Tytuły książek popularyzujących wiedzę o języku polskim wydanych w XXI wieku. Analiza strukturalna, semantyczna i pragmatyczna

Bartłomiej Cieśla

Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0002-4624-791X

Anna Sokół-Klein

Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0001-6591-0177


Анотація

Celem artykułu jest analiza strukturalna, semantyczna i pragmatyczna tytułów książek popularyzujących wiedzę o języku polskim. Typy wypowiedzi objęte ekscerpcją to poradniki językowe i retoryczne, felietony, eseje, książki prezentujące teoretyczne ustalenia dotyczące zjawisk obecnych w polszczyźnie, a także publikacje typu wywiad rzeka, które ukazały się w XXI w. Pod uwagę wzięto 90 onimów zróżnicowanych pod względem znaczeniowym, strukturalnym i funkcjonalnym. Analizę zebranych jednostek poprzedzono krótką charakterystyką takich problemów, jak popularyzacja wiedzy o języku oraz status tytułów w świetle dotychczasowych dociekań onomastycznych. Przeprowadzone rozważania dowiodły, że badane onimy wykazują duży poziom heterogeniczności na poziomie syntaktycznym i semantycznym: nie tylko zawierają komponent streszczający, ale też inne segmenty tematyczne – informację o statusie genologicznym publikacji, komentarz metajęzykowy, pozorną dialogiczność itd. Ponadto stanowią formę perswazyjnego oddziaływania na odbiorców poprzez zastosowanie semantycznej niedookreśloności, apelu, wartościowania, pytania czy tworzenie wspólnoty nadawczo-odbiorczej.


Ключові слова:

onomastyka, ideonimia, chrematonimia, popularyzacja języka, tytuły książek


Austin J. (1993): Mówienie i poznawanie. Przekład B. Chwedończuk. Warszawa.   Google Scholar

Breza E. (1998): Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją (chrematonimy). [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków, s. 343–361.   Google Scholar

Chłądzyńska J. (2000): Analiza tytułów czasopism polskich. „Onomastica” XLV, s. 231–267.   Google Scholar

Danek D. (1972): O tytule utworu literackiego. „Pamiętnik Literacki” LXIII, s. 143–174.   Google Scholar

Dawidziak-Kładoczna M. (2014): Syntaktyczne ukształtowanie tytułów tekstów naukowych. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie” X, s. 87–103.
Crossref   Google Scholar

Ficek E., Przyklenk J. (2014): „Stary” gatunek w nowych mediach, czyli porada językowa wczoraj i dziś. Z badań nad pragmatycznym wymiarem eksperckiej wypowiedzi. [W:] Bogactwo współczesnej polszczyzny. Red. P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak. Kraków, s. 211–219.   Google Scholar

Gajda S. (1985): O tytułach tekstów. Wprowadzenie do problematyki. „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu” 24, s. 140–148.   Google Scholar

Gajda S. (1987): Społeczne determinacje nazw własnych tekstów (tytułów). „Socjolingwistyka” 6, s. 79–89.   Google Scholar

Gałkowski A. (2011): Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim. Łódź.   Google Scholar

Gałkowski A. (2018): Definicja i zakres chrematonimii. „Folia Onomastica Croatica” 27, s. 1–14.
Crossref   Google Scholar

Głowiński M. (red.) (2002): Słownik terminów literackich. Wrocław.   Google Scholar

Jakobson R. (1960): Poetyka w świetle językoznawstwa. „Pamiętnik Literacki” 51, s. 431–473.   Google Scholar

Jakus-Borkowa E. (1987): Nazewnictwo polskie. Opole.   Google Scholar

Jodłowski S. (1976): Podstawy polskiej składni. Warszawa.   Google Scholar

Klemensiewicz Z. (2015): Historia języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Koper M. (2021): Jeszcze o popularyzacji nauki o języku dawniej i dziś. „TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych” 6, s. 268–283.
Crossref   Google Scholar

Kosyl C. (1993): Chrematonimy. [W:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. II: Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński, s. 439–444.   Google Scholar

Kowalik K. (2008): Uwagi o tytułach artykułów naukowych. „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 4, s. 358–372.   Google Scholar

Kowalik K. (2019): Próba typologii tytułów (ideonimów) prozy Jana Wiktora. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 14, s. 96–107.
Crossref   Google Scholar

Markiewicz H. (2003): Zabawy literackie dawne i nowe. Kraków.   Google Scholar

Miodek J. (2007): Słowo jest w człowieku. Poradnik językowy. Wrocław.   Google Scholar

Okoniowa J. (2007): Ideonim – pomiędzy nazwą własną a metatekstem. [W:] Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze. Red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek. Kraków, s. 75–79.   Google Scholar

Pawelec R. (2017): Popularyzacja, upowszechnianie, czynienie wiadomym wszem wobec. „Studia Medioznawcze” 3(70), s. 13–19.
Crossref   Google Scholar

Pisarek W. (1966): Tytuł utworu swoistą nazwą własną. „Zeszyty Naukowe WSP w Katowicach. Prace Językoznawcze” 3, s. 67–81.   Google Scholar

Pisarek W. (1967): Poznać prasę po nagłówkach. Kraków.   Google Scholar

Pisarek W. (2002): Nowa retoryka dziennikarska. Kraków.   Google Scholar

Przybylska R. (2017): O nazwach nagród współcześnie przyznawanych w Polsce, czyli lauronimach. „Onomastica” LXI/1, s. 211–223.
Crossref   Google Scholar

Stanulewicz D. (2002): Tytuły artykułów prasowych traktujących o języku. [W:] O trudnym łatwo. Red. J. Miodek, M. Zaśko-Zielińska. Wrocław, s. 77–86.   Google Scholar

Starzec A. (1999): Współczesna polszczyzna popularnonaukowa. Opole.   Google Scholar

Starzec A. (2002): Przemiany w popularyzacji prasowej. [W:] O trudnym łatwo. Red. J. Miodek, M. Zaśko-Zielińska. Wrocław, s. 24–31.   Google Scholar

Stoff A. (1975): Funkcja tytułu w dziele literackim. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska” 9, s. 3–17.   Google Scholar

Ślawska M. (2008): Tytuł – najmniejszy tekst prasowy. „Rocznik Prasoznawczy” 2, s. 117–126.   Google Scholar

Walczak B. (2004): Dzieje języka a nazwy własne. [W:] Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Red. R. Mrózek. Katowice, s. 29–45.   Google Scholar

Walczak B. (2015): Chrematonimia – najbardziej dziś dynamiczna kategoria nazewnicza. [W:] Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Stanisława Gali. Red. P. Stalmaszczyk, I. Jaros. Łódź, s. 179–184.
Crossref   Google Scholar

Załęska M. (2016): Retoryczne aspekty popularyzacji naukowej. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 1, s. 59–70.
Crossref   Google Scholar

Żydek-Bednarczuk U. (2003): Strategie językowe w tytułach dyskursów naukowych. [W:] Śląskie studia lingwistyczne. Red. K. Kleszczowa, J. Sobczykowa. Katowice, s. 217–226.   Google Scholar

Żydek-Bednarczuk U. (2005): Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu. Kraków.   Google Scholar

##plugins.themes.libcom.download##


Опубліковано
2024-09-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Cieśla, B. ., & Sokół-Klein, A. (2024). Tytuły książek popularyzujących wiedzę o języku polskim wydanych w XXI wieku. Analiza strukturalna, semantyczna i pragmatyczna. Prace Językoznawcze, 26(3), 195–210. https://doi.org/10.31648/pj.10357

Bartłomiej Cieśla 
Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0002-4624-791X
Anna Sokół-Klein 
Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0001-6591-0177



Ліцензія

Creative Commons License

Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.uk