Sprawy żołnierzy Armii Krajowej i osób cywilnych przed Wojskowym Sądem Specjalnym w okresie powstania warszawskiego – analiza postępowań jednostkowych
Abstrakt
Wojskowe Sądy Specjalne należy uznawać za istotny element i formę walki z nieprzyjacielem. Zadaniem ich było sądzenie podejrzanych o kolaborację, szpiegostwo i wszelkie formy zdrady oraz działania przeciwko państwu polskiemu. Nawet podczas toczonych walk powstania warszawskiego nie brakowało przypadków dokonywania wskazanych nadużyć przez mundurowych i osób cywilnych. Celem badawczym opracowania jest przedstawienie i analiza właściwych norm prawnych pozwalających na pociąganie do odpowiedzialności oskarżonych, a także ukazanie jak w praktyce wyglądało ich egzekwowanie. Przyjętą tezą jest twierdzenie, iż wprowadzone regulacje były adekwatne do zmieniającej się wojennej rzeczywistości prawnej. Wnioskiem końcowym jest ocena, że pomimo ciężkiej sytuacji wojennej i prowadzenia zmagań powstańczych wprowadzone przepisy i wymiar sprawiedliwości w postaci Wojskowych Sądów Specjalnych spełniły swoją rolę. Niepublikowane dotąd materiały archiwalne pozwoliły przedstawić jak w praktyce wyglądała działalność Wojskowych Sądów Specjalnych, wraz z nakreśleniem przestępstw, które były popełniane przez wojskowych i cywilów.
Słowa kluczowe:
historia prawa, prawo karne, prawo wojenne, powstanie warszawskie, sądownictwo specjalne, postępowania przed sądem wojskowymBibliografia
Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. 1: Wrzesień 1939 – czerwiec 1941, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1990. Google Scholar
Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. 2: Kwiecień 1943 – lipiec 1944, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990. Google Scholar
Czaputowicz J. (red.), Administracja cywilna Polskiego Państwa Podziemnego i jej funkcje w okresie powstania warszawskiego, IPN/KSAP, Warszawa 2011. Google Scholar
Duraczyński E., Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944, PIW, Warszawa 1986. Google Scholar
Gondek L., Polska karząca 1930–1945, Inst. Wydawniczy PAX, Warszawa 1988. Google Scholar
Gondek L., W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce w czasie II wojny światowej, Wyd. Nauk PWN, Warszawa 2011. Google Scholar
Grabowski W., Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, IPN, Warszawa 2003. Google Scholar
Jaworski C., O udziale adwokatów w Powstaniu Warszawskim raz jeszcze, „Palestra” 2014, nr 10. Google Scholar
Kania L., Organizacja i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości na Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej (1940–1945), „Studia Lubuskie” 2010, t. VI. Google Scholar
Kania L., Służba Sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795–1945. Organizacja, prawo, ludzie, Wyd. UPH, Siedlce 2015. Google Scholar
Kłosiński Z., 3. Wileńska, Redakcja „Gońca Kresowego”, Białystok 1995. Google Scholar
Lisiewicz P., W imieniu Polski Podziemnej. Z dziejów wojskowego sądownictwa specjalnego Armii Krajowej, Inst. Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988. Google Scholar
Lityński A., O sądach wojskowych dla osób cywilnych w Polsce (1946), „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, z. 3. Google Scholar
Prekerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, PIW, Warszawa 1982. Google Scholar
Sawicki J., „Obroża” w konspiracji i powstaniu warszawskim. Dzieje Armii Krajowej na przedpolu Warszawy, Bellona, Warszawa 2002. Google Scholar
Sieroszewski W., Organizacja wymiaru sprawiedliwości w powstaniu warszawskim i udział w niej adwokatów, „Palestra” 1977, nr 21(235). Google Scholar
Szyprowski B., Podstawy prawne i działanie sądownictwa Komendy Głównej ZWZ/AK, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2012, nr 3(263). Google Scholar
Szyprowski B., Powstanie i działalność Cywilnego Sądu Specjalnego województwa warszawskiego i m.st. Warszawy podległego Delegaturze Rządu na Kraj (listopad–grudzień 1942 – 4 września 1944), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2024, z. 1. Google Scholar
Szyprowski B., Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie (sierpień 1940 r. – listopad 1941 r.). Podziemie w walce ze zdrajcami Rzeczypospolitej, Księgarnia Historyczna, Warszawa 2016. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
