie nauce i szkole. Księga pamiątkowa poświęcona Zenonowi Klemensiewiczowi. Warszawa, s. 323−337. Google Scholar
Urbańczyk S. (red.) ( 1987): Słowa piękne i prawdziwe. Warszawa. Google Scholar
Wierzbicka A. (2017): Trzy zasady etyki słowa. [W:] Etyka słowa. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina. Lublin, s. 67−73. Google Scholar
