Fundusz sołecki – między niedoskonałością legislacyjną a praktyką stosowania
Abstrakt
Fundusz sołecki jest jedną z form demokracji bezpośredniej w gminie. Ten szczególny rodzaj konsultacji społecznych umożliwia mieszkańcom sołectw bezpośredni wpływ na sposób wydatkowania części środków z budżetu gminy poprzez zgłaszanie i wybór przedsięwzięć realizowanych na terenie sołectwa. Fundusz sołecki stanowi również bodziec prorozwojowy dla terenów wiejskich.
Choć koncepcja funduszu sołeckiego jest oceniana pozytywnie, to jej warstwa normatywna obarczona jest licznymi wadami. Wątpliwa jakość legislacyjna stanowi źródło nie tylko niejasności interpretacyjnych, ale również jest podstawą prób organizowania przez organy gminy funduszu sołeckiego w sposób ograniczający uprawnienia mieszkańców. Należy uznać, że działania negatywnie wpływające na uprawnienia mieszkańców wypaczają istotę demokracji bezpośredniej w gminie. Dlatego zasadniczym celem artykułu jest przedstawienie wybranych praktyk organów gminy, które mogą negatywnie wpływać na efektywność i popularność funduszu sołeckiego.
W ramach przeprowadzonej analizy zidentyfikowano trzy problemy praktyczne: wadliwe stosowanie przepisów o zwiększaniu środków, nakładanie na mieszkańców dodatkowych obowiązków przy składaniu wniosków oraz nieuprawnione wkraczanie wójtów w kompetencje rad gmin podczas weryfikacji wniosków. Konkluzja artykułu sprowadza się do uznania, że fundusz sołecki wymaga dalszych zmian legislacyjnych oraz przyjęcia przez organy gminy “postawy proobywatelskiej”, zakładającej unikanie nadmiernego formalizmu i interpretowanie przepisów w sposób sprzyjający partycypacji społecznej. Rozwiązanie zidentyfikowanych problemów wymaga respektowania ustawowego podziału kompetencji oraz poszanowania swobody decyzyjnej zebrań wiejskich.
Słowa kluczowe:
prawo samorządowe, fundusz sołecki, partycypacja, demokracja bezpośrednia, gmina, sołectwoBibliografia
Augustyniak M., Fundusz sołecki – nowy instrument gospodarki finansowej w sołectwie, „Przegląd Prawa Publicznego” 2010, nr 9. Google Scholar
Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Wolters Kluwer, Warszawa 2024. Google Scholar
Dolnicki B. (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2021. Google Scholar
Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/lista/a Google Scholar
Dzwonkowski H., Gołębiowski G. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz prawno-finansowy, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2014. Google Scholar
Gajewski S., Jakubowski A. (red.), Ustawy samorządowe. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2018. Google Scholar
Gawłowski R., Sobolewska A., Fundusz sołecki. Przepisy prawne i zasady wdrożenia, C.H. Beck, Warszawa 2022. Google Scholar
Głod-van de Sanden U., Fundusz sołecki jako forma realizacji zadań gminy przez sołectwa, „Acta Iuris Stetinensis” 2017, nr 1(17). Google Scholar
Hanusz A., Niezgoda A., Zasada jedności budżetu oraz samodzielności finansowej gminy a utworzenie funduszu sołeckiego, „Finanse Komunalne” 2008, nr 9. Google Scholar
Michalec M., Fundusz sołecki jako prawna forma partycypacji społecznej w polskich samorządach na podstawie projektów funduszy sołeckich gmin powiatu jasielskiego na 2021 rok, „Rocznik Administracji Publicznej” 2024, nr 10. Google Scholar
Kosicki T., Obowiązki rady gminy dotyczące uchwały w sprawie wyrażenia zgody bądź odmowy wyrażenia zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 maja 2021 r., I GSK 219/21, „Roczniki Administracji i Prawa” 2023, nr 4. Google Scholar
Lachiewicz W., Gospodarka finansowa sołectw na podstawie ustawy o funduszu sołeckim oraz w ramach ustaleń statutu gminy i statutu sołectwa, https://funduszesoleckie.pl/wwwdane/files/gospodarka_finansowa_solectw_1z0z.pdf Google Scholar
Ługiewicz M., Jednostki pomocnicze gminy. Sołectwa, dzielnice, osiedla, ODDK Sp. z o.o. S.K., Gdańsk 2021. Google Scholar
Łukowiak D., Prawne formy bezpośredniego udziału mieszkańców w zarządzaniu finansami wspólnoty samorządowej, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2020, nr 1. Google Scholar
Misiejko A., Określanie kryteriów nadzoru sprawowanego przez organy gminy nad działalnością organów jednostek pomocniczych gminy, „Studia Iuridica Toruniensia” 2024, t. XXXIV. Google Scholar
Paczocha M., Fundusz sołecki jako narzędzie realizacji zadań gminy przez sołectwa, „Finanse Komunalne” 2009, nr 7–8. Google Scholar
Przybysz P., Instytucje prawa administracyjnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2020. Google Scholar
Rokicka-Murszewska K., Kto może uczestniczyć w zebraniu wiejskim i dlaczego zebranie nie wybierze sołtysa – uwagi na tle art. 36 ustawy o samorządzie gminnym, „Studia Prawnoustrojowe” 2024, nr 66. Google Scholar
Szewc A., Ewolucja polskiego prawa samorządu terytorialnego w latach 1990–2010, „Samorząd Terytorialny” 2010, nr 5. Google Scholar
Szulc-Wałecka E., Między partycypacją a współrządzeniem. Kierunki rozwoju partycypacji publicznej w Polsce, „Przegląd Sejmowy” 2024, nr 5(184). Google Scholar
Szymańska I., Ustawa o funduszu sołeckim. Nowe rozwiązania proceduralne i materialne, „Finanse Komunalne” 2015, nr 9. Google Scholar
Trykozko R., Fundusz sołecki. Komentarz do ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. oraz wzory dokumentów, Taxpress, Warszawa 2014. Google Scholar
Węglarz B., Village found in Poland – selected legal issues, „Burgas Free University Annual” 2024, nr 1. Google Scholar
Wojewodzic T., Drab A., Fundusz sołecki jako forma uczestnictwa mieszkańców w zarządzaniu środkami publicznymi, „Zeszyty Naukowe Akademii Górnośląskiej” 2024, nr 8. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
