Zagrożenie bezpieczeństwa militarnego Rzeczypospolitej Polskiej przez Związek Radziecki w okresie międzywojennym

Wojciech Włodarkiewicz

Military University of Technology


Abstrakt

The article elucidates the endangerment to Poland's military security by the USSR in the interwar period of three sub-periods: 1921-1926, 1926-1935, and 1935-1939. The fragmentary sources of the undertaken research complexity are dispersed, secured in the Polish and foreign archives. In Poland, the reconnoiter of this topic began after the turn of 1989. Almost throughout the entire period under investigation, the Polish supreme State and military authorities assessed that the USSR (until December 30th, 1922, Russia) is the biggest threat to Poland's military security. In March 1939, they reconsidered this assessment focusing on Germany as the main threat to Poland's independence, mistakenly assuming that in the early period of the war, the USSR would remain neutral. The article analyzes, therefore, the Polish assessments of the USSR's sinister actions aimed at undermining the security of the Republic of Poland, and Polish counteractive decisions and safeguarding activities


Słowa kluczowe:

threat, military security, the Republic of Poland, the Soviet Union, the interwar period


AAN (1924), MSZ, 5230, Biuletyn Informacyjny [Wydziału Wschodniego MSZ], 1 IV 1924, nr 2.   Google Scholar

AWBH (1922), kol. ros., VIII.800.59.13, Biuletyn Informacyjny o Rosji i Ukrainie Sowieckiej Referatu Infor-macyjnego Wydziału Wschodniego MSZ, nr 7, Warszawa, 2 XII 1922.   Google Scholar

AWBH (1924), kol. ros., VIII.800.59.17, Komunikat Informacyjny z dn. 1 VI 1924, Oddział II SG, Warszawa, 20 VI 1924.   Google Scholar

CICHORACKI, P. (2012), Stołpce – Łowcza – Leśnia 1924. II Rzeczpospolita wobec najpoważniejszych incy-dentów zbrojnych w województwach północno-wschodnich. Łomianki.   Google Scholar

DESZCZYŃSKI, M. P. (2003), Ostatni egzamin. Wojsko Polskie wobec kryzysu czechosłowackiego 1938-1939. Warszawa.   Google Scholar

JABŁONOWSKI, M. (2002/2003), Formacja specjalna. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Warszawa.   Google Scholar

JĘDRZEJEWICZ, W. (1986), Józef Piłsudski 1867-1935. Londyn.   Google Scholar

KAMIŃSKI, M. K. | ZACHARIAS, M. J. (1998), Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939. War-szawa.   Google Scholar

KANIEWICZ, J. (2004), „Oni nas napadną”. (Na tle 70. rocznicy śmierci Marszałka Piłsudskiego). W: Mars. 18, 117-126.   Google Scholar

KORNAT, M. (2002), Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop – Mołotow. Warszawa.   Google Scholar

KORNAT, M. (2007), Polityka równowagi 1934-1939. Polska między Wschodem a Zachodem. Kraków.   Google Scholar

KOŚMIDER, T. (2001), Planowanie wojenne w Polsce w latach 1921-1926. Toruń.   Google Scholar

KOZŁOWSKI, E. (1974), Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa.   Google Scholar

KOZŁOWSKI, E. | STAWECKI, P. (1981), Protokoły z posiedzeń Ścisłej Rady Wojennej i Inspektorów Armii za lata 1926-1932. W: Studia i Materiały do Historii Wojskowości. XXIV, 271-341.   Google Scholar

MAGNUSKI, J. | KOŁOMIJEC, M. (1994), Czerwony Blitzkrieg. Wrzesień 1939. Sowieckie wojska pancerne w Polsce. Warszawa.   Google Scholar

MATERSKI, W. (1994), Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939. Warszawa.   Google Scholar

MATERSKI, W. (2005), Na widecie. Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943. Warszawa.   Google Scholar

MATUSZAK, Z. (2019), Planowanie wojenne w Polsce na kierunku wschodnim w latach 1920-1939. Kierunki i stan badań. W: Franz, M. | Pilarczyk, Z. (red.), Wojna – wojsko – historia wojskowości. Poznań, 165-176.   Google Scholar

PADUSZEK, K. (2016), Zajrzeć do mózgu Lenina. Wywiad II Rzeczypospolitej a postrewolucyjna Rosja. Ło-mianki.   Google Scholar

PARUCH, W. (2007), Piłsudczykowska koncepcja polityki równowagi (1926-1939): przesłanki, założenia, składniki, ewolucja. W: Paruch, W. | Trembicka, K. (red.), Świat wokół Rzeczypospolitej. Problematyka zagraniczna w polskiej myśli politycznej w pierwszej połowie XX wieku. Lublin, 189-214.   Google Scholar

PEPŁOŃSKI, A. (1996), Wywiad polski na ZSRR 1921-1939. Warszawa.   Google Scholar

[PSZ] (1951), Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. 1, cz. 1. Londyn.   Google Scholar

RGWA (1927), 464-1-134, Gen. dyw. J. Romer, Studium operacyjne dla frontu wschodniego [dla] generalnego inspektora sił zbrojnych, 7 VII 1927. Warszawa.   Google Scholar

RGWA (1937), 464-1-1755, Manewry sowieckie w 1936 r., SG WP, O II, 20 V 1937. Warszawa.   Google Scholar

RGWA (1938), 464-2-151, Rosja – Wykład wygłoszony przez szefa Oddziału II SG WP na kursie wyższych dowódców w Rembertowie 1 XII 1937, SG WP, O II, 21 II 1938.Warszawa.   Google Scholar

RGWA (1939a), 464-1-3040, Manewry sowieckie 1937 r., SG WP, O II, 20 III 1939. Warszawa.   Google Scholar

RGWA (1939b), 464-1-3017, Rosja w 1938 r. Wykład wygłoszony przez szefa Oddziału II SG WP płk. dypl. T. Pełczyńskiego w dniu 29 XI 1938 r. w Rembertowie na kursie wyższych dowódców, 16 II 1939. Warszawa.   Google Scholar

RYŚ, R. (2015), Raport dowódcy Białoruskiego Okręgu Wojskowego w sprawie nowego planu wojny na Zacho-dzie. W: Białostockie Teki Historyczne. 13, 299-323.
Crossref   Google Scholar

RZEPNIEWSKI, A. (1992), Wojsko Polskie wobec perspektywy zagrożenia wojennego (13 maja 1935 – 31 sierp-nia 1939). Warszawa.   Google Scholar

SERWATKA, T. (2003), Stosunek obozu piłsudczykowskiego do Rosji Sowieckiej (1921-1939). W: Przegląd Hu-manistyczny. 3, 13-25.   Google Scholar

STACHIEWICZ, W. (1998), Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa.   Google Scholar

STAWECKI, P. (1981), Polityka wojskowa Polski 1921-1926. Warszawa.   Google Scholar

STAWECKI, P. (red.) (1990), Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864-1939. Warszawa.   Google Scholar

ŚLESZYŃSKI, W. (2007), Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej. Warszawa.   Google Scholar

WIŚNIEWSKA, M. | WYSZCZELSKI, L. (2009), Bezpieczeństwo narodowe Polski w latach 1918-1939. Teoria i praktyka. Toruń.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2002a), Broń pancerna Armii Czerwonej w 1939 roku. Ocena Dowództwa Broni Pancer-nych Ministerstwa Spraw Wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2002b), Przed 17 września 1939 roku. Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w oce-nach polskich naczelnych władz wojskowych 1921-1939. Warszawa.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2006a), Możliwości wojenne Związku Sowieckiego i Niemiec w 1934 r. w ocenach szefa polskiego wywiadu wojskowego płk. dypl. inż. Jerzego Englischa. W: Mars. 21, 209-221.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2006b), Z genezy Korpusu Ochrony Pogranicza – napad na Stopłce w 1924 roku. W: Dmowski, R. | Gmitruk, J. | Korneć, G. | Włodarkiewicz W. (red.), Wojsko i kultura w dziejach Polski i Eu-ropy. Warszawa – Siedlce, 352-358.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2008), Zagrożenie bezpieczeństwa narodowego Polski w opinii marszałka Józefa Piłsud-skiego. W: Piwowarska K. | Skrabacz, A. (red.), Józef Piłsudski w drodze do niepodległości. Materiał po-konferencyjny. Warszawa, 72-91.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2013), Przed zagładą. Społeczeństwo Wołynia i Małopolski Wschodniej wobec państwa polskiego (1935-1939). Warszawa.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2016), Kierownictwo Oddziału II Sztabu Głównego (Naczelnego Wodza) i jego oceny zagrożeń zewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1938-1939. W: Skóra, W. | Skubisz, P. (red.), Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 3. Szczecin, 289-307.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2019), Zagrożenie bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej ze strony Rosji Radzieckiej (ZSRR) w ocenach polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920-1924. W: Ćwięk, H. | Siewier, M. (red. nauk.), Wywiad i kontrwywiad a bezpieczeństwo Polski odrodzonej po 1918 roku. Warszawa, 155-172.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (oprac.) (2001), Rozpoznanie zagrożenia Rzeczypospolitej ze strony ZSRR-relacja mjr. dypl. Rafała L. Protassowickiego. W: Przegląd Historyczno-Wojskowy. 2, 79-92.   Google Scholar

WŁODARKIEWICZ, W. (2005) (oprac.), Wrzesień 1939. Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w dokumentach, relacjach i wspomnieniach. Warszawa.   Google Scholar

WOŁOS, M. (2009), Szkice o polskiej polityce zagranicznej w międzywojennym dwudziestoleciu. W: Persak, K. | Machcewicz, P. (red.), Polski wiek XX. Dwudziestolecie. Warszawa, 231-233.   Google Scholar

WOŹNY, A. (2000), Niemieckie przygotowania do wojny z Polską w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych w latach 1933-1939. Warszawa.   Google Scholar

ZACHARIAS, M. J. (2000), Przesłanki i motywacje polityki Józefa Becka w 1939 roku. W: Mazowieckie Studia Humanistyczne. 1/2, 69-81.   Google Scholar

ZGÓRNIAK, M. (1993), Polski wywiad wojskowy w 1939 roku, jego oceny sytuacji i wpływ na decyzje militarne i polityczne. W: Olejnik, K. (red.), Pax et bellum. Poznań, 323-332.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
27.06.2022

Cited By /
Share

Włodarkiewicz, W. (2022). Zagrożenie bezpieczeństwa militarnego Rzeczypospolitej Polskiej przez Związek Radziecki w okresie międzywojennym. Przegląd Wschodnioeuropejski, 13(1), 49–62. https://doi.org/10.31648/pw.7655

Wojciech Włodarkiewicz 
Military University of Technology