Les jeux de mots, les jeux de traducteur – les dynamiques interculturelles du jeu (sur l’exemple des aphorismes de Stanisław Jerzy Lec)
Katarzyna Sadowska-Dobrowolska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieАннотация
Artykuł poświęcony jest refleksji nad procesem interpretacji i tłumaczenia różnych gier
językowych, rozumianych jako zjawisko zarówno językowe, jak i kulturowe. Przedstawione
analizy wybranych gier i ich tłumaczeń stanowią wprowadzenie do obszerniejszych
badań, mających przyczynić się do wypracowania nowych, bądź też usprawnienia już
stosowanych, technik tłumaczenia gier i innych zjawisk językowo-kulturowych. Analizie
poddane zostały struktury językowe gier oraz ich aspekt pragmatyczny, co pozwoliło podkreślić
semantyczną dynamikę gier językowych i szczególną rolę tłumacza w procesie ich
przekładu. Zebrany materiał został opracowany z wykorzystaniem m.in. takich narzędzi
badawczych, jak analiza składnikowa, weryfikacja wewnętrznej motywacji znaczeń czy
pragmatyczna analiza komunikatu, skupiająca się na odmienności kontekstów kulturowych.
Przedstawione analizy obejmują przykłady, w których kreatywne podejście tłumacza
przyczyniło się do pokonania trudności przekładowych i pozwoliło zachować oryginalny
efekt semantyczny aforyzmu oraz budującej go gry. Zostały one tak dobrane, by mogły
ilustrować różne stopnie tworzenia i/lub odtwarzania gier w trakcie ich tłumaczenia.
Poszczególne przykłady prezentują różne typy gier, których mechanizm dotyczy struktury
formalnej, semantyki i odniesień pozatekstowych (międzyjęzykowych i kulturowych).
Dzięki takiemu doborowi materiału analitycznego refleksja nad międzykulturową dynamiką
gier oraz analiza roli tłumacza w procesie ich przekazywania na język docelowy
są kompletne i bardziej zróżnicowane.
Ключевые слова:
gra językowa, tłumaczenie gier językowych, efekt semantyczny, ekwiwalencja, rola tłumacza, dynamika gier językowychБиблиографические ссылки
Balcerzan E. (1998): Czym jest nieprzekładalność – faktem praktyki translatorskiej czy zmyśleniem teoretyków? [W:] Przekład artystyczny a współczesne teorie translatologiczne. Red. P. Fast. Katowice, s. 57–72. Google Scholar
Buttler D. (1968): Polski dowcip językowy. Warszawa. Google Scholar
Delabastita D. (1996): Introduction. „The Translator. Studies in Intercultural Communication 2:2. Special Issue on Wordplay and Translation”, s. 1–22.
Crossref
Google Scholar
Delabastita D. (2004): Wordplay as a translation problem: a linguistic perspective. [W:] Übersetzung, translation, traduction. Red. H. Kittel, A.P. Frank, N. Greiner, T. Hermans, W. Koller, J. Lambert, F. Paul. Berlin–New York, s. 600–606.
Crossref
Google Scholar
Fast P. (1991): O granicach przekładalności. [W:] Przekład artystyczny. T. 1: Problemy teorii i krytyki. Red. P. Fast. Katowice, s. 19–31. Google Scholar
Głowiński M., Kostkiewiczowa T. et al. (red.) (1988): Słownik terminów literackich. Wrocław. Google Scholar
Grzegorczykowa R. (1990): Pojęcie językowego obrazu świata. [W:] Językowy obraz świata. Red. J. Bartmiński. Lublin, s. 39–46. Google Scholar
Heibert F. (1993): Das Wortspiel als Stilmittel und seine Übersetzung am Beispiel von sieben Übersetzungen des ‘Ulysses’ von James Joyce. Tübingen. Google Scholar
Henry J. (2003): La traduction des jeux de mots. Paris. Google Scholar
Jędrzejko E. (1997): Strategia tekstotwórcza a gry językowe w literackich nazwach własnych. [W:] Gry w języku, literaturze i kulturze. Red. E. Jędrzejko, U. Żydek-Bednarczuk. Warszawa, s. 65–75. Google Scholar
Kielar B. (1988): Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne. Wrocław. Google Scholar
Korniejenko A. (1995): Dlaczego nieprzekładalność jest niemożliwa? [W:] Między oryginałem a przekładem. Red. J. Konieczna-Twardzikowa, U. Kropiwiec, M. Filipowicz-Rudek. Kraków, s. 155–163. Google Scholar
Ladmiral J.-R. (2014): Sourcier ou cibliste. Paris. Google Scholar
Lec St. J. (2006): Myśli nieuczesane. Wszystkie. Warszawa. Google Scholar
Lec St. J. (2000): Nouvelles pensées échevelées (Traduit par André et Zofia Kozimor). Paris. Google Scholar
Leppihalme R. (1996): Caught in the Frame. A Target-Culture View point on Allusive Wordplay.„The Translator. Studies in Intercultural Communication 2:2. Special Issue on Wordplay and Translation”, s. 199–218.
Crossref
Google Scholar
Marco J. (2010): The translation of wordplay in literary texts. Typology, techniques and factors in a corpus of English-Catalan source text and target text segments. „Target” 22(2), s. 264–297.
Crossref
Google Scholar
Pajdzińska A., Tokarski R. (1996): Językowy obraz świata – konwencja i kreacja. „Pamiętnik Literacki” 87/4, s. 143–158. Google Scholar
Perek M. (1995): Zabawy z humorem, czyli o tłumaczeniu komizmu. [W:] Między oryginałem a przekładem. Red. J. Konieczna-Twardzikowa, U. Kropiwiec, M. Filipowicz-Rudek. Kraków, s. 193–198. Google Scholar
Sadowska-Dobrowolska K. (2016): Traduction ancrée dans la culture: les connotations linguistiques comme un défi traductologiques. [W:] Traduire les (Non)-Dits. Red. S. Berbinski. Saarbrücken, s. 83–93. Google Scholar
Tokarski R. (2004): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Lublin. Google Scholar
Walkiewicz B. (2005): Traduction des jeux de mots. Łask. Google Scholar
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
